ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΝΕΟΤΕΡΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ ΤΗΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ
Φουσέκης Χρήστος, φιλόλογος,
μέλος της Α΄ ΕΛΜΕ Γ΄Αθήνας,
Αφορμή για τη συγγραφή αυτού του κειμένου στάθηκε μια «κόντρα» με τη συναδέλφισσα που ανέλαβε να μας επιμορφώσει στο βιβλίο της Ιστορίας της Γ΄ Γυμνασίου την αρχή της σχολικής χρονιάς.
Θέλοντας να μας επιστήσει την προσοχή στις αυξημένες δυνατότητες πλαστογράφησης της ιστορικής αλήθειας που προσφέρει η φωτογραφική , η κινηματογραφική κλπ. εικόνα, μας έκανε το «γύρο του κόσμου» , καθώς παρέθετε και ανέλυε πασίγνωστες περιπτώσεις παραποίησης ή απόκρυψης της ιστορικής αλήθειας από σοβιετικούς , φρανκικούς κλπ. φωτογράφους.
Όταν παρατήρησα ότι δε χρειάζεται να πάμε τόσο μακριά στο χώρο και στο χρόνο, για να αντλήσουμε τέτοια παραδείγματα , αφού η πρόσφατη νεοελληνική ιστορία και ιδιαίτερα τα σχολικά μας βιβλία (αλλά και άλλα ιστορικά δημοσιεύματα) προσφέρουν αρκετό ρετουσαρισμένο και αναξιόπιστο φωτογραφικό υλικό, για το Πολυτεχνείο π.χ., απέρριψε με κατηγορηματικό και έντονο ύφος την επισήμανσή μου, και με το κύρος του ειδικού διαβεβαίωσε τους συναδέλφους ότι η ίδια δεν έχει διαπιστώσει τέτοια φαινόμενα. Έτσι, λοιπόν, νιώθω ιδιαίτερη ικανοποίηση σήμερα, γιατί, ύστερα από μια μικρή έρευνα, μπορώ να φέρω στο φως της δημοσιότητας όχι μιαν παρωχημένη αλλά μιαν επίκαιρη και τρέχουσα φωτογραφική πλαστογράφηση της εξέγερσης του Πολυτεχνείου που συντελείται στη σελίδα 156 του νέου σχολικού εγχειριδίου της Ιστορίας της Γ΄ Γυμνασίου.
Πρόκειται για τη φωτογραφία με αριθμό 4, η οποία έχει τη λεζάντα « Η εξέγερση του Πολυτεχνείου, τον Νοέμβριο του 1973, υπήρξε η κορυφαία πράξη αντίστασης εναντίον της δικτατορίας των συνταγματαρχών». Κατά το βιβλίο μας, λοιπόν, η φωτογραφία αυτή (που τη βλέπουμε αμέσως πιο κάτω), απαθανατίζει μια καίρια στιγμή από το μεγάλο ιστορικό γεγονός που με πολλούς τρόπους στοίχειωσε και στοιχειώνει ακόμα την πολιτική ζωή της χώρας. Είναι όμως πράγματι έτσι;
Το ύφος πρώτα πρώτα της φωτογραφίας γεννάει βάσιμες αμφιβολίες για την αυθεντικότητά της . Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν ένας γνήσιος μαζικός αγώνας. Αλλά η ατμόσφαιρα της φωτογραφίας δεν είναι αγωνιστική΄ είναι πανηγυρική. Από τις στάσεις, τις χειρονομίες, τα πρόσωπα των νέων και του
πλήθους απουσιάζουν το πάθος, η ένταση της πάλης , η αγωνία, η μαχητική αποφασιστικότητα. Στο απαλό κυμάτισμα της σημαίας (που είναι του στρατού ξηράς και όχι η γνήσια του ναυτικού), στην ύψωση των νικητήριων κλάδων , στα χαμογελαστά σήματα νίκης επικρατεί μια χαλαρή τελετουργική ευδιαθεσία. Καμιά δυνατή εσωτερική ένταση δε δονεί τα επαναπαυμένα σώματα των νέων που χαζεύουν ή υψώνουν στεφάνια ( σε ένα από τα οποία, μάλιστα, είναι ορατή στη φωτογραφία της αρχής η επιγραφή «ΣΤΟΥΣ ΝΕΚΡΟΥΣ ΤΟΥ ΝΟΕΜΒΡΗ»).Έπειτα, σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε τις μέρες της εξέγερσης, κανένα αντιδικτατορικό/ αντιφασιστικό, κανένα αντινατοϊκό, κανένα αντιαμερικάνικο, κανένα
αντιιμπεριαλιστικό, κανένα επαναστατικό σύνθημα δεν είναι γραμμένο πάνω στους πάλλευκους τοίχους, στα κάτασπρα κολονάκια που συγκρατούν τα κάγκελα. Τέλος, κανένας δεν είναι γαντζωμένος από μέσα πάνω στα κάγκελα του περίβολου, από τα οποία τις μέρες της εξέγερσης κρέμονταν σμάρια οι φοιτητές. Αντίθετα
, λευκές, αναστάσιμες λαμπάδες και κεριά καίνε δεμένα στα κάγκελα΄ ένα τέτοιο κερί, μάλιστα, στερεώνει και ο άντρας κάτω δεξιά στη φωτογραφία.
Όλες αυτές, και ίσως και άλλες λεπτομέρειες της φωτογραφίας, θα έπρεπε να είχαν κινήσει υποψίες στους συγγραφείς του βιβλίου, θα έπρεπε να τους είχαν θέσει σε κατάσταση κριτικής εγρήγορσης , ώστε να μην υιοθετήσουν άκριτα τους ισχυρισμούς της πηγής τους , της Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, που παραπλανεί τους αναγνώστες της με τη διαβεβαίωση ότι στη φωτογραφία αυτή «φοιτητές διαδηλώνουν τα αντικαθεστωτικά τους φρονήματα στον περίβολο του Πολυτεχνείου, όπου σε λίγο θα εκδηλωθεί η επίθεση των
αρμάτων μάχης (φωτ.: Κ. Μεγαλοκονόμου).».
Αλλά η κριτική σκέψη που υποτίθεται ότι το βιβλίο και το μάθημα της Ιστορίας πρέπει να καλλιεργεί στους μαθητές , δε φαίνεται να είναι πια και τόσο απαραίτητη αρετή για τους συγγραφείς των σχολικών εγχειριδίων. Η υπόκλιση μπροστά στις αυθεντίες της αστικής ιστοριογραφίας, η εθελοτυφλία μπροστά στις ιστοριογραφικές λαθροχειρίες τους , η προσχώρηση στη συμμαχία των προθύμων να υπηρετήσουν τον τρεχούμενο παγκοσμιοποιημένο αστικό ιστορικό συρμό, αυτά είναι τα προσόντα τα απαραίτητα για μια λαμπρή σταδιοδρομία ,η οποία βεβαίως παραβλάπτεται σοβαρά από την επίδειξη υπερβολικού κριτικού πνεύματος και υπερβολικής αφοσίωσης στην επιστημονική αλήθεια.
Αυτή τη μαύρη, την επιστημονική αλήθεια για τη φωτογραφία που απεικονίζει ένα δήθεν στιγμιότυπο από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, μπορούμε να την ανακαλύψουμε σε ένα αφιέρωμα της Καθημερινής για τα 25 χρόνια μετά το μεγάλο σηκωμό. Εκεί φιγουράρει η ίδια φωτογραφία, με τη σωστή όμως λεζάντα, όπως βλέπουμε αμέσως παρακάτω: « Η ομοιότητα δεν είναι ηθελημένη – αλλά ούτε και τυχαία. Το συλλογικό υποσυνείδητο των χιλιάδων που δεν συμμετείχαν στο Πολυτεχνείο του ΄73 προβάλλει στο παρόν την επιθυμία ταύτισης με εκείνη την πράξη ανιδιοτέλειας και ηρωισμού, που όμως δεν κατατέθηκε για να γίνει σύμβολο, αλλά υπήρξε υπόδειγμα προς μίμηση «όταν οι περιστάσεις το καλούν». Η φωτογραφία δεν είναι από τον Νοέμβριο του ΄73, αλλά από κατοπινή επέτειο. Και τα στεφάνια «μιλούν» για τους νεκρούς «εκείνους»...(φωτ.: «Κ. Γ. Μεγαλοκονόμου»).»
Αν η ομοιότητα δεν είναι ηθελημένη – αλλά ούτε και τυχαία , η νεότερη (του 2000) πλαστογράφηση της Ιστορίας της Εκδοτικής Αθηνών και η νεότατη (του 2007) του σχολικού εγχειριδίου είναι μάλλον ηθελημένη και καθόλου τυχαία. Και οι δύο ιστοριογραφικές λαθροχειρίες αποκορυφώνουν την προσπάθεια του αστικού, πολιτικού και πνευματικού κόσμου να θάψουν μέσα στα μπάζα του χρόνου και του ψεύδους το πραγματικό, το υπαρκτό, το ζωντανό Πολυτεχνείο, και να το αντικαταστήσουν με μια πλαστή ακίνδυνη εικόνα του, κατάλληλη για το εικονοστάσι της αστικής μνήμης και συμβατή με τα αντιλαϊκά της ένστικτα και με τα φιλοδυτικά, φιλοαμερικάνικα, φιλονατοϊκά, φιλοϊμπεριαλιστικά αισθήματα.
Όπως κάθε γνήσιο λαϊκό κίνημα, έτσι και η φοιτητική εξέγερση του 1973 εξέφρασε με τα συνθήματά της όχι μόνο τη λαχτάρα της για μια καθώς πρέπει αστική δημοκρατία αλλά και για λαϊκή εξουσία, για έξοδο της χώρας από το ΝΑΤΟ, για αποτίναξη της αμερικανικής επικυριαρχίας, για διώξιμο των στρατιωτικών βάσεων των ΕΠΑ, για βελτίωση του βιοτικού και μορφωτικού επιπέδου του λαού. Κοντολογίς, εξέφρασε ό,τι πιο απεχθές και επώδυνο και ασύμφορο για την αστική τάξη!
Ταυτόχρονα, όμως, το Πολυτεχνείο ασκούσε και ασκεί μιαν ακαταμάχητη έλξη στη νέα γενιά, που ακόμη και σήμερα που γράφονται αυτές οι γραμμές συνεχίζει να σαγηνεύεται από το αρχέτυπο της μυθικής πια κατάληψης, και συχνά πυκνά καταλαμβάνει Πανεπιστήμια, Πολυτεχνεία, ΤΕΙ, Λύκεια και Γυμνάσια, για να εκβιάσει την αποδοχή των αιτημάτων της από το αστικό κράτος. Και στους αγώνες αυτούς συχνά πυκνά επανέρχονται τα αδικαίωτα ακόμα αιτήματα της πεσμένης πύλης: Έξω αι ΗΠΑ, Έξω το ΝΑΤΟ.
Να ανήκεις στη Δύση (που τώρα τελευταία επεκτάθηκε προς Ανατολάς ως το Αφγανιστάν) και να ανέχεσαι να μυούνται οι μαθητές σου στον αντιιμπεριαλισμό μέσα από το φωτογραφικό υλικό που αναφέρεται στο Πολυτεχνείο είναι πράγματα αντιφατικά. Μόνον ηλίθιοι πριονίζουν το κλαδί στο οποίο κάθονται- και οι Έλληνες αστοί ποτέ δεν υπήρξαν ηλίθιοι. Γι΄ αυτό επιστράτεψαν και επιστρατεύουν με το αζημίωτο όλες τις αστές εργάτριες μέλισσες του πνεύματος, ώστε να βαλσαμώσουν το ακόμα ζωντανό Πολυτεχνείο με μια γερή επίστρωση πνευματικού κηρού που θα εξομαλύνει και θα εξαλείψει κάθε αντιιμπεριαλιστική του αιχμή και απειλή: φωτογραφίες ρετουσαρίστηκαν, ώστε να καθαρθούν από τα βδελυρά συνθήματα΄ οιστρηλατημένοι από μιαν αφαιρετική έμπνευση ζωγράφοι φιλοτέχνησαν τόσο αόριστους πίνακες και αφίσες του ιστορικού περίβολου ,που μόνον ο τίτλος των έργων τους μας βοηθάει να καταλάβουμε ότι απεικονίζουν το Πολυτεχνείο και όχι την έπαυλη των ονείρων τους΄ μουσόληπτοι και φερέλπιδες ποιητές έγραψαν ποιήματα γεμάτα προεκτάσεις και γοητευτική ασάφεια και συμβολικές γενικότητες που θα ταίριαζαν μια χαρά σε χίλιους δυο ένδοξους νεαρούς νεκρούς άλλων εποχών -και γι΄ αυτό κρίθηκαν κατάλληλα προς ανθολόγηση στα σχολικά Νεοελληνικά Αναγνώσματα ΄ και τώρα, χωρίς περίσκεψιν, χωρίς επιστημονικούς ενδοιασμούς, χωρίς αιδώ, ο καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου Θανάσης Διαμαντόπουλος, υπό τη βαρύγδουπη επιστημονική εποπτεία του καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Θάνου Βερέμη, (του πασίγνωστου πρωτουργού της εκπαιδευτικής αντιμεταρρύθμισης), και οι συγγραφείς του βιβλίου Ιστορίας της Γ΄ Γυμνασίου Ευαγγελία Λούβη (Επίκ. καθηγήτρια του Παντείου Πανεπιστημίου) και Δημήτριος Χρ. Ξιφαράς (Ιστορικός), υπό την υψηλή εποπτεία του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, μας πασάρουν μια φωτογραφική φαντασίωση από έναν εορτασμό του Πολυτεχνείου ως ένα αυθεντικό και αντιπροσωπευτικό ντοκουμέντο της μεγαλύτερης ανάτασης του νεότερου Ελληνισμού και του εθνικολαϊκού μας κινήματος μετά το έπος της Εθνικής Αντίστασης! Αυτό να εννοούσε άραγε ο ποιητής όταν μιλούσε για κακές συνήθειες, δόλο και απάτη/ ή ακόμη ιδιοτέλεια να καρπωθείς το αίμα των άλλων;
Σημειώσεις
1 Η φωτογραφία της αρχής είναι από την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΣΤ, σελ. 280, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα 2000
2 ό.π
3 Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ, ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ 25 ΧΡΟΝΙΑ, Κυριακή 15 Νοεμβριου 1998, σελ.3. Τα παχιά γράμματα και η υπογράμμιση στα επίμαχα σημεία είναι δικά μου.
4 Ο αναγνώστης μπορεί να συμβουλευτεί λευκώματα με αυθεντικές φωτογραφικές μαρτυρίες όπως: Μέρες του Νοέμβρη 1973: Φωτογραφίες , Ερμής , Αθήνα 1974 / Πολυτεχνείο ’73: Εξέγερση- κατάληψη- εισβολή, του Γιάννη Φάτση, Καστανιώτης, Αθήνα 1983 / Σήμερα πεθαίνει ο φασισμός: από την κατάληψη στην εισβολή, του Γιάννη Φάτση, Ερμείας, ,Αθήνα 1974.
5 Τα ονόματα και οι επιστημονικοί τίτλοι αναφέρονται όπως παρατίθενται στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους και στην Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη της Γ΄Γυμνασίου, σελ. 3 και 2 αντίστοιχα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου