Τι έτρωγαν οι μονομάχοι; Και πέθαιναν όντως στην αρένα;
Η εικόνα που έχει δημιουργήσει το Χόλιγουντ για τους μονομάχους είναι μάλλον παραπλανητική. Τι ίσχυε, όμως, στ' αλήθεια;
Το περίφημο «Ψηφιδωτό των Μονομάχων» που εκτίθεται στην γκαλερία Μποργκέζε της Ρώμης δείχνει μια ομάδα μονομάχων στην αρένα τη στιγμή των αγώνων, οι οποίοι αναφέρονται με τα ονόματα τους: Astacius, Astivus, Rodan, Belleronfons, Cupido, Aurius, Alumnus, Serpeniius, Meliio, Mazicinus κ.ά. – όλοι σούπερ σταρ της εποχής, του τέταρτου αιώνα μ.Χ.
Παρουσιάζονται μυώδεις και ρωμαλέοι, η επιτομή της αρρενωπότητας και της ιδανικής σωματικής διάπλασης, όπως ακριβώς παρουσιάζονται σήμερα οι μονομάχοι στις ταινίες του Χόλιγουντ: ψηλοί, με σφιχτοδεμένα σώματα και φουσκωτούς μύες, εκπροσωπούν τη σωματική τελειότητα, όμοιοι με τους ηθοποιούς που τους ενσαρκώνουν.
Πόσο αληθινή είναι, όμως, αυτή η εικόνα; Τα αποτελέσματα των ερευνών στους χώρους ταφής των μονομάχων που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα στην Έφεσο της Τουρκίας και στην Αίγυπτο, κοντά στις αρχαίες Θήβες, και η μελέτη της σύστασης και του μεγέθους των οστών τους δείχνουν ότι απείχαν πολύ από τις απεικονίσεις των έργων τέχνης της κλασικής εποχής και από τα πρότυπα της σύγχρονης ποπ κουλτούρας.
Απ' όσα ανακάλυψαν οι αρχαιολόγοι, οι μονομάχοι ήταν ογκώδεις, όχι όπως οι σημερινοί μπόντι μπίλντερ, αλλά με ένα παχύ στρώμα υποδόριου λίπους να καλύπτει την κοιλιά και τον θώρακά τους. Αυτό σημαίνει ότι η διατροφή τους διέφερε αρκετά από τη διατροφή των σημερινών αθλητών και μαχητών των πολεμικών τεχνών, που τρώνε κυρίως ζωικές πρωτεΐνες, κρέας και ψάρι, και το σώμα τους είναι στεγνό, χωρίς ίχνος λίπους.
Οι μονομάχοι τρέφονταν κυρίως με υδατάνθρακες, κριθάρι και όσπρια και ελάχιστες ζωικές πρωτεΐνες, γιατί ο βασικός στόχος ήταν να παχύνουν.
«Οι αρχαίοι δεν ήταν καθόλου όπως είμαστε εμείς! Εξιδανίκευαν την εικόνα τους, όπως κάνουμε κι εμείς σήμερα με το photoshop και τα applications στο Instagram. Στην αρχαία Ελλάδα η ιδέα του όμορφου, τέλειου αντρικού σώματος προερχόταν από τους αθλητές που συμμετείχαν στους αγώνες και οι καλλιτέχνες, για να αναπληρώσουν την έλλειψη τελειότητας στον πραγματικό κόσμο, τους απεικόνιζαν όλους, μονομάχους, θεούς και φιλοσόφους, ως ιδανικά αρσενικά. Η πραγματική εικόνα δεν είχε καμία σχέση με την εικόνα της τέχνης».
Στις διαπιστώσεις για τη σωματική διάπλαση των μονομάχων κατέληξε μια ομάδα ιατρικών ανθρωπολόγων στο Ιατρικό Πανεπιστήμιο της Βιέννης, που μελέτησαν τα αρχαία ευρήματα σχεδόν 2.000 χρόνων απ’ το νεκροταφείο μονομάχων της Εφέσου. Ο μαζικός τάφος που φωτίζει αρκετά τον τρόπο που ζούσαν περιέχει οστά εξήντα επτά μονομάχων και μίας σκλάβας, πιθανόν της συζύγου κάποιου από αυτούς.
Τα αφιερώματα και οι ανάγλυφες εικόνες μονομάχων σε στιγμές μάχης στις πλάκες του νεκροταφείου δεν αφήνουν καμία αμφιβολία για την ιδιότητα των ανθρώπων που είναι θαμμένοι εκεί. Ήταν μονομάχοι και σχεδόν όλοι πέθαναν αγωνιζόμενοι στην αρένα.
Μονομαχία κατά τη διάρκεια δείπνου στην Πομπηία, του Francesco Netti (1832-1894), 1880, λάδι σε καμβά. Φωτ.: DeAgostini/Getty Images/Ideal Image
Παρότι κανένας από τους εξήντα οκτώ σκελετούς δεν είναι ολόκληρος, τα οστά των χεριών και των ποδιών που έχουν διατηρηθεί είναι αρκετά για να οδηγήσουν τους επιστήμονες σε ασφαλή συμπεράσματα για τη διατροφή και την κατάσταση της υγείας των ενταφιασμένων. Ίχνη στοιχείων που εντοπίστηκαν, όπως ασβέστιο και ψευδάργυρος, τους επέτρεψαν να πιστοποιήσουν τις βασικές πρώτες ύλες της τροφής τους.
Σύμφωνα με τα ευρήματα, έτρωγαν λίγες ζωικές πρωτεΐνες, μεγάλες ποσότητες από τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες, όπως όσπρια και δημητριακά, ενώ έπαιρναν, ως συμπλήρωμα, μια καλή ποσότητα ασβεστίου. Αυτήν τη διατροφή, που δεν περιείχε σχεδόν καθόλου κρέας, την περιγράφει ο Πλίνιος στη «Φυσική Ιστορία» του, όπου αναφέρει τους μονομάχους με το παρατσούκλι τους, «hodrearii», δηλαδή «κριθαροφάγους». Το κύριο φαγητό των μονομάχων ήταν ένας χυλός από κριθάρι, σκέτος, ή μαζί με κάποιο όσπριο.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η κατά βάση χορτοφαγική διατροφή των μονομάχων δεν ήταν συνέπεια της φτώχειας ή της σκλαβιάς τους. Η γενική εντύπωση είναι ότι όλοι οι άντρες και οι γυναίκες που μάχονταν ως μονομάχοι ήταν αποκλειστικά σκλάβοι, αυτό όμως δεν ίσχυε στ' αλήθεια. Αν και οι περισσότεροι μονομάχοι ήταν αιχμάλωτοι πολέμου και κατάδικοι, υπήρχαν και κάποιοι που έμπαιναν στις σχολές εθελοντικά, για τα λεφτά, όταν έληγε η θητεία τους στον στρατό.
Άρα, μονομάχοι μπορούσαν να γίνουν και οι ελεύθεροι πολίτες, και ο λόγος ήταν προφανής: δεν ζούσαν όλοι οι Ρωμαίοι σε πολυτελείς βίλες ντυμένοι με πανάκριβους χιτώνες και χλαμύδες, απολαμβάνοντας χλιδάτα συμπόσια.
Οι περισσότεροι ζούσαν σε άθλιες συνθήκες, μέσα στη φτώχεια και βουτηγμένοι στα χρέη. Ο καλύτερος τρόπος για να ξεφύγουν ήταν να μπουν σε μια σχολή για μονομάχους, κάτι σαν το «Squid Game», χωρίς τη βέβαιη θανατηφόρα κατάληξη. Με κάθε νίκη δεν μπορούσαν μόνο να ταΐσουν την οικογένειά τους αλλά και να βγάλουν πολλά λεφτά και να γίνουν διασημότητες, οπότε άξιζε το ρίσκο. Υπήρξαν και περιπτώσεις Ρωμαίων ευγενών που έλαβαν μέρος σε μονομαχίες, με πιο γνωστό παράδειγμα του Ρωμαίου αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου Κόμοδου.
Οι αγώνες των μονομάχων ξεκίνησαν ως νεκρώσιμες τελετουργίες κατά τη διάρκεια του πρώτου καρχηδονιακού πολέμου το 300 π.Χ., όταν οι κατάδικοι μονομαχούσαν σε ζευγάρια μέχρι θανάτου. Με τα χρόνια, όμως, και όσο γίνονταν πηγή εισοδήματος –και μάλιστα σοβαρή– για ανθρώπους όλων των τάξεων, οι αγώνες έγιναν πιο ήπιοι, σχεδόν «εκλεπτυσμένοι».
Έτσι οι σχολές μονομάχων γέμισαν με μαθητευόμενους, γιατί οι φτωχοί έβλεπαν στους αγώνες τη μοναδική ελπίδα να βγάλουν λεφτά και οι αιχμάλωτοι πολέμου και οι λιποτάκτες των ρωμαϊκών στρατευμάτων είχαν μια ευκαιρία να αγωνιστούν στην αρένα και να κερδίσουν την ελευθερία τους.
Τμήμα από το περίφημο «Ψηφιδωτό των Μονομάχων» που εκτίθεται στην γκαλερία Μποργκέζε της Ρώμης.
Λόγω της θέσης και της τάξης των μονομάχων (μαθητευόμενων και επαγγελματιών) η διατροφή με υδατάνθρακες ακούγεται λογική, γιατί ήταν πολύ φτηνή, ενώ κανείς δεν θα ξόδευε μια περιουσία για να ταΐσει φυλακισμένους. Από την άλλη, είχε μεγάλη σημασία να είναι καλοταϊσμένοι, όχι μόνο για να μπορούν να κερδίζουν στην αρένα αλλά και για τις ανάγκες της παράστασης.
Η
ομάδα επιστημόνων της Βιέννης ισχυρίζεται ότι όσοι μάχονταν έτρωγαν
παχυντικά φαγητά επειδή το λίπος στο σώμα τους πρόσθετε ένα
προστατευτικό στρώμα κι επίσης, όταν σχιζόταν η σάρκα τους, οι πληγές
δεν έφταναν σε μεγάλο βάθος ώστε να κινδυνεύει η ζωή τους. Έτσι
συνέχιζαν να μάχονται πληγωμένοι και μέσα στα αίματα, προσθέτοντας δράμα
και μεγαλύτερη ένταση στον αγώνα. Οι σπόνσορες, οι διοργανωτές και τα
αφεντικά τους, που γνώριζαν πόσο συνδέεται η διατροφή των μονομάχων με
την εμφάνισή τους στην αρένα, σίγουρα ήθελαν να τους παχύνουν όσο πιο
πολύ γινόταν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου