Søren Sveistrup: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

«Στη Σκανδιναβία έχουμε μια πολύ δυνατή παράδοση αστυνομικής λογοτεχνίας, η οποία άρχισε με το ζεύγος Σγιέβαλ και Βαλέε, που έβγαζαν τα βιβλία τους με το ψευδώνυμο Μάρτιν Μπεκ, και τη σκυτάλη παρέλαβαν ο Στιγκ Λάρσον, ο Χένινγκ Μανκέλ κι ο Τζο Νέσμπο. Φυσικά έχουμε διαφορές μεταξύ μας, όμως μοιραζόμαστε την ίδια σοσιαλδημοκρατική παράδοση που επηρεάζει το γράψιμο μας.»
Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης

diastixo.gr

10-13 λεπτά

Søren Sveistrup: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Ο Σόρεν Σβάιστρουπ είναι ο πολυβραβευμένος και διεθνώς αναγνωρισμένος σεναριογράφος της δανέζικης σειράς «The Killing»*, η οποία έχει προβληθεί σε πάνω από εκατό χώρες. Μάλιστα, όπως μας αποκαλύπτει στη συνέντευξη που μας παραχώρησε, ορισμένα επεισόδια της σειράς τα έγραψε στον Πόρο, όπου του αρέσει να παραθερίζει με την Ελληνοδανή σύζυγό του. Ο Σόρεν Σβάιστρουπ σπούδασε στη Σχολή Κινηματογράφου της Δανίας και είναι κάτοχος μεταπτυχιακού στη Λογοτεχνία και την Ιστορία από το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης. Ανάμεσα στα πολυάριθμα βραβεία του συγκαταλέγεται ένα Emmy για τη σειρά «Nikolaj and Julie» και ένα BAFTA για τη σειρά «The Killing». Από τις Εκδόσεις Διόπτρα κυκλοφορεί το μυθιστόρημά του Ο Καστανάνθρωπος (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), που μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη. Αξίζει να σημειωθεί ότι στον Καστανάνθρωπο βασίζεται η ομότιτλη τηλεοπτική σειρά –με 6 επεισόδια των 50 λεπτών– που θα προβληθεί φέτος στην πλατφόρμα του Netflix.

Πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής του μυθιστορήματος Ο Καστανάνθρωπος;

Στη Δανία από παλιά κατασκευάζουν μικρές κούκλες από κάστανα και σπιρτόξυλα, είναι ένα παιχνίδι που φτιάχνουν τα παιδιά κάθε χρόνο. Η ιδέα για το βιβλίο προέκυψε μια μέρα που πήγα να πάρω το μικρό μου αγόρι από τον παιδικό σταθμό, πριν από μερικά χρόνια. Ήταν φθινόπωρο κι ο γιος μου καθόταν μαζί με τ’ άλλα παιδιά γύρω από ένα τραπέζι συναρμολογώντας καστανανθρώπους, ενώ τραγουδούσαν χαρούμενα: «Έλα μέσα, Καστανάνθρωπε/ Έλα μέσα, Καστανάνθρωπε». Μου ακούστηκε κάπως τρομαχτικό, οι καστανάνθρωποι φαίνονταν απειλητικοί καθώς τους έλειπαν κάποια μέλη και τα παιδιά καλούσαν ένα άγνωστο τέρας της φύσης στον χώρο τους. Ξαφνικά άρχισα να σκάφτομαι ότι θα μπορούσε αυτό το κουκλάκι να είναι το τρομαχτικό σήμα κατατεθέν ενός κακοποιού, που αφηνόταν στον τόπο όπου είχε διαπραχθεί κάποιο έγκλημα, αυτή ήταν η αρχική ιδέα για το βιβλίο μου.

Ο τίτλος του βιβλίου είναι συμβολικός ή δηλώνει κάτι κυριολεκτικά;

Ο καστανάνθρωπος για μένα είναι κάτι πολύ παιδικό και συνάμα λίγο ανατριχιαστικό. Στο βιβλίο μου συμβολίζει εκείνη τη θολή ζώνη ανάμεσα στους κόσμους των παιδιών και των ενηλίκων.

Ένας ψυχοπαθής τρομοκρατεί την Κοπεγχάγη. Η κοινωνία μπορεί να αντιμετωπίσει τέτοιους απροσδόκητους κινδύνους;

Στην πραγματικότητα το περιβάλλον ενός αστυνομικού δεν είναι ειδυλλιακό, ο απρόβλεπτος κίνδυνος είναι στοιχείο του κόσμου του, για παράδειγμα στις περιπτώσεις εκείνες που έχουν να κάνουν με τρομοκρατικές ενέργειες. Όταν συμβαίνουν τέτοιες πράξεις μάς φοβίζουν περισσότερο, διότι πραγματοποιούνται δίχως καμιά αλληλουχία και μοιάζουν να μην εξυπηρετούν κάποιον στόχο.

Ποιος είναι ο λόγος που οι δολοφόνοι συνεχίζουν τα εγκλήματά τους;

Δεν είμαι ειδικός, όμως νομίζω ότι η βία σε πολλές περιπτώσεις είναι αποτέλεσμα του λάθους τρόπου με τον οποίο μεγάλωσαν κάποιοι ή του κακού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ανατράφηκαν ή ακόμα μιας λανθασμένης ψυχιατρικής περίθαλψης. Η βία αποτελεί κομμάτι της πραγματικότητας και της ιστορίας, κι αν θέλουμε να την περιορίσουμε πρέπει να εντοπίσουμε τα αίτια και τις επιδράσεις που τη διαμορφώνουν. Θεωρώ ότι αυτό είναι ένα από τα βασικά θέματα του βιβλίου μου.

Η Τουλίν με τον Ες προσπαθούν να διερευνήσουν την υπόθεση. Μπορούν δύο τόσο διαφορετικοί άνθρωποι να συνεργαστούν αποτελεσματικά;

Σίγουρα, και νομίζω ότι πολλά καλά συμβαίνουν όταν συνεργάζονται δύο άνθρωποι ολότελα διαφορετικοί. Ο Ες είναι ένα δημιούργημα της φαντασίας μου από τον καιρό που ένιωθα κουρασμένος και αποξενωμένος στη ζωή μου – τότε έφτιαξα τον επιθεωρητή της Γιουροπόλ Μαρκ Ες, που έχει αποτραβηχτεί από τον κόσμο. Κατά κάποιον τρόπο ο Ες δε νοιάζεται για κανέναν, ούτε καν για τον εαυτό του, κι ύστερα έρχεται μια στιγμή που τον βγάζουν σε διαθεσιμότητα και τον στέλνουν πίσω στην Κοπεγχάγη, όπου πρέπει να συνεργαστεί με την ντετέκτιβ Νίνα Τουλίν, μια γυναίκα μοντέρνα, έξυπνη και φιλόδοξη, μια δυναμική μητέρα που μεγαλώνει μόνη το παιδί της και δεν ανέχεται αηδίες από τύπους σαν τον Ες. Αρχικά τον αντιμετωπίζει σαν ένα τελειωμένο άντρα, όμως σταδιακά καταφέρνουν να δουλέψουν καλά από κοινού.

Κάποια στιγμή ο δολοφόνος τούς αιφνιδιάζει και τους κάνει να προβληματιστούν. Μερικοί λένε ότι οι ψυχοπαθείς σίριαλ κίλερ είναι ιδιαίτερα ευφυείς. Εσάς ποια είναι η γνώμη σας;

Κρίνοντας από την πείρα μου, δεν θα το έλεγα. Όμως ο εγκληματίας της ιστορίας μου ξέρει να κινεί τα νήματα από το παρασκήνιο και νομίζω ότι αυτοί οι τύποι είναι κάτι πραγματικά τρομαχτικό. Ο τύπος προκαλεί το σύστημα και τους διώκτες του, κάνοντάς τους να πιστέψουν ότι έχουν να κάνουν με κάτι πολύ μεγάλο – αυτή η ικανότητα είναι που τρομάζει, διότι δεν αφορά αποκλειστικά κάποιον φόνο.

Το κυνήγι της ανακάλυψης του δολοφόνου μοιάζει σαν το παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι. Υπάρχει πιθανότητα να κινδυνέψουν εδώ οι διώκτες του θύτη;

Σίγουρα, ο Eς και η Τουλίν είναι απέναντι σε έναν αντίπαλο πολύ επικίνδυνο.

Λόγω του παρελθόντος μου, νιώθω πως δεν μπορώ να μη συμπονώ τους απόβλητους κι όσους εγκαταλείπονται στο έλεος της τύχης.

Η ανατρεπτική ιστορία του βιβλίου έχει κινηματογραφική πλοκή. Κατά πόσο σας βοήθησε η εμπειρία σας από τον κινηματογράφο και τη συγγραφή σεναρίων;

Συμφωνώ για την κινηματογραφική πλοκή, ωστόσο η συγγραφή ενός βιβλίου ήταν κάτι εντελώς διαφορετικό. Πολλά χρόνια πριν, όταν σπούδαζα λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, ήθελα να γίνω συγγραφέας όμως δεν είχα τα εφόδια, έτσι αποφάσισα να σπουδάσω στην Εθνική Σχολή Κινηματογράφου της Δανίας. Έμαθα να γράφω σενάρια, κι ύστερα από 25 χρόνια ένιωσα την ανάγκη να δοκιμάσω κάτι καινούργιο – έτσι τελικά έγραψα ένα βιβλίο! Η συγγραφή ενός μυθιστορήματος είναι μια υπόθεση πολύ μοναχική και υποθέτω ότι σ’ εκείνη τη φάση χρειαζόμουν κάτι τέτοιο. Η δημιουργία σειρών ή ταινιών είναι αποτέλεσμα ομαδικής δουλειάς, ενώ η συγγραφή ενός βιβλίου είναι κάτι που κάνεις μόνος σου. Είναι μια διαδικασία που πραγματοποιείται σε συνθήκες μοναξιάς, όμως όταν συντελείται σε απελευθερώνει και χαίρομαι παρά πολύ που πέρασα αυτή τη δοκιμασία.

Ο Καστανάνθρωπος είναι μια συναρπαστική ιστορία, που μας κόβει την ανάσα. Αυτό το γεγονός είναι που καθηλώνει τους αναγνώστες και παράλληλα τους γοητεύει;

Δεν είμαι βέβαιος γι’ αυτό, ίσως θα έπρεπε να ρωτήσετε τους αναγνώστες μου. Όταν θέλω να δημιουργήσω μια ιστορία, το σημείο εκκίνησής μου είναι ένα συναίσθημα, κάτι για το οποίο λυπάμαι ή κάτι που μου συντρίβει την καρδιά. Κάποιος φόβος που ξαφνικά μου χτυπά την πόρτα ή ένα συναίσθημα πολύ σημαντικό για να το αγνοήσω. Κατόπιν, προσπαθώ να δομήσω την πλοκή ανακαλύπτοντας ταυτόχρονα το νόημα που δίνει στην ύπαρξή μου.

Μέσα από τις σελίδες περνούν γεγονότα και απρόοπτες καταστάσεις. Πού αρχίζει η φαντασία και πώς συμβαδίζει με την πραγματικότητα;

Το βιβλίο μου φυσικά είναι προϊόν φαντασίας, όμως κάποια θέματά του είναι πραγματικά. Αν και το κράτος πρόνοιας είναι ισχυρό στη Δανία, πριν από λίγα χρόνια τη χώρα συγκλόνισε ένα σκάνδαλο: οι εφημερίδες ανακάλυψαν ότι κάποια παιδιά που είχαν υιοθετηθεί βίωναν απαίσια συμπεριφορά από τους θετούς γονείς τους για πολλά χρόνια και κανείς δεν είχε αντιδράσει για να τα προστατέψει. Όταν αποκαλύφθηκε η υπόθεση, τόσο οι κηδεμόνες όσο και οι υπεύθυνοι κοινωνικοί λειτουργοί έκαναν ό,τι μπορούσαν για να την κουκουλώσουν. Επειδή είμαι υιοθετημένο παιδί, ένιωσα την καρδιά μου να ραγίζει όταν διάβασα τα γεγονότα, κι αυτό μ’ επηρέασε στη συγγραφή του Καστανανθρώπου. Λόγω του παρελθόντος μου, νιώθω πως δεν μπορώ να μη συμπονώ τους απόβλητους κι όσους εγκαταλείπονται στο έλεος της τύχης.

Μπορείτε να μας πείτε γιατί τα αστυνομικά μυθιστορήματα είναι τόσο δημοφιλή τα τελευταία χρόνια;

Με συγχωρείτε, αλλά δεν μπορώ να δώσω κάποια απάντηση και νομίζω ότι δεν υπάρχει συνταγή. Στη δική μου περίπτωση, όλα ξεκίνησαν από τότε που ήμουν παιδί και διάβαζα τις ιστορίες της Άγκαθα Κρίστι και του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ με τον Σέρλοκ Χολμς. Μου άρεσε η διαδικασία όπου ο αναγνώστης έπρεπε να αποκωδικοποιήσει διάφορα στοιχεία για να βρει τελικά τι συνέβαινε και ποια ήταν η αλήθεια. Υποθέτω ότι όλο αυτό εξακολουθεί να μ’ αρέσει.

Ποιος είναι ο λόγος που τα σκανδιναβικά μυθιστορήματα γνωρίζουν τόση επιτυχία;

Θεωρώ ότι έχουμε μια πολύ δυνατή παράδοση αστυνομικής λογοτεχνίας, η οποία άρχισε με το ζεύγος Σγιέβαλ και Βαλέε, που έβγαζαν τα βιβλία τους με το ψευδώνυμο Μάρτιν Μπεκ, και τη σκυτάλη παρέλαβαν ο Στιγκ Λάρσον, ο Χένινγκ Μανκέλ κι ο Τζο Νέσμπο. Φυσικά έχουμε διαφορές μεταξύ μας, όμως μοιραζόμαστε την ίδια σοσιαλδημοκρατική παράδοση που επηρεάζει το γράψιμο μας. Η συγγραφή ενός αστυνομικού μυθιστορήματος δεν αφορά μονάχα αίματα, δολοφόνους και ψυχοπαθείς, αλλά ανθρώπους καθημερινούς, άντρες και γυναίκες που ζουν σε μια κοινωνία με τα δικά της προβλήματα. Αυτοί οι άνθρωποι της καθημερινότητας και τα προβλήματά τους νομίζω ότι αποτελούν συστατικό στοιχείο της σκανδιναβικής αστυνομικής λογοτεχνίας.

Ποιους Δανούς συγγραφείς θα μας προτείνατε να διαβάσουμε;

Δεν τους έχω διαβάσει όλους, αλλά σε ό,τι αφορά την αστυνομική λογοτεχνία θα συνιστούσα τις ιστορίες του Γιούσι Άντλερ-Όλσεν που αναφέρονται σε ανεξιχνίαστες υποθέσεις.

Ποια είναι η γνώμη σας για την Ελλάδα;

Αυτή είναι η καλύτερη ερώτηση που μου κάνετε, επειδή μου επιτρέπει να πω ότι αγαπώ πολύ τη χώρα σας! Η σύζυγός μου είναι Ελληνοδανή κι έτσι μπορώ να βρίσκομαι συχνά στην Ελλάδα, κυρίως στην Αθήνα και στο κοντινό νησάκι του Πόρου. Μου λείπει πολύ το νησί, γιατί πριν από την πανδημία πηγαίναμε κάθε χρόνο – μάλιστα, πολλά από τα κεφάλαια του Καστανανθρώπου τα έχω γράψει στον Πόρο καθισμένος στο μπαλκόνι του δωματίου που νοικιάζαμε. Στον Πόρο πέρασα θαυμάσια γράφοντας και κάποια επεισόδια της τηλεοπτικής σειράς «The Killing».

Τι θα απευθύνατε στους αναγνώστες που θα διαβάσουν τη συνέντευξή σας;

Εύχομαι τα καλύτερα για τους Έλληνες που αντιμετωπίζουν την πανδημία –μια δοκιμασία πολύ σκληρή για όλους μας–, και ιδίως για τους ασθενείς και τους συγγενείς τους, αλλά και για όλον τον κόσμο που αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες εξαιτίας των περιορισμών. Είναι μια απαίσια κατάσταση, αλλά υπάρχει και κάτι θετικό που μας έμαθε αυτή η κρίση: καταλάβαμε την αλληλεξάρτηση που υπάρχει ανάμεσα σε όλες τις χώρες του κόσμου και ότι η ευζωία των γειτονικών λαών είναι και προς το δικό μας συμφέρον. Ελπίζω να βρεθώ σύντομα στη χώρα σας!

Μετάφραση από τα αγγλικά: Απόστολος Σπυράκης

Ο Καστανάνθρωπος
Søren Sveistrup
μετάφραση: Βαγγέλης Γιαννίσης
Διόπτρα
664 σελ.
ISBN 978-960-653-077-7
Τιμή €17,70