«Κοπέλες μόνες»: το μυθιστόρημα του Τσέζαρε Παβέζε και η μεταφορά του στη μγάλη οθόνη ως Le amiche (στα ελληνικά: Οι φίλες ή Οι τέσσαρες ερωμένες) από τον Μικελάντζελο Αντονιόνι

 

«Το Τουρίνο έμοιαζε σαν καινούργια πόλη, μια πόλη που μόλις χτίστηκε κι οι άνθρωποι που πηγαινοέρχονταν ήταν σαν να καθυστέρησαν από κάποιο απρόοπτο, σαν να της έβαζαν τις τελευταίες πινελιές. Περπάτησα κάτω απ’ τα σπίτια στο κέντρο της πόλης, κοιτάζοντας τα μεγάλα καταστήματα που περιμέναν τους πρώτους πελάτες. Καμιά απ’ αυτές τις βιτρίνες και τις επιγραφές δεν ήταν σεμνή και γνώριμη, όπως τις θυμόμουν, μήτε τα καφενεία, μήτε οι κασιέρες, μήτε τα πρόσωπα. Μονάχα ο ήλιος που κατέβαινε λοξά κι ο υγρός αέρας δεν είχαν αλλάξει. Κανείς δε σεργιανούσε· όλοι μοιάζαν να βιάζονται. Οι δρόμοι δεν ήταν για να ζεις εκεί, αλλά μόνο για να φεύγεις μέσα τους».

Τσέζαρε Παβέζε «Κοπέλες μόνες», Μετάφραση: Στρατής Τσίρκας, εκδ. Κέδρος, σελ. 256 [απόσπασμα]

Η σκοτεινή ελεγεία της ματαιότητας

Γράφει ο Δημήτρης Καρύδας

 fractalart.gr

Ο Τσέζαρε Παβέζε αναγνωρίζεται περίπου ως ένα σύγχρονος κλασικός στη γειτονική Ιταλία. Στη σύντομη ζωή του που κράτησε 42 χρόνια ο τραγικός αυτόχειρας μυθιστοριογράφος και ποιητής πρόλαβε να αφήσει ως κληρονομιά γύρω στα 15 βιβλία. Ένα από αυτά, το ‘’Κοπέλες μόνες’’ επανεκδόθηκε πρόσφατα από τις εκδόσεις Κέδρος και είναι μια καλή ευκαιρία για όποιον δεν γνωρίζει το έργο να βυθιστεί στο σύμπαν του κτυπημένου από την κατάθλιψη, την ερωτική απογοήτευση και την ‘’προδοσία’’ των πολιτικών πεποιθήσεων του Παβέζε.

Και στο συγκεκριμένο βιβλίο του, όπως και στα περισσότερα έργα του κεντρικό πρόσωπο είναι η μοναξιά με βασικό πρωταγωνιστή ένα ή περισσότερους μοναχικούς ανθρώπους. Η αποξένωση, ο κυνισμός και ο μηδενισμός είναι διάσπαρτα στο έργο του κάτι που μπορεί κάποιος να αναγνωρίσει και στην κινηματογραφική διασκευή του συγκεκριμένου βιβλίου παρότι στην ‘’σελιλόιντ’’ εκδοχή του η πλοκή έχει ορισμένες σημαντικές διαφοροποιήσεις.

Κεντρικό πρόσωπο του βιβλίου είναι η Κλέλια, μια γυναίκα που επιστρέφει μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο από τη Ρώμη στο Τορίνο για να ιδρύσει ένα υποκατάστημα για λογαριασμό του εργοδότη της. Η επιστροφή ξυπνάει τις αναμνήσεις μιας ζωής, τον τρόπο με τον οποίο κατάφερε να ξεφύγει από τη φτώχια, ενώ στο μυαλό της στριφογυρίζει η ιδέα της θριαμβευτικής επανεμφάνισης όπου θα δείξει και θα αποδείξει τι πέτυχε. Μόνο, που η βουτιά στην πραγματικότητα θα αποδειχθεί οδυνηρή, το όραμα της επαγγελματικής επιτυχίας διαλύεται, οι περισσότεροι από όσους θα ήθελε να συναντήσει δεν είναι καν εκεί. Η Κλέλια μπλέκει ακούσια σε ένα κύκλο χαλαρών γυναικών που περνάνε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους με ταξίδια, διασκέδαση, μετέχοντας σε κοινωνικές εκδηλώσεις και πάρτι. Και αρχίζει σιγά σιγά να αμφισβητεί τις δικές της αξίες, τη σημασία που έπαιξε η σκληρή δουλειά στη ζωή και την επαγγελματική επιτυχία Ο Παβέζε ζωγραφίζει τις κτυπητές αντιθέσεις των δύο κόσμων αλλά ούτε η ανεμελιά της high society ούτε ο σκληρός αγώνας για επαγγελματική επιβίωση της Κλέλια μοιάζουν να είναι η σωστή απάντηση. Οι δύο κόσμοι είναι το ίδιο έρημοι, το ίδιο μοναχικοί, το ίδιο αποξενωμένοι, κάτι που θα γίνει ακόμη πιο έντονα αντιληπτό από τον αναγνώστη με την εμφάνιση της νεαρής καταθλιπτικής Ροζέτα. Και αυτό ακριβώς θα είναι η διαπίστωση της Κλέλια που απορρίπτει τόσο τον δικό της τρόπο ζωής, όσο και τον πολύ διαφορετικό των ανθρώπων που γνωρίζει στη διαδρομή.

Η αντρική παρουσία στο βιβλίο παίζει το ρόλο υποσημειώσεων και αστερίσκων, τα αναγκαία συμπληρώματα που δεν είναι ικανοί να αφήσουν τα ίχνη τους στις ζωές των γυναικών: Φανφαρόνοι, κενοί περιεχομένου, περιστασιακοί εραστές που προσφέρουν μόνο εφήμερες ηδονές. Την αντρική ιδιοσυγκρασία, όπως την αφηγείται ο Παβέζε, κατάφερε να την αποτυπώσει τέλεια σχεδόν στην κινηματογραφική εκδοχή του βιβλίου ο  Μικελάντζελο Αντονιόνι:

 

Τσέζαρε Παβέζε (1908-1950)

 

Ο Παβέζε δεν επιδιώκει να σκάψει βαθιά στην ψυχή των χαρακτήρων του βιβλίου, ασχολείται κυρίως με τα συναισθήματά τους, τις έντονες ή αδιάφορες ζωές τους που μοιρολατρικά σχεδόν ξοδεύονται άσκοπα. Ενδεχόμενα, το συγκεκριμένο βιβλίο είναι το πλέον σημαντικό του συγγραφέα. Γράφτηκε ένα χρόνο πριν την αυτοκτονία του, είναι σκοτεινό, δυσοίωνο και εμφανίζει σχεδόν μια επιθυμία θανάτου. Η Ροζέτα που έχει μια παντελώς μηδενιστική εκδοχή της ζωής και προέρχεται από μια αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας είναι ίσως ο ίδιος ο Παβέζε σε μια θηλυκή εκδοχή του συγγραφέα.

Όσο για τη γραφή και το ύφος; Πιστός υπηρέτης του ιταλικού νεορεαλισμού που έκανε έντονη την εμφάνιση του τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, αυτή τη φορά δεν έχει ως επίκεντρο την Ιταλική ύπαιθρο αλλά μια πολύβουη μεγαλούπολη. Σύντομες σκηνές με έντονες επιρροές από τους σκηνοθέτες της νέο-ρεαλιστικής εποχής, κομμάτια φαινομενικά ασύνδετα μεταξύ τους, έλλειψη γρήγορης πλοκής, σχεδόν όλα λειτουργούν στο ίδιο αργό επίπεδο.

************************

 Η ΤΑΙΝΙΑ 

 «Le amiche» [1955] (Οι φίλες ή Οι τέσσαρες ερωμένες).

Cast

Eleonora Rossi Drago
    Clelia
Gabriele Ferzetti
    Lorenzo
Franco Fabrizi
    Cesare
Valentina Cortese
    Nene
Yvonne Furneaux
    Momina
Madeleine Fischer
    Rosetta
Anna Maria Pancani
    Mariella
Luciano Volpato
    Toni
Maria Gambarelli
    Clelia’s employer
Ettore Manni
    Carlo

Credits

Σκηνοθεσία: 

Μικελάντζελο Αντονιόνι(1912-2007)

(1912-2007)

Ο Μικελάντζελο Αντονιόνι και Η Περιπέτεια του εγκόσμιου σινεμά...

Produced by
    Giovanni Addessi
Screenplay by
    Suso Cecchi D’Amico
Screenplay by
    Michelangelo Antonioni
With the collaboration of
    Alba De Cespedes
Music by
    Giovanni Fusco
Cinematography by
    Gianni Di Venanzo
Film editing by
    Eraldo Da Roma

Η Κλέλια επιστρέφει από την Ρώμη στην πατρίδα της το Τορίνο, για να διευθύνει το νεοσυσταθέν υποκατάστημα του οίκου μόδας που εργάζεται.

 Το πρώτο ξημέρωμα στο ξενοδοχείο που διαμένει, βρίσκει στο διπλανό δωμάτιο, σε λιπόθυμη κατάσταση από υπερβολική λήψη χαπιών, μια άγνωστη κοπέλα, την Ροζέτα. Καταφέρνει να την σώσει, αρχίζει να συνδέεται μαζί της, όπως και με τις άλλες τρεις φίλες της, τις Μομίνα, Νένε και Μαριέλα. 

Η Μομίνα είναι χωρισμένη κι έχει εραστή τον Τσέζαρε, τον αρχιτέκτονα από το υποκατάστημα του Τορίνου. 

Η Νένε είναι εξαιρετική καλλιτέχνιδα στα κεραμικά και συζεί με τον αρραβωνιαστικό της, ζωγράφο Λορέντζο. 

Η Μαριέλα είναι μια ελευθεριάζουσα κοπέλα που ψάχνει συνέχεια την περιπέτεια με τους άντρες. 

Η Κλέλια αρχίζει να σχετίζεται με τον Κάρλο, βοηθό του αρχιτέκτονα Τσέζαρε, αλλά τα πράγματα περιπλέκουν όταν ξεκινά να αχνοφαίνεται το κρυφό ειδύλλιο της παραλίγο αυτόχειρας Ροζέτα με τον ζωγράφο Λορέντζο.