Oscar Wilde: «Γυναίκες του Ομήρου – Ελληνισμός»
Θα μπορούσα να είμαι ένας σπουδαίος φιλόλογος
αλλά προτίμησα να γίνω διάσημος.
Έτσι είπε ο μέγας Όσκαρ Ουάιλντ, αλλά έγινε και τα δυο. Και σπουδαίος φιλόλογος και διάσημος. Ήταν και αυτός φιλέλληνας και μας το δείχνει το πορτρέτο του στο εξώφυλλο του βιβλίου με την ελληνική φουστανέλα.
Ο Ηλίας Κολοκούρης, υποψήφιος διδάκτωρ πανεπιστημίου Αθηνών – Πανεπιστημίου Οξφόρδης, στη χορταστική και εμπεριστατωμένη Εισαγωγή του μας μιλάει για τον μύθο που ο ίδιος ο Όσκαρ Ουάιλντ δημιούργησε γύρω από το πρόσωπό του και την προσωπικότητά του, πλασμένη από αλήθειες και φαντασία. Η βραβευμένη βιογραφία του Richard Ellman με τον τίτλο OscarWilde (1987) θεωρείται έργο τομής και εργαλείο βασικό για την κατανόηση του έργου και του βίου του. Λέγεται, λοιπόν, ότι όταν ήρθε στην Αθήνα και είδε τον Παρθενώνα, ο Ουάιλντ είπε: «Τόσο πλήρης και τόσο προσωπικός όσο ένα άγαλμα». Λίγα χρόνια αργότερα, μιλώντας στους φοιτητές της Ιστορίας της Τέχνης είπε τον Έλγιν «κλέφτη». Πράγματι έτσι είπε; Άγνωστο. Πάνω σε τέτοιες αφηγήσεις, στο σαλόνι του, έχτισε τον μύθο του και αυτές έχει συγκεντρώσει σε έναν τόμο ο Tomas Right με τον τίτλο TableTalk.
Ο Ουάιλντ σπούδασε με υποτροφία στην Οξφόρδη. Οι προφορικές μεταφράσεις του στον Θουκυδίδη, Πλάτωνα και Βιργίλιο έχουν μείνει αξέχαστες. Στον Αγαμέμνονα του Αισχύλου, η φωνή του θεωρήθηκε viva voce από τους καθηγητές του. Έγραψε κωμικά ποιήματα στην αττική διάλεκτο που δεν σώζονται. Στις διακοπές του το 1876, ανάμεσα σε ψάρεμα, κυνήγι και αθλητισμό, έγραψε κριτική για το βιβλίο StudiesofGreekPoets, ένα βιβλίο που καθιερώνει την οπτική των Άγγλων αισθητιστών/ντεκαντέντ για την αρχαία Ελλάδα. Όσον αφορά τις Γυναίκες του Ομήρου, μάλλον σκόπευε να παρουσιάσει διά ζώσης το κείμενο κι έπειτα να το δημοσιεύσει, πράγμα που δεν έγινε. Στα προσφάτως εκδοθέντα Άπαντά του δεν συμπεριλαμβάνονται, εκδόθηκαν όμως σε ξεχωριστό τόμο από την Oscar Wilde Society.
Ο Ουάιλντ δήλωνε με υπερηφάνεια την ιρλανδική καταγωγή του, είχε ένα ίχνος ντοπιολαλιάς. Στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών και Λατινικών ήταν ο πιο διαβασμένος από όλους τους άλλους φοιτητές. Όφειλε πολλά στον πατέρα του, σερ Ουίλιαμ, διεθνούς φήμης οφθαλμίατρο, ωριλά, αρχαιολόγο, λαογράφο με πλουσιότατη βιβλιοθήκη, και στη μητέρα του, διακεκριμένη ποιήτρια που αγαπούσε τους αρχαίους Έλληνες, ειδικά τον Πλάτωνα. Το πτυχίο του είχε τον τίτλο «Greats» [«Οι Μεγάλοι»]· ο πιο απαιτητικός τίτλος της Οξφόρδης. Στα όσα μελέτησε για το πτυχίο του εμπεριέχονται και τα κείμενα Γυναίκες του Ομήρου και Ελληνισμός, δύο νεανικά έργα που γράφει ως φαντασιόπληκτος νέος.
Οι Γυναίκες του Ομήρου είναι μέρος ευρύτερης εργασίας του Σίμοντς με τον τίτλο StudiesoftheGreekpoets, και πάνω σ’ αυτό στηρίχθηκε ο Ουάιλντ για τις δικές του γυναίκες: Ελένη, Πηνελόπη, Κίρκη και Καλυψώ, Ναυσικά, Βρισηίδα, Ανδρομάχη και άλλες. Οι Γυναίκες είναι προϊόν αισθητισμού, εξιδανίκευσης, απόρριψης της ηθικολογίας, ομορφιάς και μελαγχολίας, εμμονής με την καταστροφή του Ωραίου, ένα αισθητιστικό κράμα λογοτεχνίας και δοκιμίου.
Για το χατίρι της Ελένης ο Αχιλλέας ήρθε να πολεμήσει στην Τροία και για το χατίρι της Βρισηίδας δεν πολεμά.
Ο Σίμοντς, στο πρώτο κείμενό του για την Ελένη, ωραιότατο για την ομορφιά και τη γλώσσα του, δεν έχει υπόψη του το Ελένης εγκώμιον του Ισοκράτη. Η Ελένη μαζί με τον Πάρι «είναι από εκείνα τα είδωλα της Αγοράς μπροστά στα οποία οι άνδρες απλώς υποκλίνονται με θαυμασμό και δέος». Ο πρώτος που την αγάπησε ήταν ο Θησέας. Πρίγκιπες από όλη την Ελλάδα ήρθαν για να τη ζητήσουν σε γάμο. Οι τρεις θεές –Ήρα, Αθηνά, Αφροδίτη– διεκδίκησαν το έπαθλο της πιο ωραίας δίνοντας ακριβά δώρα για αντίτιμο. Ο Πάρις όμως προτίμησε τον γάμο με την Ελένη. Και δεν ήταν καθόλου αφελής με αυτή την επιλογή. Έλληνες, Τρώες, θεοί πολεμούν δέκα χρόνια γι’ αυτήν. Ήταν ένας αγώνας για το κάλλος. Μέσω του κάλλους και για το κάλλος ο Δίας μεταμορφώθηκε σε Αμφιτρύωνα, χρυσή βροχή, Κύκνο, για να σμίξει με την Αλκμήνη, τη Δανάη, τη Λήδα. Μέσω του κάλλους και οι θνητοί γίνονται αθάνατοι. Με την ήττα της Τροίας νίκησε η Ευρώπη την Ασία και ήρθαν οι τέχνες και η φιλοσοφία στην Ευρώπη. Για όλα αυτά, υποστηρίζει ο Ισοκράτης, πρέπει να τιμούμε την Ελένη. Άλλωστε, κανείς από τους αρχαίους δεν τόλμησε να αμαυρώσει τη μορφή της.
Ο Μάρλοου την ανέστησε από τους νεκρούς για να την έχει ερωμένη του. Ο Γκαίτε ένιωσε τη μυστηριώδη επιρροή της, ο Ροσέτι την τραγούδησε στην μπαλάντα της Τροίας, ο Λέιτον τη ζωγράφισε καθώς τρέχει στα τείχη να δει αυτούς που σκοτώνονται για χάρη της. Ο Φρέντερικ Σάντις παρέστησε τη μεγαλειώδη ομορφιά στον καναπέ με το ένα χέρι στο στήθος, στήθος που αποτέλεσε το καλούπι για τα φιλντισένια σκεύη του βωμού της Αφροδίτης· «στο πρόσωπο της Ελένης καλωσορίζουμε το αθάνατο ελληνικό πνεύμα».
Η Πηνελόπη ήταν πιστή, μελαγχολική, απελπισμένη χωρίς να απελπίζεται, δείχνοντας τον μεγάλο πόθο και την αγωνία της. Η Κίρκη ανήκει στην ίδια κατηγορία με την Πασιφάη και τη Μήδεια. Η λαγνεία δεν έχει εκτοπίσει τον έρωτα από την ψυχή της. Η Καλυψώ δεν μεταμόρφωνε τους άντρες σε χοίρους, αλλά ο έρωτάς της τους κρατούσε μακριά από τη ζωή. Η Ναυσικά ήταν ο συγκερασμός της όμορφης, αγνής και αθώας. Η Ανδρομάχη ήταν η τρυφερή και γλυκιά σύζυγος. Για το χατίρι της Ελένης ο Αχιλλέας ήρθε να πολεμήσει στην Τροία και για το χατίρι της Βρισηίδας δεν πολεμά. Και είναι πολλές ακόμα οι γυναίκες και πολλά τα σχόλια του Ουάιλντ.
Το κείμενο για τον Ελληνισμό
γράφτηκε στις διακοπές του Ουάιλνττο 1877. Εκείνη τη χρονιά επανέλαβε
το προσκύνημα του Μπάιρον και του Γκαίτε μαζί με άλλους φοιτητές, το
ανατολικό κομμάτι του grand tour: Κατάκολο, Κέρκυρα, Άργος, Μυκήνες,
Αθήνα, Σπάρτη. Είπε ότι ήταν (;) παρών στην ανασκαφή του Ερμή του
Πραξιτέλους. Στα κείμενά του συσχετίζει την αρχαία Ελλάδα με τον 19ο αι.
Καταβροχθίζει άπειρα βιβλία στην Οξφόρδη: Mahaffy, Michelet, Müller,
Πλάτωνα, Θουκυδίδη, Ηρόδοτο. Τον ενδιαφέρουν τα πάντα, κυρίως όμως το
Ωραίο ή η φαντασίωση του Ωραίου. Όπως έλεγε ο Mahaffy, καθηγητής και
μέντοράς του: «Η λογοτεχνία των Ελλήνων μίλησε απευθείας στους
αναγνώστες του 19ου αι.» και «εκτός από τις τυφλές δυνάμεις της φύσης,
τίποτα δεν κινείται σε αυτόν τον κόσμο που να μην είναι ελληνικό στην
καταγωγή του».
Στην εξαιρετική Εισαγωγή του ο Κολοκούρης μάς δίνει πάμπολλες γοητευτικές πληροφορίες. Το βιβλίο κοσμούν πίνακες με τα πορτρέτα των Γυναικών από διάσημους ζωγράφους φιλοτεχνημένα. Οι αγγλομαθείς μπορούν να το απολαύσουν και στο πρωτότυπο. Ευχαριστούμε κι εμείς τον Robert Ross που πριν από έναν αιώνα ξεκίνησε την επεξεργασία αυτών των κειμένων και τις Εκδόσεις Καστανιώτη που το εξέδωσαν.
Γυναίκες του Ομήρου – Ελληνισμός (δίγλωσση έκδοση)
Women of Homer – Hellénisme
Όσκαρ Ουάιλντ
Εισαγωγή – Μετάφραση: Ηλίας Κολοκούρης
Επιμέλεια πρωτοτύπου: Τόμας Ράιτ – Ντόναλντ Μιντ
Εκδόσεις Καστανιώτη
σ. 224
ISBN: 978-960-03-6922-9
Τιμή: 15,00€
Η Ανθούλα Δανιήλ είναι δρ Φιλολογίας, συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας, μέλος της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών και μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου