Θεσσαλονίκη. Η Συλλογή Γιώργου Κωστάκη. Restart

29 Ιουνίου – 16 Σεπτεμβρίου 2018

Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Μονή Λαζαριστών

400 και πλέον έργα από τη συλλογή και το αρχείο του Γιώργου Κωστάκη θα αποτελέσουν το μέσο για αυτό το ιδιαίτερο ταξίδι στα κινήματα της Ρωσικής Πρωτοπορίας, αυτής της συγκλονιστικής περιόδου των πρώτων δεκαετιών του 20ου αιώνα, που μέσα από τα ιστορικά συμφραζόμενα του μεγάλου οράματος για την αλλαγή του κόσμου, έθεσε ουσιαστικά ζητήματα σχέσης της ζωγραφικής με την ποίηση, την αρχιτεκτονική, τη μουσική, το θέατρο, τις επιστήμες και συγκρότησε νέες θέσεις και μανιφέστα, καθώς και εν τέλει μια εντελώς καινοτόμα φιλοσοφία που απέβλεπε στον ρόλο που η τέχνη μπορεί να διαδραματίσει προκειμένου να καταργηθούν οι παγιωμένες αισθητικές συμβάσεις.
Στην ίδια έκθεση αναδεικνύεται επίσης και το πορτρέτο του εμπνευσμένου συλλέκτη Γιώργου Κωστάκη (1913-1990), ο οποίος έθεσε στόχο ζωής να διασώσει την τέχνη αυτή από τη λήθη και την αναπόφευκτη καταστροφή μέσα στο δυσμενές για την φορμαλιστική τέχνη της ρωσικής πρωτοπορίας περιβάλλον της σταλινικής και προ-περεστροϊκής ΕΣΣΔ.
Η συλλογή έργων που δημιούργησε ο Γ. Κωστάκης κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα αποτελείται από έργα ρωσικής και σοβιετικής τέχνης των δεκαετιών 1900-1940, συμπεριλαμβανομένων και όλων των σταδίων του σχηματισμού και της εξέλιξης της Ρωσικής Πρωτοπορίας με όλα τα διαφορετικά στυλ, είδη και τεχνικές. Το 1977, μέρος της συλλογής δωρήθηκε στην Κρατική Πινακοθήκη Τρετιακόφ στη Μόσχα, ενώ ο ίδιος ο συλλέκτης έφυγε με έναν μεγάλο αριθμό έργων και εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Ελλάδα. Και τα δύο μέρη αυτής της σπουδαίας συλλογής παρουσιάζουν μια ολοκληρωμένη εικόνα της εξέλιξης της Ρωσικής Πρωτοπορίας. Το ελληνικό δημόσιο απέκτησε τη συγκεκριμένη συλλογή το 2000 από την οικογένεια του συλλέκτη, και έκτοτε ανήκει στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη.
Το κομμάτι της συλλογής που κατέχει το ΚΜΣΤ αποτελεί την πιο πλήρη συλλογή έργων ρωσικής πρωτοπορίας που βρίσκεται σε μουσείο εκτός Ρωσίας
Τα έργα της συλλογής του περιλαμβάνουν ένα μικρό αλλά απόλυτα αντιπροσωπευτικό αριθμό ζωγραφικών έργων και γραφιστικών από τον ιδρυτή του κινήματος του Σουπρεματισμού, Καζιμίρ Μαλέβιτς, δημιουργίες από τους πρωτοπόρους του Κονστρουκτιβισμού, Βλαντίμιρ Τάτλιν, Αλεξάντρ Ρότσενκο και Γκούσταβ Κλούτσις, πάνω από 200 έργα της Λιουμπόβ Ποπόβα, μια μεγάλη επιλογή έργων του Ιβάν Κλιούν, έργα καλλιτεχνών της λεγόμενης Σχολής της Οργανικής Παιδείας με πρωτοστάτες τον Μιχαήλ Ματιούσιν και τα αδέλφια Έντερ, έργα από τον εμπνευστή και θεωρητικό της Αναλυτικής τέχνης, Πάβελ Φιλόνοφ, έργα και αρχειακό υλικό των Σολομών Νικρίτιν, Αλεξάντρ Ντρέβιν, Ναντιέζντα Ουνταλτσόβα, Όλγα Ροζάνοβα, Ελ Λισίτσκι και Πάβελ Μανσούροφ. Η συλλογή περιλαμβάνει επίσης σερβίτσια από πορσελάνη και αντικείμενα βιομηχανικού σχεδιασμού. Παράλληλα με τη συλλογή, το ΚΜΣΤ κατέχει και το αρχείο της οικογένειας Κωστάκη, το οποίο παρέχει το καλύτερο δυνατό υπόβαθρο για τη μελέτη αυτής της εξαιρετικής συλλογής και περιόδου.
Το 2017 συστάθηκε στη Θεσσαλονίκη το Συμβούλιο Υποστηρικτών του ΚΜΣΤ, με επικεφαλής την Κριστίνα Κρασνιάσκαγια, ιδρύτρια του Heritage International Foundation. Η επιτροπή, σε στενή συνεργασία με το ΚΜΣΤ, έχει συντάξει στρατηγικό πλάνο ανάπτυξης του μουσείου, το οποίο θα παρουσιαστεί με αφορμή τα εγκαίνια της έκθεσης.
Επιμέλεια έκθεσης: Μαρία Τσαντσάνγολου, Νατάλια Αφτονόμοβα, Άλλα Λουκάνοβα Συνεπιμέλεια: Αγγελική Χαριστού
Αρχιτεκτονικός-μουσειογραφικός σχεδιασμός: Κιριλ Ας, Νάντια Κόρμπουτ
Σχεδιασμός καταλόγου: ABC Design
Πριν τα εγκαίνια της έκθεσης, η Κριστίνα Κρασνιάσκαγια Πρόεδρος του Συμβουλίου Υποστηρικτών αναφέρει σχετικά με το μέλλον του μουσείου: «Η νέα στρατηγική ανάπτυξης ενισχύει τον ρόλο του ΚΜΣΤ στη Θεσσαλονίκη ως το μεγαλύτερο κέντρο έργων Ρωσικής Πρωτοπορίας εκτός Ρωσίας. Το ΚΜΣΤ, ως ο ιδιοκτήτης και του αρχείου του Γιώργου Κωστάκη, προορίζεται να γίνει η κύρια ευρωπαϊκή πλατφόρμα για τη μελέτη της Ρωσικής Πρωτοπορίας και να διατηρήσει τη μνήμη αυτού του μεγάλου συλλέκτη του 20ου αιώνα. Η μελέτη, η περιγραφή, η διατήρηση και η δημοσιοποίηση αυτού του μοναδικού αρχείου είναι το βασικό καθήκον του μουσείου και τώρα θα το κάνουμε πραγματικότητα ενισχύοντας την ομάδα του μουσείου αλλά και με νέες προσεγγίσεις στο έργο μας. Η ανανεωμένη έκθεση και τα εκπαιδευτικά προγράμματα που θα προσφέρει στο εξής το Μουσείο, θα αποτελέσουν τη βάση για την μεγαλύτερη δυνατή ανάπτυξη στο μέλλον, κάνοντας ταυτόχρονα τη Θεσσαλονίκη το «σπίτι» ενός από τα σημαντικότερα μουσεία μοντέρνας τέχνης στην Ευρώπη.»
Ο Πρόεδρος ΔΣ του ΚΜΣΤ, Ανδρέας Τάκης σχολιάζει: «Η μεγάλη επανέκθεση της συλλογής Κωστάκη συμπίπτει σχεδόν χρονικά με την ίδρυση του Μητροπολιτικού Οργανισμού Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (MOMus) και του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης – Συλλογή Κωστάκη που θα αποτελεί μία από τις διευθύνσεις του νέου Οργανισμού. Αυτό σημαίνει ότι στο εξής θα υπάρχει η δυνατότητα καλύτερης και απερίσπαστης οργάνωσης, διαχείρισης και έρευνας της ρωσικής πρωτοπορίας μέσα από τις στοχευμένες δραστηριότητες του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης - Συλλογή Κωστάκη. Από την άλλη πλευρά όμως η έκθεση αυτή αποτελεί την πρώτη που διοργανώνεται με την υποστήριξη των μελών του Συμβουλίου Υποστηρικτών, ενός νέου συμβουλευτικού οργάνου, που συγκροτείται στο Μουσείο αποβλέποντας σύμφωνα και με την αντίστοιχη διεθνή εμπειρία, να προσελκύσει το ενδιαφέρον και την υποστήριξη δωρητών από τον διεθνή κόσμο της τέχνης.
Η διευθύντρια του ΚΜΣΤ, Μαρία Τσαντσάνογλου αναφέρει επίσης για την έκθεση: «Το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης παρουσιάζει με μεγάλη χαρά την συλλογή Κωστάκη σε μια νέα διευρυμένη έκθεση με ανανεωμένη επιμελητική, μουσειολογική και μουσειογραφική προσέγγιση. Ο Γιώργος Κωστάκης ήταν ένας εμπνευσμένος συλλέκτης που έσωσε αυτή την τόσο σημαντική περίοδο της ιστορίας της τέχνης από την λήθη και την καταστροφή. Μέσα από την έκθεση αυτή θέλουμε να τιμήσουμε και τον ίδιο αλλά και να αναδείξουμε την αισθητική περίοδο της Ρωσικής Πρωτοπορίας μέσα από τα κινήματα, τις ομάδες, τις σχολές και τους καλλιτέχνες της. Θεωρώ σημαντικό το γεγονός ότι η νέα αυτή έκθεση συμπίπτει χρονικά με την διεύρυνση του ίδιου του μουσείου μας και την ίδρυση του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης – συλλογή Κωστάκη στο πλαίσιο του νέου μουσειακού οργανισμού MOMus, το οποίο θα διαχειρίζεται πιο εξειδικευμένα και με μεγαλύτερη εξωστρέφεια πλέον τις συλλογές και τα αρχεία της Ρωσικής Πρωτοπορίας μέσα από τις εκθέσεις και τα εκπαιδευτικά του προγράμματα. Η συμβολή του Διοικητικού Συμβουλίου του ΚΜΣΤ, των συναδέλφων από τη Ρωσία και την Ελλάδα και, ασφαλώς, της επικεφαλής του Συλλόγου Υποστηρικτών του ΚΜΣΤ, κ. Κριστίνα Κρασνιάνσκαγια και του Heritage Foundation καθώς και του μεγάλου χορηγού της έκθεσης, κ. Αντρέι Τσεγκλιακόφ και της AVC Charity Foundation for the Support of Cultural Programs είναι μεγάλη και χρήζει ειδικής μνείας για τον καθένα και την καθεμία χωριστά. Χάρη στην κοινή μας προσπάθεια, η Θεσσαλονίκη γίνεται ένα διεθνές κέντρο για την μελέτη της Ρωσικής Πρωτοπορίας, ανοικτό σε μουσεία και ερευνητές από όλο τον κόσμο.»
PUBLIC TALK
Πέμπτη 28.06.2018 | 13:00-15:00 | ΚΜΣΤ, Μονή Λαζαριστών
Συντονισμός
Kristina Krasnyanskaya, International Art Heritage Foundation
Συμμετέχοντες
Μαρία Τσαντσάνογλου Διευθυντρια ΚΜΣΤ
Irina Pronina, State Tretyakov Gallery
Natalya Adaskina, State Tretyakov Gallery
Natalya Avtonomova, The Pushkin State Museum of Fine Arts
Alla Lukanova, The Pushkin State Museum of Fine Arts
Andrey Cheglakov, Founder of the AVC Charity Foundation
Prof. John Bowlt, Russian Avant Garde Scholar & Curator
Prof. Nicoletta Misler, Russian Avant Garde Scholar & Curator
θα υπάρχει διερμηνεία | ελεύθερη είσοδος

ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΟΥ  ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΩΣΤΑΚΗ

400 απαγορευμένα «διαμάντια» της Ρωσικής Πρωτοπορίας (στη Μονή Λαζαριστών) 

Της   Βασιλικής Τζεβελέκου

Πηγή: efsyn.gr

---

Πέρα από τη σημασία τους για την ιστορία της παγκόσμια τέχνης, τα έργα των καλλιτεχνών της Ρωσικής Πρωτοπορίας μπορούν να δονήσουν τον ψυχισμό και τις αισθήσεις του θεατή.
Όπως συνέβη στον Γιώργο Κωστάκη το 1946 όταν για πρώτη φορά είδε τυχαία έναν πίνακα της Όλγας Ροζάνοβα. Εντυπωσιάστηκε σε τέτοιο βαθμό που άρχισε να ενδιαφέρεται για την πειραματική ρωσική τέχνη των αρχών του 20ού αιώνα.
Για τρεις δεκαετίες συνέλεγε μεθοδικά και με πάθος έργα των Σαγκάλ, Μαλέβιτς, Λαριόνοφ, Κλιούν, Ποπόβα, Καντίνσκι, Ρόντσενκο, Τάτλιν, Κλούτσις, Ρέντκο, Νικρίτιν και πολλών άλλων σε μια εποχή που ήταν απαγορευμένα, κρυμμένα και κανείς δεν ενδιαφερόταν γι' αυτά.
Ετσι είναι το κεντρικό πρόσωπο, ο συλλέκτης που όχι απλώς ανέδειξε τη Ρωσική Πρωτοπορία, «αλλά έσωσε από τη λήθη και την καταστροφή αυτό το σημαντικό κομμάτι της παγκόσμιας τέχνης», είπε χθες η Μαρία Τσαντσάνογλου, ιστορικός τέχνης και διευθύντρια του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη.
Η στενή σχέση της με τη συλλογή από την εποχή ακόμα που είχε δημιουργηθεί η εκτιμητική ομάδα για την απόκτησή της, το 1998, και η γνώση της ρωσικής γλώσσας την καθιστούν ικανή διαχειρίστρια της μεγαλύτερης εκτός Ρωσίας συλλογής που κατέχει το ΚΜΣΤ και είναι εξαιρετικής σημασίας για την πολιτιστική πολιτική της χώρας μας σε διεθνές επίπεδο.
Χαρούμενη, όπως και όλοι οι άνθρωποι του μουσείου, υποδέχθηκαν χθες τους πρώτους διεθνείς επισκέπτες, με πολλούς Ρώσους ανάμεσά τους αλλά και την υπουργό Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου, για το preview της νέας έκθεσης «Θεσσαλονίκη.
«Η Συλλογή Γιώργου Κωστάκη. Restart», η οποία εγκαινιάζεται σήμερα στη Μονή Λαζαριστών (διάρκεια έως 16/9).
Οι τρεις όροφοι του ανακαινισμένου κτιρίου του 19ου αιώνα, μόνιμη έδρα της συλλογής, φιλοξενούν την έκθεση, η οποία είναι ανοιχτή στο κοινό και στους ερευνητές που θέλουν να μελετήσουν το σημαντικό ρωσόφωνο αρχείο της Ρωσικής Πρωτοπορίας - δωρεά της Αλίκης Κωστάκη, κόρης του συλλέκτη.
Επίσης αποτελεί βάση δεδομένων για την αυθεντικότητα έργων, αφού πλέον κυκλοφορούν τόσα πλαστά στη διεθνή αγορά που πρόσφατα στήθηκε μια ολόκληρη έκθεση Ρωσικής Πρωτοπορίας στη Γάνδη -κατέβηκε μέσα σε λίγες ημέρες- αποτελούμενη εξ ολοκλήρου από πλαστά έργα.
«Η έκθεση πραγματοποιήθηκε χάρη στην προσπάθεια της ελληνορωσικής ομάδας που δούλεψε δημιουργικά σε όλα τα επίπεδα και στο αρχιτεκτονικό σκέλος που μεταμόρφωσε εσωτερικά τον χώρο του μουσείου. Διατρέχει τη Ρωσική Πρωτοπορία, τις ομάδες και τα κινήματα, ενώ δίνουμε έμφαση στη ματιά και την προσωπικότητα του Γιώργου Κωστάκη», είπε η Μαρία Τσαντσάνογλου.
Η διευρυμένη έκθεση παρουσιάζει 400 έργα (από το σύνολο άνω των 1.400 περίπου) με ανανεωμένη επιμελητική, μουσειολογική και μουσειογραφική προσέγγιση, είναι χωρισμένη ανά περιόδους και περιλαμβάνει επεξηγηματικά κείμενα.
Ξεκινάει από το ισόγειο με τα έργα των πρωτοπόρων καλλιτεχνών στις αρχές του 20ού αιώνα. Κεντρική θέση κατέχει η αναβίωση του θρυλικού διαμερίσματος του Γ. Κωστάκη στη λεωφόρο Βερνάντσκι που ήταν γεμάτο από τα απαγορευμένα έργα, λειτουργούσε ως άτυπο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης και χώρο ζύμωσης καλλιτεχνών, διανοουμένων, πολιτικών, συγγραφέων.
Στους επόμενους ορόφους παρουσιάζονται οι εκπρόσωποι όλων των κινημάτων από τον Κυβοφουτουρισμό μέχρι τη Μεταπρωτοπορία το 1934, οπότε σημειώνεται η ολοκληρωτική επιβολή του «σοσιαλιστικού ρεαλισμού».
Ολα αυτά έγιναν εφικτά χάρη στη γενναιόδωρη χορηγία του Ιδρύματος Heritage International Foundation καθώς και του μεγάλου χορηγού της έκθεσης Αντρέι Τσεγκλιακόφ και της AVC Charity Foundation for the Support of Cultural Programs.
«Η ημέρα είναι ιστορικής σημασίας για το ΚΜΣΤ, το οποίο προορίζεται να γίνει η κύρια ευρωπαϊκή πλατφόρμα για τη μελέτη της Ρωσικής Πρωτοπορίας και να διατηρήσει ζωντανή τη μνήμη του μεγάλου συλλέκτη του 20ού αιώνα», είπε η Κριστίνα Κρασνιάσκα, ιδρύτρια του Heritage International Foundation.

«Πώς οραματίζονται οι εικαστικοί καλλιτέχνες το μέλλον του πλανήτη και τι είδους κριτική ασκούν στις σχέσεις των ανθρώπων με τη φύση, τα οικονομικά συστήματα, τις πολιτικές ανάπτυξης και εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων και του δημόσιου χώρου;», είναι ορισμένα από τα ερωτήματα που σημειώνει η Συραγώ Τσιάρα και τα οποία έθεσαν οι καλλιτέχνες για να δημιουργήσουν τα 11 έργα video art -τα έξι καινούργιες παραγωγές- που παρουσιάζονται στην έκθεση «Resilient Futures» (Ανθεκτικά Μέλλοντα) που εγκαινιάστηκε το βράδυ της Τετάρτης στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης του ΚΜΣΤ.

Λιουμπόβ Ποπόβα, «Μελέτη για πορτρέτο», 1914–1915 |

Η έκθεση ενώνει σε συμβολικό επίπεδο τα δύο σημαντικότερα λιμάνια της χώρας, του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης, μέσω της σύγχρονης τέχνης, με επίκεντρο την έννοια της ανθεκτικότητας.
Το εγχείρημα συνεργασίας του Polyeco Contemporary Art Initiative με το ΚΣΤΘ ξεκίνησε στον Πειραιά στις 5 Ιουνίου, Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος. Εμπνευστές του είναι ο Αθανάσιος Πολυχρονόπουλος της Polyeco και η Συραγώ Τσιάρα, διευθύντρια του ΚΣΤΘ.
Στην έκθεση συμμετέχουν οι: Λουκία Αλαβάνου, Γιώργος Δρίβας, Μαίρη Ζυγούρη, Hertog and Nadler, Βασίλης Καρούκ, Eva Kotatkova, Μαρία Λοϊζίδου, Oliver Ressler-Janny Begg, Mika Rottenberg, Στέφανος Τσιβόπουλος, Saskia Olde Wolbers (έως 23/9, ΚΣΤΘ, Αποθήκη Β1, Λιμάνι).