1. «Μεγαλείο» και παράνοια του Τρίτου Ράιχ
Με ποιους τρόπους, ποια επιχειρήματα, ποια μυθεύματα και ποιους ισχυρισμούς μπόρεσε ο ναζισμός αρχικά να πείσει και στη συνέχεια να κινητοποιήσει τόσα εκατομμύρια Γερμανούς, ώστε να ανεχτούν, να συμμετάσχουν ή να παραμείνουν απαθείς μπροστά στα τερατώδη εγκλήματά του; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα στα οποία προσπαθεί να απαντήσει ο Γάλλος ιστορικός Γιοάν Σαπουτό, στο βιβλίο του «Η πολιτιστική επανάσταση του ναζισμού», Εκδόσεις Πόλις, σε εξαιρετική, όπως πάντα, μετάφραση του Γιώργου Καράμπελα.
Ο συγγραφέας -και σε αυτό συμφωνεί με τον Εντσο Τραβέρσο- τονίζει ότι οι ναζί ηγέτες χρησιμοποίησαν ιδέες που ήταν ήδη διαδεδομένες στην Ευρώπη από τον 19ο αιώνα, κυρίως λόγω της αποικιοκρατίας: εκμετάλλευση του αλλογενούς, ρατσισμός, αντισημιτισμός, ιμπεριαλισμός, κατάκτηση, στρατιωτική βία, αγώνας για εξασφάλιση αγορών ή «ζωτικού χώρου» και απόσπαση πρώτων υλών.
Βασικό στοιχείο της ναζιστικής προπαγάνδας αποτέλεσε ο κατασκευασμένος μύθος ότι οι Γερμανοί αποτελούν μια νορδική φυλή (από το north στα αγγλικά/nord στα γαλλικά, δηλαδή Βορράς), οι προπάτορες των οποίων είχαν κατέβει νότια και έφτιαξαν τον ελληνικό και τον ρωμαϊκό πολιτισμό. Ομως εξαιτίας των πολέμων μεταξύ των ελληνικών πόλεων ή της επιμειξίας των Ρωμαίων με τους λαούς της Ανατολής λόγω αυτοκρατορίας, το αίμα τους και ο πολιτισμός τους παρήκμασαν και οδηγήθηκαν έτσι στον αφανισμό. Κάτι τέτοιο, ισχυρίζονταν οι ναζί, δεν πρέπει να συμβεί με τους Γερμανούς, γι’ αυτό δεν πρέπει να επιτρέψουν την όποια επιμειξία και κυρίως με τους Εβραίους, έναν λαό της ερήμου, σε αντίθεση με τους ίδιους που εκπροσωπούσαν έναν ευτυχισμένο και καθαρό λαό των τευτονικών δασών, οργανικά ενταγμένο και συνδεδεμένο με τη φύση.
Εκατοντάδες νομικοί του ναζιστικού καθεστώτος προσπάθησαν να ξαναγράψουν την ιστορία και να πετάξουν στον κάλαθο των αχρήστων το ρωμαϊκό δίκαιο και τον χριστιανισμό, τον οποίο θεωρούσαν βασικό υπεύθυνο για την πολιτισμική αλλοτρίωση της γερμανικής φυλής: με την υποκρισία του αστικού γάμου και τον οικουμενισμό του λειτούργησε επιπολιτιστικά και διέφθειρε τον λαό.
Ετσι, στη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου -όπως είχε γίνει και λίγο μετά τον Μεγάλο Πόλεμο- οι ναζί ηγέτες, θεωρώντας ότι υπάρχει κίνδυνος δημογραφικής καταστροφής της φυλής, πριμοδότησαν τις εξωσυζυγικές σχέσεις και αναγνώρισαν τα εξώγαμα τέκνα, προκειμένου να υπάρξει απρόσκοπτη αναπαραγωγή καθαρόαιμων Γερμανών.
Παράλληλα, η άρνηση της επιμειξίας οδήγησε τον ναζιστικό ευγονισμό και τον ρατσισμό σε ανίδωτα ύψη: εκατοντάδες χιλιάδες ανάπηροι ή δύσμορφοι στειρώθηκαν ή εξολοθρεύτηκαν προτού η «τελική λύση» εφαρμοστεί στους Εβραίους.
Ιδιαίτερα κοινές στη χρήση της γλώσσας από τους ναζί ηγέτες ήταν οι μεταφορές: οι Εβραίοι παρομοιάζονται με μολυσματικές κατσαρίδες και ψύλλους που αντιμετωπίζονται με «αποπαρασίτωση» ή με τσουκνίδες που «ξεριζώνονται» ή με δέντρα που θέλουν «κλάδεμα» ή, τέλος, με αποστήματα που χρήζουν «καυτηριασμού». Κυριαρχεί έτσι μια ιατρικοποίηση του πολιτικού λόγου και μια υγειονομική αντίληψη της σχέσης της φυλής με τους «αλλογενείς» φορείς μολυσματικών νόσων.
Η φιλοσοφική προσέγγιση των πραγμάτων από τους ναζί περιορίζεται έτσι σε έναν εκλεκτικισμό που καταλήγει σε τσαρλατανισμό εάν τον δούμε εκ των υστέρων. Ωστόσο, στην εποχή του μπόρεσε και έπεισε εκατομμύρια Γερμανούς, οι οποίοι πολέμησαν ενάντια στους «υπανθρώπους» Σλάβους, που είναι άξιοι μόνο για σκλάβοι εργάτες, και εξόντωσαν έξι εκατομμύρια Εβραίους στο μεγαλύτερο και καλύτερα σχεδιασμένο έγκλημα που έχει δει μέχρι σήμερα η ανθρωπότητα. Η συμβολή του Σαπουτό στην απάντηση στο «γιατί» των πραγμάτων είναι εξαιρετικά σημαντική.
____________________________
2.
Το «κατηχητικό» του ναζισμού
Η πολιτιστική προπαγάνδα του Τρίτου Ράιχ και οι εξωφρενικές θεωρίες που ανέπτυξε για να στηριχθεί το καθεστώς
JOHANN CHAPOUTOT
Η πολιτιστική επανάσταση
του ναζισμού
μτφρ.: Γιώργος Καράμπελας
εκδ. Πόλις
Ο
Γάλλος ιστορικός και πολιτικός επιστήμονας Γιοχάν Σαπουτό ερευνά
κοσμοθεωρίες καθηγητών φιλοσοφίας και νομικής του Τρίτου Ράιχ που
ειδικεύτηκαν στην πολιτιστική προπαγάνδα. Πώς η «λογική» του ναζιστικού
ρατσισμού ανέπτυξε στρεβλές θεωρίες που στήριξαν την εθνικοσοσιαλιστική
επανάσταση; Όλα τα κλασικά έργα του πνεύματος, από τις πραγματείες των
αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων μέχρι των Γερμανών φιλοσόφων, ερμηνεύονταν
υπό την οπτική του συνθήματος «Blut und Boden» («αίμα και έδαφος»).
Επινοείται δηλαδή η ιδέα ότι ο φυλετικά ανώτερος Γερμανός είχε μέσα
στους αιώνες εκφυλιστεί από τις επιμειξίες της ύστερης ελληνορωμαϊκής
αρχαιότητας και στη συνέχεια από τον κοσμοπολίτικο ευρωπαϊκό ουμανισμό
του Διαφωτισμού.
Μεταξύ 1936 και 1938 η αρχαία ελληνική φιλοσοφία «επικαιροποιείται». Το υπουργείο Παιδείας του Τρίτου Ράιχ, στο πλαίσιο μιας μεταρρύθμισης των κλασικών σπουδών του λυκείου, εμφανίζει στα εγχειρίδια διδασκαλίας και στα σχολικά προγράμματα αφηγήματα «φυλετικής εκπαίδευσης»: η Αρχαία Ελλάδα προσαρτήθηκε στη νορδική φυλή, καθώς οι ελληνικές πόλεις ιδρύθηκαν από φύλα γεωργών-στρατιωτών που ήρθαν από τον Βορρά. Ο Πλάτων είναι ο φιλόσοφος των «μαχητών» και, όπως ο Φύρερ, αγωνίζεται για την αναγέννηση και επιβίωση του λαού του (η «Πολιτεία» διαβάζεται παράλληλα με το «Ο Αγών μου»), ενώ ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Καρακάλλας, υπό την επίδραση της ελληνιστών φιλοσόφων της Στοάς (ο ιδρυτής Ζήνων ήταν σημιτικής καταγωγής, γεννημένος στην Κύπρο), απονέμει σε όλους τους κατοίκους της Αυτοκρατορίας την ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη, το 212 μ.Χ. Αρα, ο στωικός οικουμενισμός καταργεί τους φραγμούς του αίματος, το άτομο είναι ένα απομονωμένο ον χωρίς να είναι μέλος μιας γενεαλογίας ή ενός λαού. Αυτό, για τους φυλετολόγους και ιστορικούς, θα θεωρηθεί σύμπτωμα της ελληνορωμαϊκής φυλετικής αλλοίωσης.
Οι ναζιστές νομικοί παιδαγωγούσαν τους αξιωματικούς των Ες-Ες ή τη Χιτλερική Νεολαία μεταξύ άλλων οργανώσεων με εκλαϊκευτικά βιβλία και άρθρα στον Τύπο ή φυλλάδια ιδεολογικής διαφώτισης του Κόμματος (NSDAP). Σε αυτά αναφέρεται το επιβλαβές Ρωμαϊκό Δίκαιο, κληρονομιά της Ρωμαιοβυζαντινής Αυτοκρατορίας που εισήχθη στη Γερμανία τον 16ο αιώνα έχοντας αλλοτριώσει τα αδρά χαρακτηριστικά του γερμανικού λαού.
Ο «λαός» γίνεται η αρχή και το τέλος του ναζιστικού Δικαίου. Το Volks-Recht είναι το δικαίωμα ενός και μόνο λαού, φυλετικά ομοιογενούς, να κατακτά τον ζωτικό του χώρο μέσα από το φυσικό του περιβάλλον αντίθετα με λαούς πολιτικούς, ετερόκλητων στοιχείων στο ύφος της Γαλλικής Επανάστασης. «Σβήσαμε το έτος 1789 από τη γερμανική ιστορία», ανακοινώνει ο Γκέμπελς σε ένα ραδιοφωνικό του διάγγελμα την Πρωταπριλιά του 1933. Η Συνθήκη των Βερσαλλιών του 1919-1920 και το Διεθνές Δίκαιο που επέβαλε εξοντωτικές αποζημιώσεις στη Γερμανία μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο παύει να ερμηνεύεται ως ειρήνη και σηματοδοτεί «πράξη πολέμου» των Συμμάχων με στόχο να αφανίσει την ένδοξη και γενναία φυλή. Η κυβέρνηση των ναζί θα προπαγανδίσει και θα διαδώσει πάσης φύσεως κείμενα που δικαιώνουν πρωτόγνωρες πρακτικές βίας, καθώς η Γερμανία δρα σε νόμιμη άμυνα.
Ο Αντολφ Αϊχμαν
«Το μόνο που ξέραμε ήταν να υπακούμε σε εντολές: μας υποχρέωνε ο όρκος μας», λέει ο αιχμάλωτος Ες-Ες Αντολφ Αϊχμαν στους ανακριτές του. Στο ακροατήριο, κατά τη διάρκεια της δίκης του στην Ιερουσαλήμ την 11η Απριλίου του 1961, η διανοούμενη Χάνα Αρεντ συγκλονίζεται από την εικόνα του Αϊχμαν. Αντί για αιμοδιψές τέρας μοιάζει με συνηθισμένο υπαλληλίσκο. Στο «Ο Αϊχμαν στην Ιερουσαλήμ: Δοκίμιο για την κοινοτοπία του κακού» η Αρεντ θα «επανεντάξει» τους ναζιστές εγκληματίες στην ανθρωπότητα για να μην ξεχάσουμε ποτέ τι ήταν αυτό που μετέτρεψε καθημερινούς ανθρώπους σε δολοφόνους εκατομμυρίων αθώων.
Ο Σαπουτό επανεξετάζει την περίπτωση Αϊχμαν βάσει της βιογραφίας του Ντέιβιντ Τσεσαράνι, αλλά και ηχογραφημένων συζητήσεων με έναν πρώην συνάδελφό του Ες-Ες μεταξύ 1956 και 1957 στο Μπουένος Αϊρες πριν τον ανακαλύψει η Μοσάντ. Δεν είναι ένα εσωστρεφές ανθρωπάκι, αλλά ένας υποκριτής που παρουσιάζεται μπροστά στους δικαστές του δουλοπρεπής και συνεσταλμένος, παίζοντας με τα στερεότυπα. Στην πραγματικότητα ο Αϊχμαν απολάμβανε την εξουσία του και υπηρετούσε τον ναζισμό στον οποίο ήταν ιδεολογικά ταγμένος.
Ο Σαπουτό διαχειρίζεται ένα πλούσιο αρχειακό υλικό κειμένων και εικόνων, ώστε να αναλύσει σε βάθος τις ναζιστικές ιδέες και την αφομοίωσή τους από τη γερμανική κοινωνία. Εντυπωσιακό ντοκουμέντο αποτελούν οι εύπεπτες ταινίες, όπως το «La Habanera» του 1938, που περνάει με επιτυχία το μήνυμα στις πλατιές μάζες να αποδεχθούν την εξόντωση των κατώτερων φυλών ως κάτι φυσιολογικό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου