Η αναγκαιότητα υπαγορεύει τη σύσταση της ΕΕ σε στρατιωτική δύναμη, αλλά αυτό απαιτεί μια θεμελιώδη μεταρρύθμιση του Συντάγματός της.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία επιβάλλει την πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης

8 Μαρτίου 2022

Το Reporters United δημοσιεύει στην πλατφόρμα των μπλογκ του άρθρα που αφορούν τον πόλεμο στην Ουκρανία, φιλοξενώντας απόψεις διαφορετικές, ακόμα και αντικρουόμενες μεταξύ τους. Η ενότητα των μπλογκ είναι ανοιχτή στην κοινότητα των δημοσιογράφων που συνιστούν το δίκτυο του Reporters United, αλλά και σε ρεπόρτερ απ’ όλον τον κόσμο με τους οποίους δουλεύουμε μαζί. Αντίθετα με τα ρεπορτάζ και τις έρευνές μας που δεσμεύουν το Reporters United, τα άρθρα των μπλογκ απηχούν τις απόψεις της συντάκτριας και του συντάκτη. Σήμερα ξεκινάμε με μια σειρά άρθρων από τέσσερις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες (Βαρσοβία, Βερολίνο, Βουδαπέστη, Λονδίνο), γραμμένα από δημοσιογράφους του Investigate Europe, της πανευρωπαϊκής ομάδας ερευνητών δημοσιογράφων με την οποία συνεργαζόμαστε. Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο Investigate Europe από τον δημοσιογράφο του Harald Schumann.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι εγκληματικός και ο αυτουργός του, το ισχυρό Κρεμλίνο της Μόσχας, είναι ένας αδίστακτος εγωπαθής. Όμως, σύμφωνα με την πικρή διαλεκτική της στρατιωτικής ισχύος, ο Βλαντίμιρ Πούτιν είναι επίσης αυτός που μέσα σε λίγες μέρες κατάφερε να ενώσει τον κόσμο της Ευρώπης,  όπως δεν το κατάφεραν ποτέ οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.

Αυτό δεν το μαρτυρούν μόνο οι ουκρανικές σημαίες που κυματίζουν από εκατομμύρια διαδηλωτές σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις. Οι ίδιες οι κυβερνήσεις τους επιδεικνύουν αυτή την πραγματικότητα. Είτε πρόκειται για τις κυρώσεις, οι οποίες βλάπτουν εξίσου την ίδια τους την οικονομία, είτε για βοήθεια σε πρόσφυγες και αποστολές όπλων προς τον αγωνιζόμενο ουκρανικό στρατό, ξαφνικά οι ηγέτες της ΕΕ παίρνουν αποτελεσματικές αποφάσεις. Είναι σαν να μην υπήρξε ποτέ ο κατα τα άλλα κουραστικός και συχνά περιττός ανταγωνισμός για υποτιθέμενα εθνικά συμφέροντα μεταξύ των 27 κρατών της ΕΕ. Ακόμα και ο αιώνιος ταραξίας Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας έχει υποκύψει στην πίεση της κατάστασης.

Η τραγωδία του πολέμου έρχεται χέρι χέρι με μια μεγαλοπρεπή ευκαιρία. Επειδή η στήριξη από τις ΗΠΑ θα μπορούσε να τελειώσει με τις επόμενες εκλογές (και την ενδεχόμενη  νίκη του Τραμπ και τους πουτινικούς υποστηρικτές του), αυτό που πριν ήταν στην καλύτερη περίπτωση ένα φιλόδοξο πρότζεκτ, τώρα μοιάζει επιτακτικό. Η ΕΕ ως οικονομική δύναμη πρέπει εξ ανάγκης να χειραφετηθεί και στρατιωτικά. Η αμυντική ένωση -το παλιό και απελπισμένο όνειρο των ιδρυτών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας- ξαφνικά φαίνεται εφικτό. Ωστόσο, κάτι τέτοιο θα πετύχει μόνο αν οι κυβερνήσεις της Ευρώπης εγκαταλείψουν την προηγούμενη εθνικά στενόμυαλη λογική τους και εφαρμόσουν μια θεμελιώδη μεταρρύθμιση του Συντάγματος της ΕΕ.

Η αναγκαιότητα του εγχειρήματος αποδεικνύεται από την ανακοίνωση του γερμανού Καγκελάριου Σολτς ότι η Bundeswehr (γερμανικές Ένοπλες Δυνάμεις) θα αναβαθμιστεί ριζικά. Μια οικονομικά ισχυρή Γερμανία που θα αποκτούσε και στρατιωτική υπεροχή φέρνει κακές αναμνήσεις από το παρελθόν και πολλές ευρωπαϊκές χώρες ούτε μπορούν, αλλά ούτε θέλουν να δεχτούν μια τέτοια εξέλιξη. Εάν όμως τα γερμανικά δισεκατομμύρια επενδυθούν όχι σε έναν γερμανικό, αλλά σε έναν ενοποιημένο ευρωπαϊκό στρατό, τότε θα ήταν σίγουρα πιο ευπρόσδεκτα από τους εταίρους της ΕΕ. Ένας κοινός ευρωπαϊκός στρατός, παρ’ όλα αυτά, απαιτεί μια κεντρική εξουσία ικανή να παίρνει αποφάσεις. Δεν πρέπει εντολές σε στρατηγούς να παγώνουν την κρίσιμη στιγμή εξαιτίας της δυνατότητας μεμονωμένων κυβερνήσεων να ασκούν βέτο. Για να επιτευχθεί ασφάλεια και κοινή εξωτερική πολιτική, τα μέλη της ΕΕ πρέπει να εγκαταλείψουν την αρχή της ομοφωνίας. Θα ήταν ακόμα καλύτερο αν καθιέρωναν κάποιο είδος κεντρικής κυβέρνησης.

Ωστόσο, αποφάσεις που λαμβάνονται κατ’ αυτόν τον τρόπο και αφορούν τη χρήση όπλων, την προστασία των συνόρων και, τελικά, την επιλογή ανάμεσα στον πόλεμο και την ειρήνη, απαιτούν τον έλεγχο ενός εκλεγμένου κοινοβουλίου. Εξουσία χωρίς έλεγχο οδηγεί σε κατάχρηση εξουσίας. Η λογοδοσία και η διαμόρφωση ελεγκτικών μηχανισμών είναι απαραίτητα στο πλαίσιο της στρατιωτικής ενοποίησης της ΕΕ. Διαφορετικά, οι ευρωπαϊκές αξίες στις οποίες τόσο συχνά γίνονται επικλήσεις θα εκφυλιστούν σε απλή φλυαρία. Το ρίσκο της δημοκρατίας έχει αποκαλυφθεί ήδη από τα 450 εκατομμύρια ευρώ που διατέθηκαν σε πολεμική υποστήριξη για την Ουκρανία. Η λεγόμενη, σε οργουελική γλώσσα, «ειρηνευτική διευκόλυνση» που εξυπηρετεί τον σκοπό αυτό εγκρίθηκε μόνο από τις κυβερνήσεις της ΕΕ. Δεν υπήρξε κανένας κοινοβουλευτικός έλεγχος.

Εάν αποφασίσουμε ότι πρέπει να κινηθούμε προς μια αμυντική ένωση, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει να μετατραπεί σε θεσμό πραγματικής εκπροσώπησης των Ευρωπαίων πολιτών, με όλα τα παρεπόμενα δικαιώματα ελέγχου και λογοδοσίας. Αυτό θα μπορούσε να γίνει εφικτό μόνο αν τα μέλη του εκλέγονται από όλη την ΕΕ μέσω διακρατικών λιστών. Μέχρι στιγμής, είναι απλώς μια συνέλευση εθνικών κομματικών αντιπροσωπειών που είναι υπόχρεες μόνο στις εκλογικές τους περιφέρειες και στους αρχηγούς των κομμάτων τους, αντί να προτάσσουν το ευρωπαϊκό κοινό καλό.

Όλα αυτά μπορεί να ακούγονται εκ πρώτης ουτοπικό. Όμως ποτέ στο παρελθόν οι δεν συνέτρεχαν στο πεδίο τόσες πολλές προϋποθέσεις για τη ρεαλιστική υλοποίησή τους. Αν δεν υπάρξουν αντίστοιχες μεταρρυθμίσεις, η Ευρώπη θα παραμείνει εξαρτημένη και ευάλωτη σε εκβιασμούς.