Ινστιτούτο ΕΝΑ / Επιτελικό κράτος, Αριστερά και προοδευτική διακυβέρνηση
Απόστολος Παπατόλιας*
Η πρόσφατη χιονόπτωση, που έπληξε με ιδιαίτερη σφοδρότητα την Αθήνα, αλλά και άλλες περιοχές της χώρας, επανέφερε στο προσκήνιο τη συζήτηση σχετικά με την αποτελεσματικότητα του λεγόμενου επιτελικού κράτους και των μηχανισμών του. Το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ δημοσιεύει κείμενο εργασίας του δρ. Δημοσίου Δικαίου, συμβούλου του ΑΣΕΠ και πρώην νομάρχη Απόστολου Παπατόλια, με τίτλο «Επιτελικό κράτος, Αριστερά και προοδευτική διακυβέρνηση», στο οποίο επιχειρεί μια ανανοηματοδότηση της έννοιας του επιτελικού κράτους.
Στην ανάλυση αντιπαρατίθεται το κυρίαρχο σήμερα νεοφιλελεύθερο μοντέλο επιτελικότητας, που οργανώνεται γύρω από την ιδέα της «διαδικαστικής δημοκρατίας» και της αναγνώρισης του πρωτείου της αγοράς, αλλά και στην εγχώρια, ψευδεπίγραφη, εκδοχή του, πίσω από την οποία υποκρύπτονται καθαρά συγκεντρωτικές και χειραγωγικές σκοπιμότητες, με την προοδευτική εννοιολόγηση του επιτελικού κράτους, που εδράζεται στο πρότυπο της συμμετοχικής/διαβουλευτικής διοίκησης και των συνεργειών κράτους – αγοράς – κοινωνίας των πολιτών.
Βασικά σημεία του κειμένου εργασίας:
- Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 λειτουργεί σαν καταλύτης, καθώς οι εννοιολογήσεις του επιτελικού κράτους αλλάζουν ριζικά μόνο μετά από το ξέσπασμά της, όταν δηλαδή αρχίζει να γίνεται ευρέως αντιληπτός ο χαμηλός βαθμός προετοιμασίας των κρατικών και ενωσιακών μηχανισμών, εξαιτίας της μακρόχρονης απεμπόλησης του σχεδιαστικού ρόλου της δημόσιας εξουσίας. Η συνειδητοποίηση της αυταπάτης ότι θα ήταν δυνατό να ελαττώσει κανείς τις διαστάσεις του κράτους επαναφέρει στην ημερήσια διάταξη τη «διοικητική μεταρρύθμιση», η οποία όχι μόνο δεν διακηρύσσει την απόσυρση του κράτους αλλά, αντιθέτως, προβάλλει την ενίσχυση του επιτελικού ρόλου του, επαναφέροντας, παράλληλα, το αίτημα για «επιστροφή της πολιτικής», δηλαδή για επανενεργοποίηση των λειτουργιών πολιτικής καθοδήγησης της μεταρρύθμισης.
- Ένα κράτος είναι επιτελικό κυρίως επειδή επικεντρώνεται στις βασικές λειτουργίες της προληπτικής οργάνωσης της αβεβαιότητας και της συντονισμένης διαχείρισης όλων των διαθέσιμων πόρων απέναντι σε κάθε λογής κρίσεις ή απειλές. Είναι επιτελικό επειδή γνωρίζει να αναθέτει ρόλους και να κατανέμει πόρους με πολλαπλές συνέργειες και δικτυώσεις μεταξύ των διαφορετικών επιπέδων διακυβέρνησης. Αυτό το κράτος διατηρεί την παράδοση του κεντρικού σχεδιασμού του κεϊνσιανού μεταπολεμικού μοντέλου, χωρίς όμως να εξαντλείται σε αυτή. Είναι το «έξυπνο» κράτος, που επινοεί διαρκώς νέα εργαλεία και πολιτικές για να ενισχύσει τις άμυνές του στο παγκόσμιο ανταγωνιστικό περιβάλλον, συνδυάζοντας την πολιτική αυτονομία με τη συνολική «ανθεκτικότητα» της κοινωνίας, της οικονομίας και του περιβάλλοντος έναντι των κρίσεων.
- Το εναλλακτικό επιτελικό κράτος που οργανώνει την εταιρική σχέση δημοσίου, αγοράς και κοινωνίας των πολιτών, διευρύνοντας συνεχώς τη δημοκρατική ταυτότητα της κρατικής οργάνωσης και της δημόσιας διοίκησης, εντάσσεται αρμονικά στο αξιακό οπλοστάσιο της προοδευτικής διακυβέρνησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι η εν λόγω σύλληψη περιλαμβάνεται παγίως –αν και χωρίς σταθερή ορολογία– στις διάφορες προγραμματικές αναφορές και αναζητήσεις σχετικά με το –υπό συγκρότηση– πολιτικό υποκείμενο μιας νέας, πλουραλιστικής Αριστεράς, πρόθυμης να επενδύσει συστηματικά στη συμμετοχική βιόσφαιρα των κινημάτων και των ποικίλων πρωτοβουλιών ενός διευρυμένου δημόσιου χώρου, όπου σφυρηλατείται ο κοινωνικός δεσμός, ως αδιάσπαστη ενότητα ελευθερίας, συμμετοχής και αλληλεγγύης.
- Η εναλλακτική νοηματοδότηση του επιτελικού κράτους εμπλουτισμένη με συγκεκριμένες κοινωνικές αναφορές και με λεπτομερείς –όσο και καινοτόμες– θεσμικές και δομολειτουργικές διευθετήσεις των μηχανισμών διαμόρφωσης και λήψης των συλλογικών αποφάσεων, συγκροτεί εξ ορισμού ένα συνολικό εναλλακτικό υπόδειγμα προοδευτικής διακυβέρνησης. Το υπόδειγμα αυτό θα μπορούσε, μάλιστα, να λειτουργήσει και ως μελλοντικό όχημα διεκδίκησης της προγραμματικής υπεροχής μιας νέας πλουραλιστικής Αριστεράς απέναντι στην εδραιωμένη σήμερα ιδεολογική κυριαρχία του «μεταδημοκρατικού» νεοσυντηρητικού μοντέλου, που δεν διστάζει να προβάλλει ένα ιδεώδες επιλεκτικής ενσωμάτωσης, στο όνομα του ελιτίστικου δικαιωματισμού της «αριστείας» και της «προσφοράς ευκαιριών».
Διαβάστε όλο το κείμενο ακολουθώντας αυτόν τον σύνδεσμο
*Ο Απόστολος Παπατόλιας είναι δρ. Δημοσίου Δικαίου, σύμβουλος του ΑΣΕΠ και πρώην νομάρχης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου