Ο Χρυσοχοΐδης για την Πρωτοχρονιά: «Νεκρή» πόλη η Αθήνα μετά τις 22:00!»
Άκρα του τάφου σιωπή μετά τις 10 στην Αθήνα βασιλεύει·
Λαλεί πουλί πα΄στο κλαδί , κι ο μπάτσος αγριεύει:
"Η πόλη κανονικά είναι νεκρή κι όμως ακούστηκε φωνή:
Αγνόηση διαταγής! Ο παραβάτης πάραυτα να παταχθεί!"
Ρητή έχει δοθεί η εντολή η Αστυνομία να περιπολεί
"Όποιος νεκρός πιαστεί ως ζωντανός να πορπατεί,
Στου Άδη τα μαύρα τα σκοτάδια θε΄ να ξανακατεβεί!"
Έγραψα το βιβλίο Ο Άγγελος Τερζάκης και ο κινηματογράφος, παρακινημένος από την επιθυμία να ανακαλύψω τι ήταν εκείνο που ώθησε τον Άγγελο Τερζάκη, έναν κορυφαίο εκπρόσωπο της γενιάς του 1930, έναν αληθινό πνευματικό άνθρωπο, να ασχοληθεί με την κινηματογραφική σκηνοθεσία στις αρχές της δεκαετίας του 1950.
Όλα ξεκίνησαν πριν από δέκα περίπου χρόνια, όταν ανακάλυψα στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος την ταινία του Τερζάκη Νυχτερινή περιπέτεια, με πρωταγωνιστές τον Βασίλη Διαμαντόπουλο και την Νταίζη Μαυράκη, την πρώτη Σταρ Ελλάς στην ιστορία του θεσμού των Καλλιστείων. Έγραψα τότε ένα σύντομο άρθρο για την ταινία (που περιλήφθηκε στο παλαιότερο βιβλίο μου Η εποχή του μυθιστορήματος, Εκδόσεις Γκοβόστη, 2014), αλλά αισθανόμουν ότι δεν είχα κλείσει τους λογαριασμούς μου με τον κινηματογραφικό Τερζάκη.
Έτσι, στις αρχές του 2018, ξεκίνησα να γράφω το Ο Άγγελος Τερζάκης και ο κινηματογράφος, ανυποψίαστος για τον πλούτο του υλικού που θα συναντούσα στον δρόμο μου. Η Νυχτερινή περιπέτεια,
αυτή η γλυκόπικρη ιστορία ενός μεσήλικα μικροαστού, υποδειγματικού
υπαλλήλου και οικογενειάρχη υπαλλήλου, που σώζει μια νέα κοπέλα από την
αυτοκτονία και την ερωτεύεται παράφορα, είναι, παρά τα όποια τεχνικά
προβλήματά της, μια σημαντική ταινία, όχι μόνο ως ανακεφαλαίωση των
βασικών θεμάτων που απασχόλησαν τον πεζογράφο και δραματουργό Τερζάκη
(με κυρίαρχο την κρίση του θεσμού της οικογένειας και τα αδιέξοδα των
διαπροσωπικών σχέσεων), αλλά και ως φυσική απόληξη του ζωηρού
ενδιαφέροντος του Τερζάκη για την έβδομη τέχνη.
Αυτό το ζωηρό ενδιαφέρον, αυτό το πάθος, καλύτερα, του Άγγελου Τερζάκη για τον κόσμο του κινηματογράφου ανακάλυψα κατά την πορεία της συγγραφής και προσπάθησα να δείξω μέσα από το βιβλίο μου. Εντόπισα και σχολίασα το πλήθος των άρθρων που αφιέρωσε ο δημιουργός της Μενεξεδένιας πολιτείας στο σινεμά, άλλοτε γράφοντας για τους αγαπημένους του δημιουργούς όπως ο Charlie Chaplin, ο Ingmar Bergman και ο Vittorio De Sica, άλλοτε εκθέτοντας τις απόψεις του για τη σχέση τού κινηματογράφου με την πεζογραφία και το θέατρο, άλλοτε μεταφέροντας στο ελληνικό κοινό τις εντυπώσεις του από το κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Βενετίας και άλλοτε καυτηριάζοντας το υπερβολικό κύμα βίας και σεξ που κατακλύζει τις μεγάλες οθόνες στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Αποπειράθηκα, επίσης, να εξετάσω πώς ο κινηματογράφος επηρέασε το σύνολο της θεατρικής και δραματουργικής παραγωγής του συγγραφέα: σε επίπεδο θεματολογίας, ο Τερζάκης έβαζε συχνά τους ήρωές του να πηγαίνουν στον κινηματογράφο, για να παρακολουθήσουν, ανάλογα με το φύλο και την κοινωνική τους τάξη, μελοδράματα ή αστυνομικές ταινίες, αλλά και σε επίπεδο τεχνικής, τόσο στην πεζογραφία του όσο και στα θεατρικά του έργα χρησιμοποιήθηκαν κινηματογραφότροπα στοιχεία.
Επίσης, αληθινή αποκάλυψη στάθηκαν για μένα τα πέντε ακόμη κινηματογραφικά σενάρια ή σχέδια σεναρίου, που εντόπισα στο Αρχείο Άγγελου Τερζάκη, που βρίσκεται στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών. Από αυτά το πιο επεξεργασμένο, το «Ταξίδι με τον Έσπερο», είναι βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημά του, δύο («Αγνή» και «Ο φονιάς») είναι διασκευές θεατρικών του έργων και τα δύο άλλα («Θανάσης Διάκος» και «Το φορτηγό Ελπιδοφόρος») είναι εντελώς πρωτότυπα. Και τα πέντε μαρτυρούν ότι ο Τερζάκης σκόπευε να ασχοληθεί σε μονιμότερη βάση με τον κινηματογράφο, αλλά η εμπορική και καλλιτεχνική αποτυχία της Νυχτερινής περιπέτειας ματαίωσε τα σχέδιά του.
Το γράψιμο αυτού του βιβλίου ήταν μια γοητευτική περιπέτεια, που μου έδωσε την ευκαιρία να ξαναδιαβάσω το πλούσιο έργο του Τερζάκη (μυθιστορήματα, διηγήματα, θεατρικά έργα, δοκίμια) και να το ξαναδώ μέσα από μια κινηματογραφική ματιά.
Θανάσης Αγάθος
Το βιβλίο του Θανάση Αγάθου Ο Άγγελος Τερζάκης και ο κινηματογράφος κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg (σελ. 403, τιμή: 23.00€).
Φωτογραφία εξωφύλλου: Ο Άγγελος Τερζάκης και η Νταίζη Μαυράκη στα γυρίσματα της ταινίας Νυχτερινή περιπέτεια (Αρχείο Άγγελου Τερζάκη, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών).
Ο Θανάσης Αγάθος
γεννήθηκε το 1967 στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής
του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, πραγματοποίησε
μεταπτυχιακές σπουδές στην Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και υποστήριξε διδακτορική διατριβή στο Τμήμα Φιλολογίας του ΕΚΠΑ, όπου σήμερα υπηρετεί ως Επίκουρος Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας.
Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στη νεοελληνική
λογοτεχνία του 19ου και του 20ού αιώνα, στη σχέση της λογοτεχνίας με τον
κινηματογράφο και το θέατρο, σε ζητήματα πρόσληψης, στην αξιοποίηση της
λογοτεχνίας στη διδασκαλία της νέας ελληνικής ως ξένης γλώσσας, στο
έργο του Νίκου Καζαντζάκη και του Βασίλη Βασιλικού.
Έχει στο ενεργητικό του τα βιβλία: Από το Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά στο Zorba the Greek: κριτικοί βίοι παράλληλοι (Αιγόκερως, 2007), Επιστολές του Νίκου Καζαντζάκη προς την οικογένεια Αγγελάκη (Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη, 2013), Η εποχή του μυθιστορήματος. Αναγνώσεις της πεζογραφίας της γενιάς του ’30 (Γκοβόστης, 2014), Η κινηματογραφική όψη του Γρηγορίου Ξενόπουλου (Γκοβόστης, 2016), Ο Νίκος Καζαντζάκης στον κινηματογράφο (Gutenberg, 2017).
******************************************
*
Το Νυχτερινή περιπέτεια είναι δραματική ταινία του ελληνικού κινηματογράφου, παραγωγής 1954. Το σενάριο της ταινίας είναι βασισμένο στο μυθιστόρημα του Άγγελου Τερζάκη «Η μενεξεδένια πολιτεία», προσαρμοσμένο από τον ίδιο τον συγγραφέα, ο οποίος υπογράφει και τη σκηνοθεσία. Πρόκειται για τη μοναδική ταινία του Άγγελου Τερζάκη, ο οποίος είχε παρακολουθήσει μαθήματα κινηματογράφου στην Ιταλία.
Η ταινία έκοψε 33.379 εισιτήρια στην πρώτη της προβολή στους κινηματογράφους της Αθήνας και του Πειραιά, γεγονός που την κατέταξε στη 13η θέση ανάμεσα στις 20 ελληνικές ταινίες της κινηματογραφικής περιόδου 1953-54.
Το Γερμανικό «ισοζύγιο μνήμης» και το απλήρωτο άγος των ναζιστικών εγκλημάτωνΉδη στην πρώιμη μεταπολεμική περίοδο τόσο η Δυτική όσο και η Ανατολική Γερμανία, σε διαφορετικό πλαίσιο η καθεμία, επιχείρησαν να εφαρμόσουν πολιτικές «διαχείρισης της μνήμης» ή –ακριβέστερα– «κλεισίματος των λογαριασμών» για τις θηριωδίες του εθνικοσοσιαλισμού (Vergangenheitsbewältigung).
Η προσπάθεια αυτή ξεκίνησε αρκετά νωρίς, ήδη στις 10 Νοεμβρίου 1947, όταν οι συμμαχικές κυβερνήσεις ενέκριναν το σχέδιο που είχαν εκπονήσει Γερμανοί νομικοί σχετικά με την άμεση αποκατάσταση περιουσιακών στοιχείων που σώζονταν αυτούσια και είχαν προηγουμένως κατασχεθεί (Νόμος 59). Από τότε αρκετές πρωτοβουλίες έχουν αναληφθεί, όπως η Συμφωνία του Λουξεμβούργου με το Ισραήλ το 1952 και Συμφωνία της Βόννης με την Ελλάδα το 1960. Προϊόντος του χρόνου, ιδίως μετά την επανένωση, χαρακτηριστική είναι η μετατόπιση της γερμανικής πολιτικής από τη νομική στην πολιτική και τελικά στην ηθική ευθύνη, με σκοπό το οριστικό «κλείσιμο των λογαριασμών» με το ναζιστικό παρελθόν, χωρίς περαιτέρω νομικές περιπλοκές.
Αιχμή του δόρατος της γερμανικής πολιτικής προς την κατεύθυνση αυτή αναδεικνύονται τα ποικιλώνυμα ιδρύματα που κατά καιρούς ιδρύει η ΟΔΓ με διμερείς συμφωνίες, στα οποία, όχι σπάνια, εμπλέκονται κοινωνικοί και οικονομικοί παράγοντες της Γερμανίας σε μια προσπάθεια ξεπλύματος και του δικού τους βρώμικου εθνικοσοσιαλιστικού παρελθόντος. Ενδεικτική είναι π.χ. η αμερικανο-γερμανική συμφωνία του 2000 για τη δημιουργία του Ιδρύματος για τη Μνήμη, την Ευθύνη και το Μέλλον (EVZ), που χρηματοδοτούν γερμανικές εταιρίες, με σκοπό, όπως αναφέρει η συμφωνία, τη θεμελίωση «μιας συνολικής και διαρκούς νομικής ειρήνης» για τις εν λόγω οικονομικές οντότητες, που ενέχονται σε εγκλήματα καταναγκαστικής εργασίας. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η δράση αυτής της πανσπερμίας των γερμανικών ιδρυμάτων φαίνεται να αλλάζει ως ένα βαθμό και το, κατ’ ευφημισμό, «ισοζύγιο μνήμης» για τις γερμανικές θηριωδίες.
Ταυτόχρονα, προσπάθειες συγκάλυψης ή διαστρέβλωσης της μνήμης των εθνικοσοσιαλιστικών θηριωδιών προωθούνται μέσω φαινομενικά άσχετων συνεργειών, οι οποίες κατά κανόνα εστιάζουν στους λεγόμενους τομείς της «ήπιας πολιτικής», όπως οι πολιτιστικές ανταλλαγές ή η πολιτική για τη νεότητα. Η πρακτική αυτή, την οποίαν η Γερμανία δοκιμάζει και σε άλλες χώρες-πρώην θέατρα εγκλημάτων θηριωδίας, όπως η Ναμίμπια, απασχόλησε πρόσφατα και την ελληνική Βουλή, κατά την κύρωση της ελληνο-γερμανικής συμφωνίας για το Ίδρυμα Νεολαίας [ΙΝ] (Άρθρα 148 Ν. 4763/2020, ΦΕΚ Α’ 254/21.12.2020).
Το κείμενο της συμφωνίας, αν και κάνει αόριστα μνεία στην «ιδιαίτερη ιστορική ευθύνη της ΟΔΓ που απορρέει από τα σκοτεινά κεφάλαια της ιστορίας των διμερών σχέσεων και ιδιαίτερα από τη γερμανική κατοχή», αποφεύγει να αναφερθεί στην εκπλήρωση των αθετημένων υποχρεώσεών της, ως «καθολικού διαδόχου του Γ’ Ράιχ», απέναντι στην καθημαγμένη χώρα μας. Εξάλλου, η στροφή στη γερμανική πολιτική μνήμης και ανάληψης ευθύνης, ιδίως από τη δεκαετία του 1990 και εντεύθεν, έχει επιβεβαιώσει την τάση επαναχάραξης των ορίων της ιστορικής μνήμης μέσα από, εκ πρώτης όψεως, «αθώες» δραστηριότητες ή πρωτοβουλίες.
Το ΙΝ, μάλιστα, μέσα από τον ιστότοπό του προσφέρει μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία αναστοχασμού πάνω στην εφαρμογή αυτού του δόγματος. Μέσα από ταξίδια ανταλλαγών, προβολές ταινιών, αλλά και εκπαιδευτικά προγράμματα είναι προφανής μια νέα ανάγνωση της κατοχικής περιόδου: τα ναζιστικά εγκλήματα αποσυνδέονται από τον πραγματικό τους αυτουργό (το Γερμανικό Ράιχ) και γίνονται πράξεις μιας κάποιας ιδεολογίας, ωσάν να μην αποτελούσε ο ναζισμός επίσημη κρατική ιδεολογία της Γερμανίας ήδη από τον Μεσοπόλεμο. Οι δε στρατοί Κατοχής, για τους οποίους σημειωτέον η γερμανική Δικαιοσύνη έχει αποφανθεί ότι νόμιμα προέβαιναν σε μαζικά αντίποινα κατά του άμαχου πληθυσμού, ως εκπρόσωποι της γερμανικής κυριαρχίας, μετατρέπονται σε «φασίστες κατακτητές από τη Γερμανία και την Ιταλία». Αυτά και άλλα παραδείγματα φωτίζουν επαρκώς τη δράση του ΙΝ, του οποίου η παρουσία νομιμοποιείται πλέον με τον Ν. 4763/2020.
Στο σημείο αυτό είναι χρήσιμο να διατηρήσουμε στον νου μας το γεγονός ότι η επίμαχη συμφωνία υπογράφηκε την τελευταία εβδομάδα (Πέμπτη, 7.7.2019) πριν τις εθνικές εκλογές από έναν υπηρεσιακό παράγοντα, τον Γενικό Γραμματέα Δια Βίου Μάθησης και Νέας Γενιάς, δηλαδή σε μία περίοδο όπου, κατά τη συνταγματική τάξη, η υπηρεσιακή κυβέρνηση και γενικά η κρατική μηχανή λειτουργούν με όρους θεματοφύλακα των δημοσίων πραγμάτων, εν αναμονή της εκλογής νέας βουλής και κυβέρνησης.
Αλλά και πέρα από την αμφιλεγόμενη συνταγματικότητα της παραπάνω υπογραφής, οι πρόσφατες εξελίξεις στο πεδίο της διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών δημιουργούν ιδιαίτερη ανησυχία. Μετά την απόρριψη της Ρηματικής Διακοίνωσης της 4.6.2019, η κυβέρνηση της ΝΔ, με μια σειρά κινήσεων οδήγησε στο ξήλωμα και των ελάχιστων βημάτων προόδου που είχαν επιτευχθεί με μεγάλο, είναι η αλήθεια, κόπο την προηγούμενη περίοδο. Στις 30.11.2019 επανέφερε το δικαστικό ένσημο στις αναγνωριστικές αγωγές, με αποτέλεσμα οι αγωγές των θυμάτων της ναζιστικής και φασιστικής θηριωδίας να μην μπορούν να εκδικαστούν χωρίς την καταβολή ενός απαγορευτικού ύψους ποσού.
Περαιτέρω, από την πολιτική διαπάλη έχει εξαφανιστεί παντελώς κάθε σοβαρή αναφορά στο ζήτημα των γερμανικών οφειλών, ενώ οι σχετικά πρόσφατες αναφορές στη δυνατότητα προσφυγής σε αρμόδιο δικαιοδοτικό forum του τέως Προέδρου της Δημοκρατίας, Προκόπιου Παυλόπουλου, αν και από άποψη Διεθνούς Δικαίου κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, λειτουργούν αποσπασματικά. Αυτό δε διότι αγνοούν την ύπαρξη ενός ολοκληρωμένου οδικού χάρτη διεκδίκησης, ο οποίος περιλαμβάνεται στην Έκθεση (Πόρισμα) της Διακομματικής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα (27.7.2016), το οποίο υιοθέτησε η Βουλή των Ελλήνων (17.4.2019), εκδίδοντας μάλιστα σχετική απόφαση που καλούσε την κυβέρνηση να ξεκινήσει επίσημα τη διαδικασία διεκδίκησης.
Εξάλλου, πώς είναι «δικαστικά επιδιώξιμες οι αξιώσεις μας απέναντι στη Γερμανία», όπως σχεδόν στερεότυπα επαναλαμβάνει ο τέως ΠτΔ, όταν τα θύματα της Κατοχής, κατά παράβαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στερούνται του φυσικού τους δικαστή που φαίνεται να αποτελεί το έσχατο καταφύγιο πριν την αρνησιδικία; Όταν δεν μπορούν να εκτελεστούν, λόγω του Μεταξικής προέλευσης άρθρου 923 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις, ώστε να αποζημιωθούν για τα ανήκουστα δεινά που υπέστησαν, ενώ η αρμόδια πολιτεία ιθαγένειάς τους, δηλαδή η Ελλάδα, δεν εγείρει για λογαριασμό τους τις αξιώσεις τους στο διεθνές πεδίο;
Τέλος, θα ήταν παράλειψή μας να μην αναφερθούμε στην ανάγκη επίδειξης μιας εθνικά συνεπούς στάσης έναντι του ζητήματος των γερμανικών οφειλών. Για παράδειγμα, στη σχετικά συγκρίσιμη περίπτωση των αποικιακών εγκλημάτων στη Ναμίμπια (1904-1907) και παρά την πρόθεση της Γερμανίας να καταβάλει 10 εκατομμύρια ευρώ για την «ίαση των πληγών», η κυβέρνηση της χώρας απέρριψε τη συγκεκριμένη προσφορά, εμμένοντας στην ανάγκη ανάληψης νομικής ευθύνης και χαρακτηρισμού κάθε χρηματικής καταβολής με το αληθινό της όνομα: επανόρθωση για την πρώτη αποικιακή γενοκτονία του περασμένου αιώνα. Στην ελληνική περίπτωση, η αλλοίωση της ιστορίας μέσα από την ανάπτυξη φαινομενικά άσχετων δράσεων με σκοπό τη λήθη ή τη σχετικοποίηση των εγκλημάτων, όχι μόνο δεν είναι ανεκτή, αλλά και δεν πρέπει να μείνει αναπάντητη.
Η Γερμανία μπορεί και πρέπει, όπως επιβεβαιώνει και η γνωμοδότηση 66/2019 της Επιστημονικής Υπηρεσίας του Γερμανικού Ομοσπονδιακού Κοινοβουλίου, να ανταποκριθεί στη νομική υποχρέωση διαπραγμάτευσης, η οποία καλύπτει όλο το φάσμα των ελληνικών απαιτήσεων (διακρατικές επανορθώσεις, κατοχικό δάνειο, ατομικές αξιώσεις αποζημίωσης, επιστροφή λεηλατημένων πολιτιστικών θησαυρών). Όπως υπογράμμισε στο DPA (Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων) η Heike Hänsel, βουλευτής του κόμματος της Αριστεράς, Die Linke, «η αξιολόγηση της Επιστημονικής Υπηρεσίας [της Ομοσπονδιακής Βουλής] δείχνει ότι η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση δεν μπορεί πλέον να ξεφύγει από την ιστορική της ευθύνη. Δεν μπορεί να υπάρξει μια πολιτική του ‘τελεία και παύλα’. Μέχρι στιγμής, η κυβέρνηση απέτυχε ολοκληρωτικά σε αυτό το ζήτημα – νομικά, πολιτικά, αλλά πριν από όλα ηθικά».
Επομένως, οποιαδήποτε δοσοληψία μεταξύ Ελλάδας και ΟΔΓ πρέπει να πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο μιας ειλικρινούς διαδικασίας αναγνώρισης των ναζιστικών εγκλημάτων και απονομής υλικής αλλά και ηθικής ικανοποίησης στις αναρίθμητες μαρτυρικές κοινότητες του τόπου μας. Διαφορετικά, θα αποτελεί περαιτέρω προσβολή της μνήμης των θυμάτων και των απογόνων τους και θα βαθύνει το ήδη κακοφορμισμένο τραύμα των ελληνο-γερμανικών σχέσεων.
ΜΗΤΑΦΙΔΗΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ, ΤΖΑΜΑΚΛΗΣ ΧΑΡΗΣ
πρ. βουλευτές ΣΥΡΙΖΑ – μέλη της Διακομματικής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Διεκδίκησης των Γερμανικών Οφειλών.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΡΤΗΣ,
Εμπειρογνώμονας της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Διεκδίκησης των Γερμανικών Οφειλών
Δημοσιεύθηκε σήμερα στην εφημερίδα “Τα Νέα” η επιστολή-απάντηση του ΕΣΔΟΓΕ
στο άρθρο του Γιάννη Πρετεντέρη "Σχέδιο" (21.12.2020)
Αξιότιμε κ. Διευθυντά,
Με λύπη μας διαβάσαμε το άρθρο του κ. Γ. Πρετεντέρη με τίτλο «Σχέδιο» στην εφημερίδα σας (21.12.2020). Κι αυτό διότι:
Επιχειρεί να απαξιώσει την Εθνική μας Αντίσταση.
Επιτίθεται στη διαχρονική πολιτική της Ελλάδας, που επιβεβαιώθηκε με τη σχεδόν ομόφωνη απόφαση της Βουλής (17.4.2019), σύμφωνα με την οποία η διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών αποτελεί προτεραιότητα της Ελληνικής Δημοκρατίας! Ισχυρίζεται ότι ο αγώνας μας γίνεται, απλώς, για «να πάρουμε λεφτά» από τη Γερμανία!.. Αποσιωπά ότι η ικανοποίηση των τεκμηριωμένων ελληνικών αξιώσεων είναι αναγκαία για να αποδοθεί Δικαιοσύνη για τα αποτρόπαια εγκλήματα της ναζιστικής Γερμανίας στην Ελλάδα, που προκάλεσαν τον αποδεκατισμό του πληθυσμού και την καθολική λεηλασία και καταστροφή της χώρας μας.
Αναφέρεται περιφρονητικά και με εμφανείς ανακρίβειες στο Εθνικό Συμβούλιο Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα. Πώς γίνεται, άραγε, να μην γνωρίζει το Εθνικό Συμβούλιο, που ίδρυσαν το 1996 οι Γλέζος, Σάντας, Μαχαίρας, Ζαμάνος, Μαγκάκης, Σταμούλης, Πριόβολος, Ρούπας, Ληναίος, Παπαχρήστος, Γαμβρίλης και άλλοι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης και του αντιδικτατορικού αγώνα, καθώς και σημαντικές προσωπικότητες απ’ όλο το πολιτικό φάσμα; Σημειώνουμε ότι το Εθνικό Συμβούλιο:
α. Ανέδειξε και τεκμηρίωσε περαιτέρω τις ελληνικές απαιτήσεις έναντι της Ο.Δ.Γ. (επανορθώσεις στο κράτος, αποζημιώσεις στα θύματα, επιστροφή του κατοχικού δανείου και των λεηλατηθέντων αρχαιολογικών θησαυρών), κινητοποιώντας παράλληλα τον ελληνικό λαό, που καθολικά στηρίζει τη διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών.
β. Στήριξε τον τιτάνιο δικαστικό αγώνα των θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας, καρπός του οποίου ήταν οι αμετάκλητες αποφάσεις της Ελληνικής Δικαιοσύνης υπέρ των θυμάτων του Διστόμου, του Αιγίου και του Ρεθύμνου καθώς και ανάλογες αποφάσεις Ανώτατων Ιταλικών Δικαστηρίων.
γ. Με παρεμβάσεις του Μανώλη Γλέζου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, περιοδείες στη Γερμανία του ίδιου και άλλων συναγωνιστών, ομιλίες ακόμη και εντός του Γερμανικού Ομοσπονδιακού Κοινοβουλίου και συνεντεύξεις σε διεθνή ΜΜΕ, το Εθνικό Συμβούλιο ενημέρωσε τη διεθνή κοινή γνώμη για τα ελληνικά δίκαια. Συνέβαλε, δε, στη δημιουργία δικτύου πολιτών και συλλογικοτήτων στη Γερμανία, που στηρίζουν τον κοινό μας αγώνα για Δικαιοσύνη κι Αποζημίωση.
Σε αναγνώριση της προσφοράς του, το Εθνικό Συμβούλιο έχει κατ’ επανάληψη ενημερώσει και συνεργαστεί με τη Βουλή των Ελλήνων. Η δράση μας, δε, έχει επανειλημμένως προβληθεί από την ιστορική εφημερίδα σας.
Παραποιώντας τα όσα αναφέρουμε στο υπόμνημα, που αποστείλαμε, από κοινού με το Δίκτυο Μαρτυρικών Δήμων, στον Πρωθυπουργό, τους Πολιτικούς Αρχηγούς και τους Υπουργούς Εξωτερικών και Παιδείας & Θρησκευμάτων (11.12.2020)1, επιχειρεί, κακόβουλα, να μας προσάψει ότι, τάχα, ταυτίζουμε την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας με τη ναζιστική Γερμανία! Ουδέν ψευδέστερον!
Αυτό που υποστηρίζουμε, απολύτως τεκμηριωμένα, είναι ότι η Ο.Δ.Γ., όχι μόνο αρνείται να εκπληρώσει τις απαράγραπτες και θεμελιωμένες στο Διεθνές Δίκαιο και την Ιστορία υποχρεώσεις της προς την Ελλάδα, όπως οφείλει ως καθολικός διάδοχος του Γ’ Ράιχ, αλλά επιχειρεί, αντίθετα, μέσω του Ελληνογερμανικού Ιδρύματος Νεολαίας «να στρεβλώσει την ιστορική μνήμη της Εθνικής Αντίστασης και να ξεπλύνει τα εγκλήματα που διέπραξε η ναζιστική Γερμανία κατά του ελληνικού λαού». Και δι’ αυτής της μεθόδευσης, η Ο.Δ.Γ. επιδιώκει να αποδομήσει τη νομιμοποιητική βάση της διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών.
Είναι σαφές ότι ο κ. Πρετεντέρης, παραποιώντας την αλήθεια, επιχειρεί την συκοφάντηση του Εθνικού Συμβουλίου και του αγώνα διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών. Επιχειρεί, μάλιστα, να συνδέσει ένα τόσο σοβαρό ζήτημα, με «θεωρίες συνωμοσίας», «ψεκασμούς» και λοιπές γραφικότητες, ανάξιες απάντησης. Δεν διστάζει, δε, να αναφερθεί κακεντρεχώς στην εξέγερση του Πολυτεχνείου.
Τέλος, ακόμη και η ειρωνική αναφορά του στο Βούπερταλ είναι ατυχής. Εκεί είναι η έδρα μίας ομάδας Γερμανών ιστορικών, που ασχολούνται με την τεκμηρίωση των ναζιστικών εγκλημάτων και στηρίζουν τον αγώνα μας. Επιπλέον, το 2001, πραγματοποιήθηκε στο Βούπερταλ το πρώτο Συνέδριο Γερμανών δημοκρατών και συλλογικοτήτων, υπέρ της απόδοσης στην Ελλάδα των γερμανικών οφειλών.
Παρακαλούμε για τη δημοσίευση της παρούσας.
Με ειλικρινή εκτίμηση,
Για το Εθνικό Συμβούλιο
Ο Πρόεδρος
Βασίλης Μπρακατσούλας
ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΠΡΟΣΦΑΤΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΟΥ "ΜΑΡΤΙΝ ΙΝΤΕΝ" ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΟΘΟΝΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΤΑΛΟ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ ΠΙΕΤΡΟ ΜΑΡΤΣΕΛΟ
Αποτέλεσμα αυτής της φιλολογικής προσέγγισης είναι η αναγωγή της αυτοβιογραφίας σε βιογραφία. Συχνά η ανάγνωση επικυρώνει άκριτα το κείμενο, μετατρέποντας απλώς την πρωτοπρόσωπη αφήγηση σε τριτοπρόσωπη. Σπανιότερα, επιχειρεί να εντοπίσει τις αποκλίσεις της αυτοβιογραφικής προβολής από το «πραγματικό» πρόσωπο του συγγραφέα (δηλαδή: το πρόσωπο που συνάγουμε από άλλες πηγές, τις οποίες θεωρούμε περισσότερο αξιόπιστες).
Αν και το έργο του Τζακ Λόντον «Μάρτιν Ήντεν» δεν εντάσσεται στα καθαρώς εννοούμενα αυτοβιογραφικά έργα, αναμφίβολα όμως στο μυθιστόρημα αυτό αναγνωρίζονται αυτοβιογραφικές αναφορές-περισσότερες απ’ ό,τι στα άλλα έργα του-. Ο συγγραφέας Λόντον πλάθοντας το μυθιστορηματικό συγγραφέα Μάρτιν Ήντεν νιώθει την ανάγκη να καταθέσει την ψυχή του και ουσιαστικά τον κάνει φερέφωνο των αντιλήψεων του.
Επιχειρώντας μία ιδεολογική προσέγγιση στον «Μάρτιν Ήντεν» διακρίνουμε τις επιρροές που δέχτηκε ο Τζακ Λόντον από τους: Χέρμπερτ Σπένσερ, Νίτσε, Δαρβίνου, Μαρξ, καθώς και από τα κινήματα του σοσιαλισμού και του κοινωνικού δαρβινισμού. Οι επιρροές αυτές είναι ορατές και στον ήρωα του, τον Μάρτιν Ήντεν.
Η ανάγνωση των «Πρώτων Αρχών» του Σπένσερ άνοιξαν νέους ορίζοντες στον Μάρτιν Ήντεν. Η αποσπασματική θεώρηση του κόσμου που είχε έως τότε μεταμορφώθηκε σ’ ένα ολοκληρωμένο σύστημα. Η θεωρία του φιλοσόφου, που πρώτος (πολύ πριν την εξελικτική θεωρία του Δαρβίνου) διατύπωσε για την επιβίωση του καταλληλότερου, αποτέλεσε τον ιδεολογικό άξονα του Ήντεν.
Στη συνέχεια ο Νίτσε στο έργο του «Τάδε έφη Ζαρατούστρα» με τη θεωρία του για τον «υπέρ-άνθρωπο» έδρασε καταλυτικά στη σκέψη του ήρωα. Αν και ο Λόντον θεωρούσε τον εαυτό του έναν πνευματικό αντίπαλο του Γερμανού φιλοσόφου και πίστευε πως ο ίδιος ήταν ένας «σοσιαλιστής υπερήρωας» που επιδείκνυε ενδιαφέρον για τους άλλους. Στο μυθιστόρημα, ο Ήντεν διατείνεται πως είναι ατομιστής, το κράτος δεν σημαίνει τίποτε για τον ίδιο και το μόνο που ελπίζει είναι να ‘ρθει κάποτε ο δυνατός άντρας, ο δυνατός καβαλάρης που θα σώσει το κράτος από την ίδια του τη σαπίλα. Ο ίδιος ο Λόντον βέβαια ισχυριζόταν ότι ο «Μάρτιν Ήντεν» ήταν μία προσπάθεια του να επιτεθεί στον ατομικισμό, όμως η προσπάθεια του αυτή απέβη αδόκιμη καθώς ο ήρωας του δεν επέδειξε σοσιαλιστική συνεργασία, γι’ αυτό άλλωστε και κανένας κριτικός δεν διέγνωσε τις προθέσεις του.
Ο Λόντον έχοντας ο ίδιος ζήσει την τραγική εμπειρία του ν’ ανήκει στην εργατική τάξη δεν θα μπορούσε να μείνει ασυγκίνητος από την «πάλη των τάξεων» του Μαρξ. Υποστήριζε τα δικαιώματα των εργατών, οραματιζόταν την ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος και συχνά καταφερόταν εναντίον της διεφθαρμένης αστικής τάξης. Στο μυθιστόρημα, ο ήρωας κατακτώντας τη γνώση προσπαθεί να διαχωριστεί από τους αμόρφωτους εργάτες. Οι άνθρωποι της εργατικής τάξης δεν έχουν ιδανικά, περιχαρακώνονται, δεν έχουν άλλες φιλοδοξίες πέρα από την οικονομική τους επιβίωση, συμπεριφέρονται απάνθρωπα στις γυναίκες τους και ως μόνη διέξοδο θεωρούν τις φτηνές επαφές με τις γυναίκες και το ποτό. Ο πρωταγωνιστής Ήντεν κάνει μία προσπάθεια να προσεγγίσει την αστική τάξη, που στα μάτια του φάνταζε ως μορφωμένη και ότι έχει τη συναίσθηση του ωραίου. Όταν όμως κατορθώνει να γίνει ίσος με αυτούς, παρουσιάζεται απηυδισμένος από την υποκρισία τους καθώς θεωρεί ότι τον προσέγγισαν λόγω της φήμης που είχε αποκτήσει και όχι λόγω της προσωπικότητάς του. Δεν μπορεί να ενταχθεί όμως ξανά στην εργατική τάξη και καταλήγει να μην πιστεύει πλέον στην ιδέα του ανθρώπου.
Ο κοινωνικός δαρβινισμός, που διατυπώθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, βρήκε ένθερμο υποστηρικτή στο πρόσωπο του Λόντον. Η θεωρία αυτή ισχυριζόταν ότι οι κοινωνίες, όπως ένας οργανισμός, εξελίσσεται με το πέρασμα των χρόνων. Η φύση, στη συνέχεια, ορίζει ότι ο ισχυρός επιβιώνει ενώ ο αδύναμος εξαφανίζεται. Ο Λόντον όμως δεχόμενος και την επιρροή του Σπένσερ και του Νίτσε ανέπτυξε τη ρατσιστική θεώρηση ότι μόνο συγκεκριμένες φυλές έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν και πίστευε ακράδαντα στη βιολογική υπεροχή του λευκού άντρα.
Ο Μάρτιν Ήντεν μιλώντας σ’ ένα συνέδριο των σοσιαλιστών κατακρίνει την κοινωνία των «σκλάβων», επικρίνει το σοσιαλισμό καθώς τον θεωρεί αιτία αποδυνάμωσης μιας κοινωνίας και διατείνεται πως μόνο με την καθοδήγηση ενός ισχυρού λευκού άντρα θα μπορέσει η κοινωνία να εξελιχθεί.
Επιχειρώντας τη φιλολογική προσέγγιση, μέσα από τη διαδρομή που ακολούθησε ο Μάρτιν Ήντεν για την συγγραφική του καταξίωση, ανιχνεύονται οι αγωνιώδεις προσπάθειες που κατέβαλε και ο ίδιος ο συγγραφέας Η μυθιστορηματική του περσόνα, ο Μάρτιν Ήντεν συγκεντρώνει πολλά από τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του Λόντον.
Ο Τζακ Λόντον, που από πολύ νεαρή ηλικία άρχισε να εργάζεται, συνειδητοποίησε από πολύ νωρίς τι σήμαινε ν’ ανήκει κανείς στην εργατική τάξη. Ο αγώνας για τη επιβίωση, αλλά και η έμφυτη περιέργεια του για ν’ ανακαλύψει τη ζωή τον απομάκρυναν από το να λάβει μία συστηματική μόρφωση. Οι όποιες προσπάθειές του στη συνέχεια –έγινε αυτοδίδακτος-για να καλύψει αυτό το κενό τον οδήγησαν στη διατύπωση συχνά αντιφατικών μεταξύ τους θεωριών, που διακρίνονται από την έλλειψη συνοχής και ακρίβειας. Γι’ αυτό και ενώ υποστήριζε τον κοινωνικό δαρβινισμό και τον επιστημονικό ρατσισμό, δεν έπαυε να τον προβληματίζει το γεγονός ότι «ο ανίκητος λευκός άντρας» ήταν ικανός να καταστρέφει άλλους πολιτισμούς. Αν και ήταν υπέρμαχος της γυναικείας χειραφέτησης και έπλασε μερικές από τις πιο συγκροτημένες γυναικείες φιγούρες, ο ίδιος ήταν αρκετά πατριαρχικός απέναντι στις δύο γυναίκες και στις κόρες του. Διακρινόταν από σοσιαλιστικές αντιλήψεις, όμως τον διέκρινε και ένας ιδιαίτερα έντονος ατομικισμός.
Πέρα από τον ιδεολογικό τομέα, παρατηρούμε σημεία σύγκλισης και στη διαδρομή του συγγραφέα Λόντον και του ήρωα Ήντεν. Ο Λόντον από τη μία μεριά αποφασίζει ν’ αφιερώσει τον εαυτό του στην λογοτεχνική συγγραφή και η απόφασή του ήταν τόσο ισχυρή, ώστε προτίμησε να αγνοήσει τη σιγουριά μίας θέσης που του προσφέρθηκε στο ταχυδρομείο-απόφαση που λαμβάνει και ο ίδιος ο Ήντεν-. Η λογοτεχνική αναγνώριση ήρθε στη ζωή του σχετικά νωρίς, ήταν μόλις 24 χρονών, όταν το πρώτο του έργο γνώρισε μεγάλη απήχηση. Θεωρούσε ότι η λογοτεχνική του καταξίωση οφειλόταν στη σκληρή δουλειά του, «το σκάψιμο», όπως το αποκαλούσε. Η σιδερένια θέλησή του τον οδήγησε στο να γράφει κάθε πρωί χίλιες λέξεις και η επιμονή του για να κατορθώσει όλα αυτά που ήθελε, τον έκανε να κοιμάται μόλις τέσσερις ώρες την ημέρα.
Ο ήρωας του είναι ένας ναυτικός που ρίχνεται στη μάχη της μόρφωσης, «δουλεύει» δεκαεννέα ώρες και κοιμάται μόλις πέντε, καθώς θεωρεί τον ύπνο ως απώλεια πολύτιμου χρόνου. Αξιοσημείωτο σημείο στο έργο κατέχει και ένας διάλογος μεταξύ του Ήντεν και ενός αστού, ο οποίος αναγνωρίζοντας το στόχο του Ήντεν –να χρησιμοποιήσει τη γνώση ως εφαλτήριο για την προσωπική του ανάδειξη- τον πείθει να εγκαταλείψει τη στείρα ακαδημαϊκή μάθηση, που προσπαθεί ν’ αποκτήσει μέσα από μαθήματα, όπως τα λατινικά, καθώς η «νεκρή» αυτή γλώσσα δεν θα τον οδηγήσει σε πρακτικό αποτέλεσμα. Ο διάλογος αυτός είναι χαρακτηριστικός, καθώς καταδεικνύει την διττή υπόσταση της γνώσης: εκείνης που χρησιμοποιείται για προσωπική «επίδειξη» και εκείνης που αποδεικνύεται χρήσιμος οδηγός. Αναμφίβολα, η καθημερινή αυτή εξοντωτική προσπάθεια του απεικονίζει τον αγώνα που και ο ίδιος ο Λόντον έδωσε για να ξεγλιστρήσει από τις σκληρές εργασιακές συνθήκες των εργοστασίων. Ο έρωτας του για τη Ρουθ, μία κοπέλα από την αστική τάξη, τον κάνει ν’ αγωνιστεί για να γίνει ισάξιος στα μάτια της. Πολύ γρήγορα όμως διαπιστώνει ότι η Ρουθ δεν μπορεί να ξεφύγει από τα δεσμά της αστικής συμβατικότητας που έχει μεγαλώσει και η μόρφωσή της- αν και τελειόφοιτη Πανεπιστημίου-είναι ιδιαίτερα περιορισμένη. Η γυναίκα που αγαπά του ζητά επίμονα να «πιάσει μία θέση» πιστεύοντας στον ορισμό του ανθρώπου που θα δώσει αργότερα ο Σαρτρ: άνθρωπος στις μέρες μας (;) λέγεται μόνο αυτός που αρχίζει να βγάζει χρήματα. Το γεγονός όμως αυτό δεν τον κάνει να την απομυθοποιήσει στα μάτια του και πάντα φαντάζει μπροστά του ως ένα ιδανικό. Αυτό είναι και ένα από τα σημεία που προβληματίζουν τον αναγνώστη, καθώς ο Ήντεν ενώ πολύ γρήγορα διακρίνει ότι η αστική τάξη, που φαντάζει λαμπερή, στην πραγματικότητα είναι ολοφάνερα τελματωμένη, για χάρη του έρωτα όμως -όπως ισχυρίζεται- αρνείται επίμονα να διαγνώσει αυτή την παρακμή και στην ίδια τη Ρουθ. Μόνο προς το τέλος του έργου διαπιστώνει ότι στην πραγματικότητα ερωτεύτηκε μία εξιδανικευμένη εικόνα, χωρίς υλική υπόσταση.
Ο ήρωας διαβάζει, «αποκωδικοποιεί» το προσωπικό ύφος άλλων συγγραφέων-ιδιαίτερη μνεία κάνει και στον Κίπλιγκ- και γράφει ασταμάτητα στέλνοντας τα χειρόγραφά του στους εκδότες περιμένοντας να ζήσει από τις επιταγές τους. Δέχεται πολλαπλές αρνήσεις, καταφέρεται εναντίον του σιναφιού των εκδοτών, τους οποίους θεωρεί μία καλοκουρδισμένη απρόσωπη μηχανή, φτάνει πολύ συχνά στα όρια της οικονομικής ανέχειας, αλλά έχει πίστη στον εαυτό του και στο έργο του. Πιστεύει ότι ο καλλιτέχνης δεν μπορεί παρά ν’ αποκτήσει κάποτε τον κριτικό που του αξίζει. Τον κριτικό που δεν θα μπορεί να κάνει κάτι άλλο παρά ν’ αναγνωρίσει το αληθινό έργο. Παράλληλα, κάνει αισθητή την παρουσία του και σ’ ένα συνέδριο των σοσιαλιστών, όχι όμως για να εκφράσει την ιδεολογική του συμπαράσταση, αλλά για να διακηρύξει την πεποίθησή του για την αδυναμία του συστήματος αυτού και την αναπόφευκτη αποτυχία του. Οι απόψεις του αυτές τον φέρνουν σε σημείο απόκλισης από τον συγγραφέα Λόντον, ο οποίος υποστήριζε τον σοσιαλισμό. Ή μήπως πίσω από τη θέση του Μάρτιν Ήντεν μπορούμε να διακρίνουμε την αντίφαση στη σκέψη του συγγραφέα;
Η οικονομική πίεση που δέχεται ο πρωταγωνιστής όμως και η απόρριψη του από τη Ρουθ, που αρνείται να πιστέψει στο ταλέντο του, τον καταβάλλουν και η λογοτεχνική του καταξίωση έρχεται πολύ αργά για να τη χαρεί. Εισπράττει τα χρήματα που καταφθάνουν άφθονα, αλλά δεν μπορεί να νιώσει την παραμικρή συγκίνηση. Τα χαρίζει στους ανθρώπους, που τον στήριξαν. Αρνείται την επιστροφή της Ρουθ, καθώς θεωρεί ότι τα συναισθήματά του απέναντι της έχουν αλλάξει, δεν μπορεί να νιώσει πάλι τον παλιό του έρωτα. Παρόλα αυτά αρνείται και την ανιδιοτελή αγάπη που του προσφέρει μία κοπέλα από την εργατική τάξη, η Λίζι, γιατί δεν θέλει να προδώσει την ιδέα του έρωτα. Μην μπορώντας να βρει χαρά πουθενά αποφασίζει να ταξιδέψει στις Νότιες Θάλασσες και να εγκατασταθεί εκεί. Στο ταξίδι αποφεύγει να έρθει σε επαφή με τους ανθρώπους, που πλέον τον κουράζουν αφάνταστα και κοιμάται ασταμάτητα. Μόνη χαρά βρίσκει σ’ ένα ποίημα του Σουίνμπερν, η ανάγνωση του οποίου τον οδηγεί στη λύση της αυτοκτονίας.
Το τέλος που επιλέγει ο συγγραφέας να δώσει στον ήρωα του έκανε πολλούς βιογράφους του να πιστέψουν ότι ο Λόντον- που πέθανε νωρίς, στα 40 του- δεν πέθανε από μία ασθένεια των νεφρών που τον βασάνιζε από μικρό, αλλά ότι αυτοκτόνησε και ο ίδιος παίρνοντας υπερβολική δόση λάβδανου. Νεότερα στοιχεία όμως αποκλείουν την πιθανότητα αυτή. Άλλωστε τον ίδιο τον χαρακτήριζε μία ιδιαίτερη αγάπη για τη ζωή, κατάστρωνε πάντα τολμηρά σχέδια και ο ενθουσιασμός του για το μέλλον ήταν χωρίς όρια.
Σύμφωνα με τον John Sturrock, οι αυτοβιογράφοι προσφέρουν τη ζωή τους ώστε να γίνει κατανοητή από τους άλλους χρησιμοποιώντας μια επικίνδυνα επεξεργασμένη μορφή. Μας μαζεύουν γύρω τους για να μας διηγηθούν την ιστορία τους εμπιστευτικά και μας τη λένε με τρόπο τόσο εντυπωσιακά τυπικό, ώστε μας προκαλούν μία κριτική επιφυλακτικότητα η οποία περιπλέκει-αν δεν καταστρέφει εντελώς-την οικειότητα που θέλουν να ενθαρρύνουν. Στην αυτοβιογραφία περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο λογοτεχνικό είδος, πρέπει να αισθανόμαστε ότι αυτά τα κείμενα που διαβάζουμε κατοικούνται από ένα ζωντανό άνθρωπο, και ότι ο συγγραφέας, ο οποίος κατά περίεργο τρόπο ήταν παρών μπροστά στον εαυτό του την ώρα της συγγραφής, είναι και τώρα παρών μπροστά μας, την ώρα που διαβάζουμε. Η αυτοβιογραφία είναι το τεκμήριο της διαδρομής, ενός μοναδικού ανθρώπινου πλάσματος μέσα στο χρόνο.
Έφη Παυλογεωργάτου
_
___________________________
ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΕ ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΑΝΑΡΤΗΣΗ (Αγγλικά)
ΠΑΛΙΑ TAINIA ΜΕ ΤΟΝ ΓΚΛΕΝ ΦΟΡΝΤ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΗΡΩΑ ΠΟΥ ΜΕΤΑΦΕΡΕΙ ΤΟ... ΜΙΣΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΟΘΟΝΗ , ΕΩΣ ΔΗΛΑΔΗ ΤΗΝ ΚΑΤΑΞΙΩΣΗ ΤΟΥ ΜΑΡΤΙΝ ΙΝΤΕΝ ΩΣ ΜΕΓΑΛΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ, ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΝΤΑΣ ΦΥΣΙΚΑ ΩΣ ΚΑΛΗ ΧΟΛΙΓΟΥΝΤΙΑΝΗ ΤΑΙΝΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΤΡΑΓΙΚΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ
Παίζουν
με τα νούμερα των τεστ ανίχνευσης και των καταγεγραμμένων κρουσμάτων,
των κλινών ΜΕΘ και των υγειονομικών, των δηλωμένων ανέργων και των ποσών
που αναθέτουν απευθείας στους «ημέτερούς τους» με αδιαφανείς
διαδικασίες και κόβουν από τη ζωή μας.
Λες
και είμαστε απλοί αριθμοί - όπως σε άλλες, μακρινές, φαιές εποχές. Που
θέτουν σαν μια τράπουλα στα τραπέζια του τζόγου κρατώντας τους άσους των
δικών τους αξιών -σαν όπλα και τρόπαια συνάμα της έωλης εξουσίας τους-
μέσα στα μανίκια τους. Προβάλλουν στις οθόνες των τηλεοράσεων και στις
φιέστες τους τη δική τους εικονική πραγματικότητα του κέρδους των
εντυπώσεων. Που τη διαψεύδουν όχι μόνο οι αριθμοί των θανάτων και των
εμβολίων, που έρχονται στη χώρα μας με το σταγονόμετρο. Αλλά και η ίδια η
αμείλικτη πραγματικότητα της οδυνηρής απώλειας των κοινών θνητών, που
είναι οι δικοί μας, αγαπημένοι μας άνθρωποι.
Βιώνουμε αυτούς τους θλιβερούς καιρούς αντλώντας δυνάμεις, οι περισσότεροι, από τη λιγοστή φύση των πάρκων και των παραλιών στις δυστοπικές μας πόλεις και κάποιοι λίγοι, από τους ανοιχτούς ορίζοντες των θαλασσών και των ακόμα απόρθητων από τη νέα λαίλαπα των ανεμογεννητριών βουνών, μέσα στον οικειοθελή εγκλεισμό μας. Είναι χαρακτηριστική η φράση μιας θρησκόληπτης 86χρονης γειτόνισσας στα Αποίκια, αποστεωμένο κεφαλοχώρι της Άνδρου, που μου είπε ανήμερα των Χριστουγέννων: «Βγαίνω στην ταράτσα μου κάθε πρωί και παίρνω ανάσες. Ο Θεός μας τα έδωσε όλα, αλλά εμείς δεν τα εκτιμήσαμε. Εγκαταλείψαμε τα χωριά μας και γι’ αυτό τιμωρούμαστε». Χωρίς φυσικά να αναρωτηθεί για τους λόγους που ώθησαν τους εγκαταλελειμμένους από κάθε κρατική πρόνοια κατοίκους της επαρχίας στην αστυφιλία.
Διαβάζουμε
μέσα από βίντεο, όπως αυτά που συνδιοργάνωσε η Γκαλερί Citronne για την
έκθεση του εικαστικού Αλέκου Κυραρίνη
σε αγαστή συνέργεια με τον
μουσικό Γιώργο Κουμεντάκη και τον σκηνοθέτη Αλέξανδρο Αβρανά, τις
απελευθερωτικές εικόνες της τέχνης. Δένουν με την τεχνική της
αυγοτέμπερας πάνω στο ξύλο τα επίπεδα πρόσωπα της βυζαντινής αγιογραφίας
με τις άγριες και τρυφερές, κερματισμένες και απλοϊκά φτιαγμένες
μορφές, της αρχαϊκής, γοτθικής και της μοντερνιστικής τέχνης: Παναγίες -
Μέδουσες και Πήγασους - Πόνυ. Μεταμορφώνουν με τα σύμβολα που συνθέτουν
τους ανηρτημένους τάπητες σε ιερά κειμήλια και τις μαρμάρινες στήλες σε
κίονες ναών που υπερβαίνουν τα όρια των θρησκειών. Περιβάλλονται από
ήχους της παραδοσιακής, της εκκλησιαστικής και της πειραματικής
μουσικής. Προβάλλονται με τους ταχείς ρυθμούς της σύγχρονης
καθημερινότητας και τις παύσεις του αναστοχασμού. Έτσι ώστε ο θεατής να
μπορέσει να διαβάσει τα έργα, όπως συνηθίζεται σε μια έκθεση, που
εκτείνεται από την Ανατολή μέχρι τη Δύση. Επί τροχάδην και σε στάση. Να
μπορέσει να παρατηρήσει όλα εκείνα τα μικρά και ασήμαντα στοιχεία που
μόνο μέσα στην ηρεμία της φύσης μπορούμε να δούμε και να θυμηθούμε και
συνθέτουν την ύπαρξή μας και παραβλέπουμε τόσο συχνά μέσα στη δίνη του
αγώνα μας για επιβίωση. Να πυκνώσει, όπως η Βιρτζίνια Γουλφ στο
τελευταίο πόνημά της «Ο θάνατος της νυχτοπεταλούδας» (εκδόσεις Άγρα,
2020), τη συναίσθηση της ζωής πριν από την αυτοκτονία της το 1941 σε
«...μια κλωστή λεπτότατη, αλλά ατόφια, της απροσμέτρητης ενέργειας του
σύμπαντος... ένα λεπτό νήμα ζωτικού φωτός». «Η νυχτοπεταλούδα», γράφει η
Γουλφ, «ήταν σχεδόν ένα τίποτα, αλλά ήταν ζωή».
Info: Αλέκος
Κυραρίνης, «Ορατών τε και Αοράτων», επιμ. Ν.Π. Παΐσιος, Citronne
Gallery, 
Πατριάρχου Ιωακείμ 19, 4ος όροφος, σε βίντεο, σκηνοθεσία:
Αλέξανδρος Αβρανάς, κάμερα: Στέφανος Κοσμίδης, μουσική: Γιώργος
Κουμεντάκης, παραγωγή της Citronne Gallery και της ORKI Productions.
Φάντο(Βικιπαίδεια) Η Cristina Branco δεν αυτοπροσδιορίζεται ως κλασική fadista, αλλά μάλλον ως "cantora de fado", με άλλα λόγια, μ...
Λήδα Καζαντζάκη