Ενάντιος σε όσους κανονικοποιούν «την καταπίεση ανθρώπων»
Διάσημος Ολλανδός εικαστικός καλλιτέχνης διεθνούς εμβέλειας, με σαφές κοινωνικοπολιτικό πρόσημο, ο Jonas Staal (Γιόνας ή κατά άλλους Τζόνας Στάαλ) είναι εξίσου γνωστός για τις ακτιβιστικές - εικαστικές του παρεμβάσεις όσο βέβαια και ως θεωρητικός της τέχνης που έχει μελετήσει σε βάθος (και εκδώσει σχετικά βιβλία) για τη σχέση μεταξύ τέχνης, προπαγάνδας και δημοκρατίας: ο ίδιος υποστηρίζει ότι η προπαγάνδα στην post-truth εποχή δεν στοχεύει απλώς στη διαμόρφωση μιας πολιτικής άποψης αλλά στην ανα-κατασκευή της ίδιας της πραγματικότητας κι ότι δεν πρόκειται για κατάλοιπο ολοκληρωτικού παρελθόντος, αλλά εμφανίζεται σήμερα ακόμη και σε φιλελεύθερες δημοκρατίες. Η πρακτική του Staal περιλαμβάνει παρεμβάσεις στον δημόσιο χώρο, εκθέσεις, διαλέξεις και εκδόσεις. Εχει ιδρύσει και διευθύνει πλατφόρμες και εκστρατείες στο πλαίσιο ενός φαντασιακού πολιτικού πεδίου που εκπροσωπείται από πρωτοβουλίες και οργανισμούς, όπως το New World Summit, το New Unions, το Court for Intergenerational Climate Crimes (με τη Radha D’Souza) κ.ά.
Στην Ελλάδα έχουμε γνωρίσει και τον ίδιο και το έργο και τη σκέψη του εκ του σύνεγγυς, αφού περνά μεγάλα διαστήματα στην Αθήνα. Ηδη από το 2016 το «Νέον» παρουσίασε την πρώτη του ατομική έκθεση στη χώρα μας, το «After Europe», σε επιμέλεια της Ηλιάνας Φωκιανάκη. Η έκθεση εστίαζε στην πολιτική, οικονομική και ανθρωπιστική κρίση στην Ευρώπη: «απορρίπτοντας τις επικρατούσες διαχειριστικές – και σχεδόν – ''εταιρικές'' πολιτικές της Ε.Ε., αλλά ταυτόχρονα και την άνοδο των ακροδεξιών κομμάτων, ο Στάαλ προτείνει την τέχνη ως πεδίο κριτικής επαναθεώρησης της ιδέας της πολιτικής Ενωσης».
Τότε και μέσω αυτής της έκθεσης παρουσιάστηκε και εδώ το New World Summit, ο καλλιτεχνικός-πολιτικός οργανισμός που ίδρυσε ο Στάαλ το 2012, προτείνοντας τη δημιουργία «εναλλακτικών κοινοβουλίων» για όσους πολιτικούς οργανισμούς διεθνώς δεν αναγνωρίζονται από το κυρίαρχο δυτικό στάτους και βρίσκονται σε μαύρες λίστες. Στην Αθήνα, ο ίδιος είχε ξεκινήσει και μια πολύμηνη μεγάλη έρευνα, που οδήγησε στη δημιουργία του New Unions: «Εχοντας ως σημείο εκκίνησης τις τρέχουσες ευρωπαϊκές κρίσεις, το έργο παίρνει τη μορφή μιας καλλιτεχνικής εκστρατείας, για την υποστήριξη των προοδευτικών, απελευθερωτικών και αυτονομιστικών κινημάτων της ευρωπαϊκής ηπείρου, διερευνώντας την πιθανότητα εγκαθίδρυσης μιας νέας δια-δημοκρατικής Ενωσης». Ακολούθως πήρε μέρος τόσο στην έκθεση «Statecraft: Διαμορφώνοντας το κράτος», που είχε επιμεληθεί για το ΕΜΣΤ η Κατερίνα Γρέγου, όσο και στο σχετικό συμπόσιο «Πέρα-από-το-Kράτος» (Other-Than-Statecraft), στο πλαίσιο του οποίου καλλιτέχνες, επιμελητές, συγγραφείς, νομικοί, πανεπιστημιακοί και ακτιβιστές κλήθηκαν να οραματιστούν «το κράτος αλλιώς, να διεκδικήσουν εκ νέου τα εργαλεία της κατασκευής του και να συζητήσουν τον αυξανόμενο αυταρχισμό, την παγκόσμια επισφάλεια και την κλιματική καταστροφή». Στο πλαίσιο της έκθεσης στο ΕΜΣΤ, ο Στάαλ είχε παρουσιάσει και την πρωτοβουλία του Collectivize Facebook, που επιδιώκει «η ιδιοκτησία του Facebook να μεταβιβαστεί στους χρήστες του».
Το 2021, είχε λάβει μέρος στο αντίστοιχης στόχευσης υβριδικό συμπόσιο climate culture, που είχε διοργανώσει η Στέγη του ιδρύματος Ωνάση, εξετάζοντας τον ρόλο που μπορεί να παίξει ο πολιτισμός στον αγώνα για κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα.
Αυτές
είναι οι «συστάσεις» του έργου και της προσωπικότητας του Στάαλ, για να
αντιληφθεί κάποιος πόσο συνεπής στον εαυτό του ήταν και η στάση του και
η πρόσφατη (19/4) επιστολή του προς τον Joybrato Mukherjee, 
διευθυντή
της Γερμανικής Υπηρεσίας Ακαδημαϊκών Ανταλλαγών που εδράζει στο Βερολίνο
και έχει την ευθύνη του προγράμματος DAAD Artists-in-Berlin, ενός από
τα πιο έγκυρα και προγράμματα artist-in-residence στον κόσμο για
καταξιωμένους καλλιτέχνες που εργάζονται στα εικαστικά, τον
κινηματογράφο, τη λογοτεχνία και τη μουσική. Ο Γιόνας Στάαλ, επιλεγμένος
υποψήφιος φέτος για την υποτροφία του προγράμματος που καλύπτει τα
έξοδα διαμονής και εργασίας, απηύθυνε την επιστολή του προς τον
Mukherjee που είναι και πρύτανης του Πανεπιστημίου της Κολονίας,
δηλώνοντας πως αποσύρει την υποψηφιότητά του, σε ένδειξη διαμαρτυρίας
για την πολιτική που ακολουθείται τόσο από τον ίδιο και το
πανεπιστημιακό του ίδρυμα όσο κι από τη Γερμανία έναντι της
παλαιστινιακής γενοκτονίας στη Γάζα. Ειδική μνεία κάνει στην επιστολή
του και στην απαγόρευση εισόδου στη Γερμανία, αλλά και απαγόρευση
συμμετοχής μέσω Zoom στο Γιάνη Βαρουφάκη σε Συνέδριο για την Παλαιστίνη
στο Βερολίνο.
Τα κύρια μέρη της επιστολής έχουν ως εξής:
«Αγαπητέ κύριε Joybrato Mukherjee, Είναι τιμή μου να είμαι υποψήφιος για το DAAD Artist residency (...). Δυστυχώς, πρέπει να απορρίψω αυτήν την υποψηφιότητα για διάφορους λόγους. Κατ' αρχάς για την απόφασή σας ως πρύτανη του Πανεπιστημίου της Κολονίας να ανακαλέσετε τη θέση της Εβραιοαμερικανίδας πολιτικής θεωρητικής επιστήμονα Nancy Fraser από την έδρα Albertus Magnus, επειδή -μαζί με άλλες 400 προσωπικότητες- συνυπέγραψε επιστολή που εκφράζει αλληλεγγύη στον παλαιστινιακό λαό και καταδικάζει τη ''συνεχιζόμενη και ταχέως κλιμακούμενη σφαγή που διαπράττεται στη Γάζα από το Ισραήλ''. Αδυνατώ να φανταστώ πώς εσείς, ως εκπρόσωπος ενός γερμανικού κρατικού ιδρύματος, αισθάνεστε ότι δικαιούστε να υπαγορεύετε στους Εβραίους τι υποτίθεται ότι πρέπει να σκέφτονται ή να λένε για τα εγκλήματα της ισραηλινής κατοχής. Είμαι τρομοκρατημένος από το αντισημιτικό σας αφήγημα που εξισώνει το ισραηλινό καθεστώς με την παγκόσμια εβραϊκή διασπορά. Και δεν καταλαβαίνω πώς, λαμβάνοντας υπόψη τη βάναυση ιστορία και την ντροπή του Ολοκαυτώματος και των μαζικών διώξεων Εβραίων και Ρομά, καθώς και queer ανθρώπων και κομμουνιστών, συμβάλλετε σήμερα ενεργά σε μια κουλτούρα στην οποία κανονικοποιείται η καταπίεση του λόγου ανθρώπων που αντιμετωπίζουν γενοκτονία (…) Επιπλέον, μόλις την περασμένη εβδομάδα, στις 12 Απριλίου 2024, η γερμανική αστυνομία εισέβαλε σε φιλοπαλαιστινιακό συνέδριο στο Βερολίνο, συλλαμβάνοντας δεκάδες ακτιβιστές και διοργανωτές. Ενας από τους εξέχοντες ομιλητές, ο Ghassan Abu Sitta, πλαστικός χειρουργός που φρόντισε
τραυματίες στη Γάζα, κρατήθηκε στο αεροδρόμιο για ανάκριση και δεν του επετράπη η είσοδος στη χώρα. Στον πρώην υπουργό Οικονομικών της Ελλάδας και επικεφαλής του DiEM25, Γιάνη Βαρουφάκη, ο οποίος επρόκειτο να μιλήσει στο συνέδριο μέσω zoom, επιδόθηκε από το γερμανικό υπουργείο Εσωτερικών απαγόρευση (Betätigungsverbot) συμμετοχής σε οποιαδήποτε πολιτική δραστηριότητα στη Γερμανία. Σύμφωνα με στοιχεία που συγκέντρωσε η δημοσιογράφος Emily Dische-Becker, το 30% όλων των περιπτώσεων αυταρχικής λογοκρισίας στη Γερμανία σήμερα στοχεύουν σε συγγραφείς, ακαδημαϊκούς και καλλιτέχνες εβραϊκής καταγωγής. Κι όλα αυτά εκτυλίσσονται ενώ πραγματικά αντισημιτικά πολιτικά κόμματα, όπως το AfD, έχουν ελεύθερη ακτίνα δράσης στο γερμανικό κοινοβούλιο και στα ΜΜΕ. Ενώ εκείνοι που ηγούνται της πραγματικής μάχης κατά του ρατσισμού, του αντισημιτισμού και της ομοφοβίας, φιμώνονται.(…)
Μιλώντας ως πολίτης μιας χώρας με βίαιη αποικιακή ιστορία και τρομερή συνεργασία με το ναζιστικό καθεστώς, πρέπει να σας πω: Είστε πλέον μέρος ενός κλίματος στο οποίο το ''ποτέ ξανά'' έχει γίνει ''πάλι ξανά''. (..) Εμαθα πολλά από την κριτική που άσκησαν τα μέλη της καλλιτεχνικής κοινότητας του Βερολίνου αυτά τα χρόνια (...) Επιπλέον, γνωρίζω ότι πολλά άτομα που εργάζονται για ιδρύματα όπως το δικό σας διαφωνούν θεμελιωδώς με την παρούσα αντισημιτική και ρατσιστική εκστρατεία λογοκρισίας. Σας πολεμούν πολλοί και τάσσομαι αλληλέγγυος μαζί τους. Δεν είμαι ο μόνος: καλλιτέχνες, πολιτιστικοί λειτουργοί, ακαδημαϊκοί και γνωστοί διανοούμενοι στη Γερμανία και διεθνώς αποσύρουν μαζικά τη δουλειά τους από ιδρύματα σαν το δικό σας, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την αυταρχική στροφή που προπαγανδίζετε, την αποτυχία σας να υπερασπιστείτε την ουσιαστική καλλιτεχνική και ακαδημαϊκή ελευθερία και την απροθυμία σας να πολεμήσετε τον πραγματικό αντισημιτισμό και τον δομικό ρατσισμό (…) Σε κάθε περίπτωση, το κόστος για την καριέρα μας και τα προς το ζην είναι σχετικό σε σύγκριση με το να ξυπνάς ορφανός στη Γάζα ή γονιός που πρέπει να θάψεις τα παιδιά σου. Βρίσκεστε στη λάθος πλευρά της ιστορίας (…) αλλά η πρόσκληση να συμμετάσχετε κι εσείς σ' εκείνη που στρέφεται προς τη δικαιοσύνη παραμένει πάντα ανοιχτή.
Με εκτίμηση, Γιόνας Στάαλ»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου