Ο κύκλος θάνατος-έρωτας- ζωή σε μία κατάμαυρη κωμωδία του Χίτσκοκ

«Ποιος Σκότωσε τον Χάρι;» (1955)

Κείμενο: Γιώργος Στογιαννίδης (Μέλος Κ.Ο.Π.Ι. Κινηματογραφικής Ομάδας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων)

http://users.uoi.gr/kopi/

Σκηνοθέτης: Alfred Hitchcock

Σενάριο: John Michael Hayes βασισμένο στο μυθιστόρημα του Jack Trevor Story
Φωτογραφία: Robert Burks
Μουσική: Bernard Herrmann
Ηθοποιοί: Edmund Gwenn, John Forsythe, Shirley MacLaine, Mildred Natwick, Mildred Dunnock, Jerry Mathers, Royal Dano
Βραβεία: Υποψηφιότητες για τα βραβεία BAFTA καλύτερης ταινίας και καλύτερης γυναικείας ερμηνείας.
Τοποθεσία: Η.Π.Α. 1955
Διάρκεια: 99′

Όλα ξεκίνησαν σε έναν λόφο της αγροτικής περιοχής του Βερμόντ, όταν ο συνταξιούχος καπετάνιος αποφασίζει πως είναι ιδανική ημέρα για κυνήγι λαγών, κάτι το οποίο θα ήταν πρόθυμος να αναβάλει, εάν γνώριζε τι επρόκειτο να συμβεί τις επόμενες ώρες. Αφού ανακαλύπτει λοιπόν το πτώμα ενός άγνωστου για αυτόν κυρίου, του Χάρρυ, νομίζοντας πως ο μακαρίτης πήγε από δικό του λάθος, βιάζεται να τον θάψει και να ξεχάσει το συμβάν. Από το σημείο που βρίσκεται το πτώμα θα περάσουν αρκετοί, ανάμεσα σε αυτούς και η δεσποινίς Gravely, μία γεροντοκόρη που θα δείξει ενδιαφέρον τόσο για το πτώμα, όσο και για τον ίδιο τον καπετάνιο. Ο Sam, ένας ζωγράφος θα κάνει την εμφάνισή του και αφού σιγουρευτεί πως ο θάνατος του Χάρρυ δεν είναι παρά ένα ατύχημα, προτίθεται να βοηθήσει τον καπετάνιο να θάψει το πτώμα. Έτσι νομίζουν πως έχουν τελειώσει με τον Χάρρυ, όμως αυτό το πτώμα θα δημιουργήσει προβλήματα σε όσους τον γνώρισαν. Οι ενοχές θα φύγουν από τον καπετάνιο και θα στοιχειώσουν την συνείδηση της δεσποινίδος Gravely, κάνοντάς την να αισθάνεται ότι αυτή ήταν που σκότωσε το Χάρρυ. Το άτυχο πτώμα θα θαφτεί για άλλες δύο φορές μέχρι να πιστοποιηθεί η πραγματική αιτία θανάτου του και συνεχίσει να κυλά η καθημερινότητα όπως πριν στο Βερμόντ.

Ο Χίτσκοκ κάνει την έκπληξη και σκηνοθετεί μια μαύρη κωμωδία με θέμα το παράλογα κωμικό στοιχείο του θανάτου, που βρίσκει άξιο εκπρόσωπο στο άψυχο σώμα του Χάρρυ. Η όλη ταινία παίρνει την κίνησή της από την αναδιάρθρωση των ισχυόντων λογικών κωδίκων, για να δημιουργήσει μια νέα λογική πιο ανθρώπινη όπου οι έννοιες καλό και κακό επαναπροσδιορίζονται. Όπως έχει δηλώσει και ο ίδιος ο σκηνοθέτης, «Από την λογική του παραλόγου προτιμώ τον παραλογισμό της λογικής».

Όμως ποιος ήταν αυτός που σκότωσε τον Χάρρυ; Η αλήθεια είναι πως κανένας δεν τον σκότωσε, ο Χάρρυ πέθανε στο λόφο από καρδιακή προσβολή. Κι όμως υπάρχουν τρεις υποψήφιοι δολοφόνοι του. Ο καπετάνιος, συνταξιούχος γέρος πλέον, θυμίζει μια πιο απλοποιημένη έκδοση του Ρασκόλνικοβ από το Έγκλημα και Τιμωρία. Η πραγματική του ανησυχία έγκειται στην προσωπική του τιμωρία, αν μαθευτεί το συμβάν από τις αστυνομικές αρχές και όχι στο γεγονός πως ένας άνθρωπος πέθανε για το τίποτα από μια σφαίρα του. Ωστόσο ο φόβος του θα υποχωρήσει όταν τελικά καταλάβει πως δεν ήταν αυτός ο φονιάς του άτυχου αγνώστου. Θα αρχίσει να ανησυχεί όμως η δις Gravely, η οποία χτύπησε με το τακούνι της έναν άγνωστο που την ενοχλούσε στο πάρκο.

Ο λόγος της επίσκεψης του Χάρρυ στο Βερμόντ και η αφορμή της όλης ιστορίας είναι η γυναίκα του, Jennifer Rogers. Αν και σύζυγός της, είναι ίσως η μοναδική που φαίνεται όχι μόνο να μην την ενοχλεί ο θάνατος του Χάρρυ, αλλά μάλλον είναι κάτι που ήθελε. Ήθελε να ξεφύγει από τον Χάρρυ και αυτό έκανε, άλλαξε όνομα και πόλη παίρνοντας μαζί της τον γιό της, τον μικρό Άρνυ. Όμως ο Χίτσκοκ μας λέει πως όσο και να προσπαθείς, δεν μπορείς να ξεφύγεις από το παρελθόν σου. Όπου και να πας, όσο μακριά και να τρέξεις, αυτό θα σε κυνηγήσει και αργά ή γρήγορα θα σου χτυπήσει την πόρτα.

Στην ταινία υπάρχει μια ιδιότροπη συμμετρία που κρίνεται απαραίτητη στην εξωτερική της ισορροπία. Τρεις ένοχοι για φόνο ( ο καπετάνιος, η γεροντοκόρη και η πρώην σύζυγος), τρεις άσχετοι με το πτώμα (ο Σαμ, ο γιατρός και ο ξένος εκατομμυριούχος) και στη μέση ο μικρός Άρνυ, ενώ ο εκπρόσωπος του νόμου παρακολουθεί τα γεγονότα αδύναμος να τα κατανοήσει. Σε μετάφραση, τρεις κακοί, τρεις καλοί και ένας τρελός να γεφυρώνει το μεταξύ τους χάσμα καταλύοντας την λογική, τη στιγμή που ο Νόμος δεν μπορεί να δει πέρα από τη μύτη του, που στην προκειμένη περίπτωση είναι ο νεκρός Χάρρυ.

Όλη η κυνικότητα του ανθρώπινου είδους συνοψίζεται στο «κόλπο» που στήνουν οι τρεις φερόμενοι ως δράστες σε συνεργασία με τον Σαμ. Αφού καθαρίσουν το πτώμα, θα το επιστρέψουν στον λόφο, στην θέση που ήταν στην αρχή πριν ξεκινήσει η παρεξήγηση. Ο Άρνυ θα ανακατέψει το χθες με το σήμερα, και αυτός που μέχρι πριν λίγο θεωρούνταν θύμα, θα μετατραπεί σε έναν άτυχο ξένο που αποφάσισε να ξαπλώσει για τελευταία φορά σε έναν λόφο έξω από το Βερμόντ. Η τάξη θα αποκατασταθεί, ενώ κανείς δεν θα υποφέρει από τύψεις για κάποιον που ποτέ δεν σκότωσε.

Ο νεκρός Χάρρυ δεν υφίσταται σαν ανθρώπινο ον, παρά μόνο ως ιδέα που πλανάται σε όλη τη διάρκεια του φιλμ. Ενσαρκώνει τον θάνατο, όμως σέρνει από πίσω του την ζωή. Ο ζωγράφος Σαμ θα παντρευτεί την Τζένιφερ, ο μικρός Άρνυ θα αποκτήσει πατέρα και από ό,τι φαίνεται η γεροντοκόρη και ο καπετάνιος θα περάσουν τα υπόλοιπα χρόνια τους μαζί. Μέσα από τον κύκλο θάνατος-έρωτας, η ζωή συνεχίζει τον κύκλο της, οι νεκροί θάβονται και λησμονούνται σε πείσμα του «αιωνία η μνήμη». Αιώνια είναι μόνο η ζωή.