Κοσμικό ορατόριο
| Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη «Ημέρες καλοσύνης», εκδόσεις Πόλις, 2023
«Ξέρουμε πώς μοιάζει το Κακό. / Σκέψου. / Σκέψου πώς θα ’ταν το Καλό·/ το Καλό/ σκέψου πως θα ’ταν/ σε κλίμακα μαζική». Η στροφή αυτή είναι η καρδιά του νέου ποιητικού βιβλίου της Κρυστάλλης Γλυνιαδάκη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις υπό τον τίτλο «Ημέρες καλοσύνης».
Η Γλυνιαδάκη, βραβευμένη με Κρατικό Βραβείο Ποίησης για την ποιητική της συλλογή «Η επιστροφή των Νεκρών» (Πόλις, 2017), διαγράφει από το 2009 κι έπειτα μια συγγραφική πορεία στενά συνδεδεμένη με την ιστορία, τη μνήμη, τη συνείδηση και την ποιητική διαχείρισή τους, κοιτάζοντας από πολύ κοντά τις προκλήσεις της μονάδας και του συνόλου στη μετανεοτερική κοινωνία.
Γράφει η Γλυνιαδάκη στις Ημέρες Καλοσύνης: «Ξέρουμε πώς μοιάζει το Κακό / χωρίς Θεό, στην εποχή μετά το θάνατό Του». Και ανακαλώ μια φράση του γερμανού κοινωνιολόγου Ulrich Beck. Έλεγε το 1986 ο Beck ότι ο κίνδυνος, το ρίσκο κάνει την εμφάνισή του στην παγκόσμια σκηνή, όταν ο Θεός την έχει πια εγκαταλείψει. Υπάρχει μια ισχυρή συσχέτιση σκέφτομαι μεταξύ κινδύνου και αβεβαιότητας με το πολυσυζητημένο τέλος των μεγάλων αφηγήσεων και το περίφημο τέλος της Ιστορίας. Συσχέτιση που προσωπικά με κάνει να αναρωτιέμαι αν πράγματι ξέρουμε πως μοιάζει το Κακό. Με αυτή τη σκέψη-ερωτηματικό «μπήκα» στη συλλογή.
Οι Ημέρες Καλοσύνης, που χωρίζονται σε πέντε ενότητες σε μια δοκιμή διερεύνησης του Καλού και του Κακού με τον Θεό απόντα, στη δική μου ανάγνωση ήταν περισσότερο ένα ποιητικό σχόλιο για τη σύγχρονη κοινωνία της διακινδύνευσης. Η δομή του βιβλίου αποτελείται από την «Εισαγωγή: Η Ελλάς των Ελλήνων», την «Πράξη 1η: Ημέρες τρυφερότητας», την «Πράξη 2η: Ημέρες σιωπής», την «Πράξη 3η: Ημέρες καλοσύνης» και το τελικό ποιητικό μέρος του «Ορατόριου».
Γνωρίζουμε πως στο πεδίο της μουσικής τα ορατόρια βασίζονταν κατά κανόνα, με κάποιες εξαιρέσεις, σε βιβλικά θέματα και διαπνέονταν από ένα έντονο θρησκευτικό αίσθημα. Στο βιβλίο της Γλυνιαδάκη, όμως, το αίσθημα είναι κοσμικό. Η κοινωνία της διακινδύνευσης είναι, άλλωστε, μια κοινωνία με διαφορετική οντολογία: ο κίνδυνος και η ανασφάλεια είναι μέρος του ιστού της. Το άρρωστο φωτάκι του κόσμου, για το όποιο κάνει λόγο σε ένα από τα ποιήματα της συλλογής η Γλυνιαδάκη και το ταυτίζει με το κακό, αισθάνομαι πως είναι ένα σήμα κινδύνου. Είναι ένας συναγερμός.
Παραθέτω το ποίημα:
Ξέρουμε πώς μοιάζει το Κακό
χωρίς Θεό, στην εποχή μετά το θάνατό Του.
Μοιάζει με άρρωστο φωτάκι
που ξεκινά σ’ ένα σοκάκι σκοτεινό
σαν κουδουνάκι στον αστράγαλο του νεκροθάφτη
στις πόλεις της πανούκλας.
Κανείς μην πλησιάσει.
Μα νά, δειλά, όλοι ανοίγουν τα παράθυρα
να δουν, περίεργοι, τι σέρνεται στον δρόμο
κι αφήνουν να περάσει εντός,
με ένα χάδι στις κουρτίνες,
το μοχθηρό ετούτο φως
που λαμπαδιάζει τα δωμάτια
ανάβει τα καντήλια
κάνει τα κτίρια να φωσφορίζουνε σκληρά
και σκάβει στις εξώπορτες χάσκοντες τάφους.
Το Κακό μετά το τέλος του Θεού
μοιάζει με θάνατο ανούσιο
σε κλίμακα μαζική,
γενοκτονίες εθνοκαθάρσεις διακρίσεις
ανθρωποβόρες μάχες για την κατάκτηση
μιας νέας πηγής νοήματος και ηθικής
το μέτρο όλων το άτομο
το μέτρο όλων η κοινωνία
το μέτρο όλων η ιδεοληψία
το μέτρο όλων ποτέ το μέτρο –
Ξέρουμε πώς μοιάζει το Κακό. Σκέψου. Σκέψου πώς θα ’ταν το Καλό· το Καλό σκέψου πως θα ’ταν σε κλίμακα μαζική.
Το ποίημα αυτό, ένα από τα πιο πυρηνικά του βιβλίου είναι ένα μάντρα, ένα ξόρκι, μια κοσμική προσευχή που κινεί τη γραφή της Γλυνιαδάκη μπροστά. Δεν είναι, όμως, ένα αντιπροσωπευτικό ποίημα υπό την έννοια του ότι η Γλυνιδάκη επιλέγει στις Ημέρες Καλοσύνης μια ποικιλία στο ύφος της από ενότητα σε ενότητα, δοκιμάζοντες διαφορετικές τεχνικές, μορφές και τονικότητες. Ας πούμε, η ενότητα της 3ης Πράξης, που έδωσε και τον γενικό τίτλο του βιβλίου είναι βαθύτερα προσωπική, ερωτική και σαρκική θυμίζοντας φωνές όπως αυτή της Αμερικανίδας Άντριεν Ριτς.
Ξεχώρισα εκεί ποιήματα όπως το «Πριν από μένα» και το συνθετικό ποίημα «Mistral Gagnant» με τον καταστατικό στίχο: «Μία γυναίκα χωρίς ενοχές θέλω να ’σαι κι εσύ» με όλο του το βάρος στο «κι εσύ». Στίχο σε άμεση συνομιλία με το ποίημα της σελ. 73 από το Ορατόριο που τελειώνει με τη στροφή: «κι εσύ δεν τόλμησες ποτέ να ομολογήσεις/ κι εσύ δεν τόλμησες ποτέ να πεις/ ποτέ δεν τόλμησες εσύ/ σ’ αυτούς τους έχοντες το ηθικό πλεονέκτημα/ σ’ αυτούς τους ριζοσπάστες/ να εμπιστευθείς/ πως αγαπούσες μία γυναίκα».
Κλείνοντας, πιστεύω πως οι Ημέρες Καλοσύνης δεν είναι μια σύνθεση, είναι τουλάχιστον δύο. Ένα αν θέλετε βιβλίο-γέφυρα με την πρόθεση να μας περάσει από το προσωπικό καλό στο ευρύτερο, στη μαζική κλίμακα του Καλού που ιδανικά θα ηχούσε σαν μια κοσμική λυρική υμνωδία με «καρδιές συντονισμένες, καρδιές διεγερμένες», όπου η ποιητική φωνή είναι απόλυτη: «ο δικός μου θεός/ δεν σαρκώθηκε να φέρει/ κανόνες ηθικούς στη Γη», «ο δικός μου θεός/ απορεί/ που κουνάνε το δάχτυλο/ στο όνομά του γενειοφόροι».
Η σύρτις αποσύρεται με ένα απόσπασμα από το τελευταίο ποίημα του βιβλίου, όπου εκβάλλουν νομίζω όλα τα παραπάνω κι ακούγεται ο ένας και μόνος ήχος της αγάπης.
Γράφει η Γλυνιαδάκη:
Και σκέφτομαι
πως βάζω τα χέρια μου κάτω από το πουκάμισό
σου, γύρω από τη μέση σου, σε φιλώ
σε φιλώ κι έξω το Λίβερπουλ χορεύει
στους ρυθμούς των παλιών υπερωκεανίων
τόσοι άνθρωποι στριμωγμένοι στα αμπάρια
τόσες καρδιές στριμωγμένες νευρικές
κι η δικιά σου από το παράθυρο του ξενοδοχείου
που βλέπει στις αποβάθρες
τις αντηχεί 110 χρόνια μετά
σ’ ακούω τις ακούω σας ακούω όλους μαζί
καρδιές συντονισμένες, καρδιές διεγερμένες
για κάτι νέο, μία νέα ήπειρο, μία νέα ζωή
νέο σώμα, νέο δέρμα, νέο φιλί [...}
*Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη - Βικιπαίδεια
**Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη: «Κάνε τα πάντα με χάρη και ευγνωμοσύνη»... - LiFO
**Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη: «Κάνε τα πάντα με χάρη και ευγνωμοσύνη»... - LiFO
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου