Το πολιτικό πορτρέτο του Κυριάκου Μητσοτάκη (ανάλυση βασισμένη σε εφτά ερωτήματα κοινής λογικής)

 

Το πολιτικό πορτρέτο του Κυριάκου Μητσοτάκη

Η μετάλλαξη της Νέας Δημοκρατίας και το παρελθόν του σημερινού αρχηγού της

του Δημήτρη Ψαρρά

Πηγή: X-Efimerida: Χωρίς Εφημερίδα

[4.6.2024]

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος δηλώνει «φιλελεύθερος» θεωρεί τον εαυτό του «κεντρώο» και με κάθε ευκαιρία επαναλαμβάνει την αντίθεσή του στον «λαϊκισμό». Δεν αφήνει καμιά αμφιβολία ότι αυτά είναι τα θεμέλια του κόμματός του, της Νέας Δημοκρατίας. Όμως ταυτόχρονα έρχεται σε ανοιχτή αντίθεση αν όχι και ευθεία σύγκρουση με τους προκατόχους του στην ηγεσία του κόμματος και στηρίζεται σε μια ομάδα στελεχών που προέρχονται από διαφορετικούς πολιτικούς χώρους (Δεξιά, Ακροδεξιά, αλλά και ΠΑΣΟΚ) και αυτό που τους ενώνει είναι ο προσωπικός τους σύνδεσμος με τον ίδιο τον Μητσοτάκη. Η μελέτη της πολιτικής του διαδρομής, από τα πρώτα χρόνια του μέχρι τη στιγμή που εκλέχτηκε πρωθυπουργός, πιστεύω ότι δίνει απαντήσεις στο πραγματικό αίνιγμα της σημερινής μεταλλαγμένης Νέας Δημοκρατίας που αποτελεί χωρίς αμφιβολία προσωπικό του δημιούργημα. Εδώ συνοψίζω τα συμπεράσματα του βιβλίου μου «Μια καριέρα. Η πολιτική διαδρομή του Κυριάκου Μητσοτάκη», εκδ. Νήσος, Αθήνα 2022. Για τον πολιτικό σχολιασμό αυτών των θέσεων μπορεί κανείς να παρακολουθήσει τις ομιλίες τριών πολιτικών που παρουσίασαν το βιβλίο στην αίθουσα της ΕΣΗΕΑ: του Κώστα Λαλιώτη, του Νίκου Βούτση και του Γιώργου Κύρτσου.

1. Είναι ο Κυριάκος Μητσοτάκης ένας σύγχρονος ηγέτης;

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, παρά το γεγονός ότι θέλει να εμφανίζεται ως ένας σύγχρονος φιλελεύθερος ηγέτης μοιάζει περισσότερο με έναν Βαλκάνιο Όρμπαν. Εκφράζει ένα ρεύμα που υπήρξε στο εσωτερικό της προδικτατορικής ΕΡΕ, με την ανοχή, βέβαια του Κωνσταντίνου Καραμανλή, και διατηρήθηκε και τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Κύριος εκφραστής του ήταν ο Ευάγγελος Αβέρωφ, ο οποίος καταγόταν από το Κέντρο, αλλά αναδείχτηκε ως «γεφυροποιός» με τη χούντα και στη συνέχεια ως εκφραστής του πιο σκληρού αντικομμουνιστικού ρεύματος της Δεξιάς. Παρόμοια χαρακτηριστικά είχε και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ο οποίος δήλωνε «κεντρώος» μέχρι το τέλος της ζωής του, αλλά ήταν αυτός που προσέγγισε τους νοσταλγούς της μοναρχίας, χαρακτηρίζοντας «unfair» το Δημοψήφισμα του 1974, και βέβαια προφήτεψε τη συμμαχία του γιου του με τους ακροδεξιούς του ΛΑΟΣ. Με τη σημερινή δομή της κυβέρνησης και την επιλογή των συμβούλων του ο κ. Μητσοτάκης αναδεικνύεται πιστός μαθητής του Αβέρωφ.

2. Είναι αλήθεια ότι πρόκειται για έναν εξαιρετικά μορφωμένο πολιτικό;

Η απάντηση βρίσκεται στο μοναδικό βιβλίο που έχει γράψει ο ίδιος και το προβάλλει μέχρι σήμερα ως σπουδαίο έργο ζωής. Ακόμα και στη Βουλή το επικαλέστηκε τον Μάιο του 2022, όταν συζητούσαν τις σχέσεις της Ελλάδας με τις ΗΠΑ, προτείνοντας στον Αλέξη Τσίπρα να του το δώσει για να… μάθει τα περί αμερικανικών βάσεων. Το βιβλίο αυτό που εκδόθηκε στην Ελλάδα το 2006, είναι μετάφραση της πτυχιακής του εργασίας που παρέδωσε στο Χάρβαρντ το 1990. Μετά από αλληλογραφία με το αμερικανικό Πανεπιστήμιο δέχτηκα να χρηματοδοτήσω την ψηφιοποίηση της εργασίας αυτής (την οποία από το 1990 έως τον Μάιο του 2022 είχαν συμβουλευτεί τρία άτομα!) και το αποτέλεσμα ξάφνιασε και μένα. Δεν μπορώ εδώ να μεταφέρω το περιεχόμενο ενός ολόκληρου κεφαλαίου του βιβλίου μου που περιγράφει αναλυτικά αυτά τα λάθη. Περιορίζομαι σε ένα παράδειγμα. Αναφέρει ότι κατά τη Μεταπολίτευση το Σύνταγμα ψηφίστηκε το 1974 από την κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, ενώ βέβαια ψηφίστηκε το 1975 από την κυβέρνηση Καραμανλή. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά αδύναμο κείμενο, γεμάτο χοντρά λάθη, αυθαιρεσίες, αλλά ακόμα και παραχαράξεις σημαντικών ντοκουμέντων, όπως η Ιδρυτική Διακήρυξη της Νέας Δημοκρατίας ή η ομιλία του Κωνσταντίνου Καραμανλή στη Βουλή για τις βάσεις. Το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα ο ίδιος και οι θαυμαστές του εξακολουθούν να επικαλούνται αυτή την πτυχιακή εργασία δεν παύει να με σοκάρει. Και ασφαλώς μαρτυρά πολλά για τη μορφωτική και πολιτική του συγκρότηση.

3. Έχει να επιδείξει ο κ. Μητσοτάκης πράγματι σημαντικές επιτυχίες στην επαγγελματική του διαδρομή;

Ο ίδιος περηφανεύεται για την καριέρα του στον ιδιωτικό τομέα και περίπου εμφανίζεται ότι μας κάνει χάρη που την εγκατέλειψε για να πολιτευθεί. Δυστυχώς γι’ αυτόν, τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Αρκούμαι εδώ να σημειώσω ότι ο τελευταίος σταθμός αυτής της καριέρας για την οποία ο ίδιος περηφανεύεται ήταν ότι την περίοδο 2000-2003 του ανατέθηκε η θέση του προέδρου και του διευθύνοντα συμβούλου της εταιρείας iVEN, θυγατρικής της Εθνικής Τράπεζας. Η τοποθέτησή του βέβαια υπήρξε χειρονομία καλής θέλησης της κυβέρνησης Σημίτη προς τον πατέρα Μητσοτάκη. Αλλά σημασία εδώ έχει το γεγονός ότι η εταιρεία iVEN επί προεδρίας Μητσοτάκη υπέδειξε την ένταξη εταιρειών σε πρόγραμμα ενίσχυσης «θερμοκοιτίδων επιχειρήσεων», από τις οποίες καμία δεν πληρούσε τις απαιτούμενες προδιαγραφές. Όσα εισέπραξε η εταιρεία με τη μορφή δαπανών, τελικά τα επέστρεψε την επόμενη τριετία, και, συγκεκριμένα, ποσά της τάξης των 2,2 εκατ. ευρώ. Με δική του ανακοίνωση, ο Κυριάκος Μητσοτάκης άφησε αιχμές εναντίον στελεχών της κυβέρνησης Κώστα Καραμανλή που μετά τις εκλογές του 2004, αμφισβήτησαν την όλη επιχειρηματική λογική της iVEN, επειδή οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις που στήριζε δεν ήταν πραγματικά καινοτόμες και η προώθησή τους σκανδαλώδης. «Η τελική κατάληξη της υπόθεσης», λέει ο ίδιος ο Μητσοτάκης, «ήταν να τεθεί σε εκκαθάριση η επιχείρηση, και η Εθνική Τράπεζα να επιστρέψει στο Ελληνικό Δημόσιο όλη την κοινοτική επιδότηση που είχε λάβει. Παρά ταύτα, κάποιοι έκριναν απαραίτητο να στείλουν την υπόθεση στη Δικαιοσύνη για τη διερεύνηση ποινικών ευθυνών», καταλήγει. Μην ανησυχείτε όμως, προσθέτω εγώ. Όταν ζητήθηκε από την εισαγγελία να αποφασίσει η Βουλή για την άρση της βουλευτικής του ασυλίας, στις 14 Ιανουαρίου 2009, μόνο 2 βουλευτές ψήφισαν υπέρ της άρσης, ενώ καταψήφισαν οι 203 και 10 δήλωσαν «παρών».  

4. Τι απαντά στο δίλημμα «ατλαντισμός ή Ευρώπη»;

Ο βασικός στόχος της πτυχιακής εργασίας του, την οποία τώρα εμφανίζει ως έργο ζωής του, είναι να εμφανιστεί ο ίδιος (μέσω του κόμματός του) ως ο βασικός υποστηρικτής της πολιτικής των ΗΠΑ στη χώρα μας. Αυτός είναι ο λόγος που φτάνει να γράψει ότι ο Καραμανλής σε ομιλία του είχε πει ότι οι αμερικανικές βάσεις στην Ελλάδα πρέπει να διατηρηθούν επειδή υπηρετούν εθνικά συμφέροντα. Στην πραγματικότητα, σ’ αυτή την ομιλία (17.4.1976) ο Καραμανλής είχε πει ότι πρέπει να διατηρηθούν όσες βάσεις εξυπηρετούν και ελληνικά συμφέροντα! Η λαθροχειρία είναι σαφής, όπως και η σκοπιμότητα του συντάκτη να κολακέψει τους Αμερικανούς ιθύνοντες.

Η στάση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία για να κατανοήσουμε όσα συμβαίνουν σήμερα με την επιλογή του κ. Μητσοτάκη να εγκαταλείψει την ευρωπαϊκή στρατηγική της χώρας και να επιλέξει την αυστηρή προσκόλληση στην κηδεμονία των ΗΠΑ.  

5. Τι εννοεί ο κ. Μητσοτάκης όταν δηλώνει «πολέμιος του λαϊκισμού»;

Ο κ. Μητσοτάκης θεωρεί ότι «λαϊκισμός» είναι το να ακούει κανείς τον λαό και να ικανοποιεί τις λαϊκές ανάγκες. Η αντίθεσή του στον λαϊκισμό είναι εφάμιλλη μιας Μαρίας Αντουανέτας. Το τραγικό είναι ότι ακόμα και όταν τον επικρίνουν στο Ευρωκοινοβούλιο όλες οι ομάδες εκτός από τη δική του φαίνεται ότι δεν καταλαβαίνει τίποτα. Αυτό που ονόμασε «επιτελικό κράτος» ήταν στην πραγματικότητα η συγκέντρωση της πολιτικής εξουσίας σε μια ομάδα στελεχών γύρω από τον πρωθυπουργό, άμεσα εξαρτώμενων απ’ αυτόν. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης κυβερνά με αυτή την ομάδα που έχει επιλεγεί από τον ίδιο, περιορίζοντας ασφυκτικά τόσο την εκτελεστική όσο και τη νομοθετική εξουσία, αφού έχει πρώτα εξασφαλίσει τον έλεγχο των μέσων ενημέρωσης με πρωτοφανείς μεθοδεύσεις. Όσο για το κόμμα, αυτό έχει προ καιρού απολέσει κάθε αυτόνομη δυναμική και η ηγεσία του έχει καθαρά διακοσμητικό ρόλο. Η προσωπική ανασφάλεια και οι εξόφθαλμες αδυναμίες ενός «μικρού ηγέτη» οδηγούν σε μια πραγματική μετάλλαξη του τρόπου διακυβέρνησης της χώρας.

6. Ποιες είναι τελικά οι σχέσεις του με την Ακροδεξιά;

Σε μια προφητική προσωπική του εξομολόγηση προς τον επίσημο βιογράφο του που δημοσιεύτηκε το 2013 ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης είχε προβλέψει κάτι που κανείς δεν φανταζόταν τότε ακόμα. Με τον πραγματισμό (διάβαζε «κυνισμό») που τον χαρακτήριζε σε όλη του την πολιτική διαδρομή, ο πατέρας Μητσοτάκης είχε αντιδράσει έντονα όταν ο Θανάσης Διαμαντόπουλος είχε παρατηρήσει ότι οι όποιες αρχηγικές φιλοδοξίες του γιου Μητσοτάκη θα προσέκρουαν στο γεγονός ότι «ψάρευε» πρωτίστως, αν όχι αποκλειστικά, στη φιλελεύθερη δεξαμενή των ψηφοφόρων της Νέας Δημοκρατίας, ενώ είχε ελάχιστη διείσδυση στον χώρο της λαϊκής, σκληροπυρηνικής, βαθιάς Δεξιάς. Η απάντηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη ξάφνιασε ακόμα και τον βιογράφο του: «Τι λες, παιδί μου; Εμένα οι ακροδεξιοί ήταν οι πιο δικοί μου, οι πιο πιστοί, ιδιαίτερα οι βασιλόφρονες. Και οι ακροδεξιοί, λοιπόν, κατά βάση τον Κυριάκο θα ακολουθήσουν».

Η πρόβλεψη του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη επαληθεύθηκε. Εκείνο που δεν υπολόγιζε, βέβαια, ο πολύπειρος πολιτικός της Δεξιάς ήταν το γεγονός ότι δεν θα ήταν οι ακροδεξιοί που επρόκειτο να ακολουθήσουν τον Κυριάκο, αλλά ο Κυριάκος τους ακροδεξιούς. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο σημερινός πρωθυπουργός έγινε ο ίδιος ακροδεξιός. Απλώς έχει αποδεχτεί μια επιλογή που καθώς φαίνεται κερδίζει έδαφος σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, την απεμπόληση δηλαδή των αρχών της παραδοσιακής Δεξιάς (Λαϊκά και Συντηρητικά Κόμματα) και την υιοθέτηση της σκληρής ακροδεξιάς ατζέντας σε μια σειρά καίρια ζητήματα (καταστολή, προσφυγικό, εθνική περιχαράκωση).

Αν για τον Καραμανλή το 1974 και τους άμεσους επιγόνους του που τον διαδέχτηκαν στην αρχηγία της Νέας Δημοκρατίας η σύμπλευση με μια μερίδα της Ακροδεξιάς υπήρξε ένα αναγκαίο κακό και δεν επηρέαζε σημαντικά τους κύριους πολιτικούς του στόχους, για τον Κυριάκο Μητσοτάκη ισοδυναμεί με μια οργανωμένη μετάλλαξη του κόμματός του. Η ακροδεξιά πτέρυγα στη σημερινή Νέα Δημοκρατία δεν είναι εγκλωβισμένη στο πολιτικό περιθώριο όπως συνέβαινε από τη Μεταπολίτευση μέχρι το 2000, ούτε κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή να βρεθεί εκτός κόμματος, κάτι που είδαμε με τη διαγραφή του Καρατζαφέρη από τον Κώστα Καραμανλή τον Μάιο του 2000. Θυμίζω βέβαια ότι η αποπομπή αυτή του Καρατζαφέρη υπήρξε προσωπική απόφαση του Κώστα Καραμανλή που είχε αναδειχτεί στην αρχηγία της Νέας Δημοκρατίας από το 1996 και δεν είχε επικροτηθεί από τους λεγόμενους «βαρόνους» του κόμματος. Η πιο έντονη κριτική προήλθε από τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, ο οποίος σχολίασε ως εξής τη διαγραφή Καρατζαφέρη; «Θα πω κάτι πολύ απλό. Αν η Νέα Δημοκρατία πάψει να είναι ένα δημοκρατικά οργανωμένο, πολυσυλλεκτικό κόμμα, δεν έχει καμία ελπίδα να ξαναδεί εξουσία». Και για όποιον δεν κατάλαβε, η χανιώτικη εφημερίδα της οικογένειας Μητσοτάκη κατάγγελλε: «Μαζί με τον Καρατζαφέρη διέγραψε και το καταστατικό ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας» («Κήρυξ Χανίων», 11.5.2000).

Αυτός είναι ο λόγος που ο Κυριάκος Μητσοτάκης βρέθηκε να συμπλέει με τα στελέχη του ΛΑΟΣ σε κρίσιμα ζητήματα της ατζέντας Καρατζαφέρη, με πιο χαρακτηριστική περίπτωση την άρνηση να ανεγερθεί τέμενος στην Αθήνα. Και βέβαια υιοθέτησε κρίσιμα στοιχεία αυτής της ατζέντας, τα οποία έθεσε σε εφαρμογή μόλις ανέλαβε την πρωθυπουργία με πιο κραυγαλέα την κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου.

7. Νεοφιλελευθερισμός: η συγκολλητική ύλη της μεταλλαγμένης Νέας Δημοκρατίας

Αναρωτιέται κανείς πώς συνέβη αυτή η πολιτική όσμωση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τα στελέχη του ΛΑΟΣ, σε σημείο που να εκλεγεί χάρη σε ένα από αυτά (χάρη στην υποστήριξη δηλαδή του Άδωνη Γεωργιάδη στον δεύτερο γύρο της εκλογής αρχηγού στη Νέα Δημοκρατία) και να μην έχει πρόβλημα να του αναθέσει αμέσως την αντιπροεδρία του κόμματος. Την απορία αυτή έχουν όσοι πιστεύουν ότι απλώς τα στελέχη αυτά τα κληρονόμησε ο Κυριάκος Μητσοτάκης από τον Αντώνη Σαμαρά, εφόσον πράγματι η μεταπήδησή τους συνέβη λίγο πριν τις εκλογές του 2012. Αλλά όσοι δίνουν αυτή την εξήγηση, λησμονούν το γεγονός ότι τα στελέχη αυτά (Γεωργιάδης, Βορίδης, Πλεύρης, Βελόπουλος) δεν εγκατέλειψαν τις ακροδεξιές τους απόψεις μ’ αυτή την αλλαγή κόμματος. Δεν διαφώνησαν με τον μέχρι τότε αρχηγό τους Γιώργο Καρατζαφέρη στις ρατσιστικές, εθνικιστικές, φιλοχουντικές και αντισημιτικές του θέσεις. Αποχώρησαν επειδή θεωρούσαν ότι πρέπει να υπερψηφιστεί το δεύτερο μνημόνιο. Και είναι γεγονός ότι μέχρι τότε, το ΛΑΟΣ και ο ίδιος ο Καρατζαφέρης, αντίθετα από ορισμένα άλλα ακροδεξιά ευρωπαϊκά κόμματα είχαν επιδείξει φανατική προσκόλληση σε νεοφιλελεύθερες θέσεις και διατηρούσαν στενές σχέσεις με μεγαλοεπιχειρηματίες, μεγαλοβιομηχάνους και εφοπλιστές. Θυμίζω ότι ο Καρατζαφέρης ήταν εκείνος που είχε προτείνει κυβέρνηση υπό τον Λουκά Παπαδήμο από τον Φεβρουάριο του 2009, ενάμιση δηλαδή χρόνο προτού σχηματιστεί η τρικομματική κυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας – ΠΑΣΟΚ –ΛΑΟΣ. Ο Καρατζαφέρης ήταν αυτός που πρώτος είχε προτείνει ακραία νεοφιλελεύθερα μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης, την κατάργηση της φορολογίας των επιχειρήσεων, τη νομιμοποίηση του μαύρου χρήματος, την κατάργηση του πόθεν έσχες, τη θεσμοποίηση της παραοικονομίας, το ξεπούλημα των δημόσιων οργανισμών, τη θεοποίηση των ιδιωτικών επιχειρήσεων, τη δημιουργία «παραδείσου» επενδυτών, κι όλα αυτά με τη βίαιη καταπάτηση των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Λυπάμαι, αλλά ο σημερινός πρωθυπουργός πολιτεύεται με πρόγραμμα ΛΑΟΣ στα οικονομικά και ΕΡΕ στα υπόλοιπα. Αυτός είναι εξάλλου ο λόγος ότι, όπως περιγράφω στο βιβλίο, η προσέγγισή του με τα στελέχη του ΛΑΟΣ πραγματοποιήθηκε πολύ προτού αυτά μεταπηδήσουν στη Νέα Δημοκρατία.

Ας μην παραξενευόμαστε, λοιπόν, από τα φαινόμενα που πληθαίνουν τον τελευταίο καιρό. Ο Δημητριάδης, ο Κοντολέων και ο Πάτσης είναι οι προσωπικές επιλογές του σημερινού πρωθυπουργού. Και μας θυμίζουν ότι τα παιδιά του Σικάγο διάλεξαν τη Χιλή του Πινοσέτ για να εφαρμόσουν την πιο επεξεργασμένη νεοφιλελεύθερη συνταγή τους.