22 επιλογές για εορταστικά διαβάσματα
του Γιάννη Ν. Μπασκόζου
Τα βιβλιοπωλεία πλημμυρίσανε νέες εκδόσεις. Όσοι βρίσκεστε στη Θεσσαλονίκη για την 18η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου θα έχετε την χαρά να δείτε πολλές νέες εκδόσεις. Παραθέτω μια πρώτη επιλογή από μυθιστορήματα ελληνικής και μεταφρασμένης λογοτεχνίας, επίσης δοκιμίων και μαρτυριών όπως και ενός γκράφικ που κερδισαν το ενδιαφέρον μου. Για αρκετά από αυτά θα επανέλθει ο Αναγνώστης αναλυτικότερα. Καλές αγορές και ευτυχισμένα διαβάσματα.
Νάσια Διονυσίου, Τι είναι ένας κάμπος, Πόλις
Μη σας ξεγελάει το «κάμπος» είναι τα camps, τα στρατόπεδα των άγγλων που δημιούργησαν στη Κύπρο μετά το τέλος του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου για να τσουβαλιάσουν εβραίους πρόσφυγες λίγο πριν την ίδρυση του κράτους του Ισράηλ. Οι κύπριοι τα στρατόπεδα αυτά τα ονόμασαν «κάμπους» , κατά πολύ γνωστή συνήθεια τους (μέχρι σήμερα) να μεταγλωττίζουν παραφθαρμένες στα ελληνικά αγγλικές λέξεις. Ο Φαίδων, δημοσιογράφος που πιστεύει στο ντοκουμέντο καλείται από τους βρετανούς να πάρει συνεντεύξεις από κρατουμένους. Είναι αγωνιστές που προέρχονται από πολύ διαφορετικά μέρη, Βουλγαρία, Πολωνία, Ελλάδα, Κύπρο, Ουγγαρία και πολέμησαν ή διώχτηκαν. Τώρα αισθάνονται πληγωμένοι. «Δεν ζητάμε τίποτα άλλο από το να μην ξεχάσουμε ποιοι ήμασταν», θα του πει μια γυναίκα κρατούμενη. Στη διάρκεια της παραμονής του στην περιοχή του Αγίου Λουκά, κοντά στο κάμπο του Καράολο ο Φαίδων κατατρύχεται από εφιάλτες που ανακαλούν μνήμες, κυρίως της ναζιστικής τραγωδίας. Μια απόδραση θα τερματίσει την αποστολή του. Γλυκιά και τρυφερή λογοτεχνία για ένα τόσο σκληρό θέμα. Η συγγραφέας διαπραγματεύεται τα θέματα μνήμης, ταυτότητας και αξιών με ευαισθησία και ενσυναίσθηση χωρίς να μπορεί να κρύψει ότι πίσω από όλα κρύβεται το κυπριακό τραύμα.
Γιάννης Καισαρίδης, Ώρες αιώρες, Κέδρος
Σπονδή στην αγάπη για τον τόπο αποτελούν αυτά τα μικρά σε μέγεθος διηγήματα- κάποια από αυτά είναι μόνον δυο ή τρεις σειρές. O συγγραφέας εκ Βερροίας αναζητά τον πόνο των απλών ανθρώπων καταγράφοντας πολύ μικρά γεγονότα που όμως κατέστρεψαν, άλλαξαν, τροποποίησαν, εκτροχιάσανε τη ζωή τους. Οι μνήμες πάνε πολύ πίσω στην αρχή του αιώνα και ιδιαιτέρως στα χρόνια του πολέμου και συνεχίζονται έως τη σύγχρονη εποχή. Φονικά ένθεν και ένθεν των δύο μεγάλων παρατάξεων, απαγωγές, φόνοι για λόγους τιμής αλλά και η ζωή με τα ζώα, ο λόγος των μικρών παιδιών, αλβανοί, τούρκοι, ιταλοί, γερμανοί, όλη η πανσπερμία των φυλών που περάσανε από τα ορεινά χωριά σαν κατακτητές ή σαν πρόσφυγες. Επίσης μύθοι σύγχρονοι και παλιοί, μοναστήρια, δοξασίες, πατροπαράδοτες παραδόσεις που επιβιώνουν ή χάνονται. Και ανάμεσα σε όλα αυτά η φύση δεσπόζει με τα ρουμάνια, τις χαράδρες, τις λασπουριές, τα ψηλόκορμα δένδρα, τα ποτάμια, τις βρύσες, τα στενά δρομάκια οδοιπορίας. Λιτότητα στην έκφραση, μικρές νύξεις μια νοσταλγίας που θάλπει τις πληγές, αισθήματα αλλοτινών εποχών, μνήμες αλλού θολές και αλλού δυναμικές σαν καρφιά στο σώμα της σημερινής εποχής.
Θανάσης Χειμωνάς, Ο κύριος τέλειος, Πατάκης
Η ιστορία του Φώτη που έρχεται αντιμέτωπος με τον «κύριο Τέλειο». Ο Φώτης είναι ένας «ρεμπεσκές», εργένης, σαραντάρης, ζει με αέρα και πουλώντας αέρα. Ιδιοκτήτης μιας καντίνας που την διαχειρίζεται ο συνέταιρός του Αποστόλης. Περνάει τον καιρό του κυνηγώντας εφήμερες σχέσεις ενώ εμπιστεύεται τις πιο απόκρυφες σκέψεις του στον φίλο του Πάνο και σε μία Ρουμάνα πόρνη μέχρι που συναντά την Ματίνα, την οποία και ερωτεύεται κεραυνοβόλα. Η σχέση αυτή δεν μπορεί να προχωρήσει γιατί η ίδια είναι σύντροφος ενός εξαιρετικού ευφυούς έλληνα αλλά διεθνούς κύρους επιχειρηματία, ο οποίος φημίζεται για την ευσπλαχνία του και την κρυφή φιλανθρωπία του. Ο Φώτης καταλαβαίνει ότι είναι αδύνατον να τον ανταγωνιστεί στην καρδιά της Ματίνας. Η λύση έρχεται με το απροσδόκητο τέλος. Ο Θ.Χ. γράφει απλά, λιτά, μένοντας κυρίως στην εξέλιξη της αφήγησης, περιδιαβαίνοντας στα στέκια του κέντρου της Αθήνας και δίνοντας στους ήρωες του μικρά καθημερινά χαρακτηριστικά.
Χρήστος Χωμενίδης, Ο Τζίμης στην Κυψέλη, Πατάκης
Ο Χ.Χ. βουτάει την πένα του στην καθημερινότητα της Κυψέλης- και γενικότερα της Αθήνας. Έχει δύο κεντρικούς ήρωες τον Τζίμη, έναν μάγκα παλιάς κοπής και τον Δάνη Σωπάστε, έναν απροσάρμοστο, ψυχοπαθή νεαρό. Ο Τζίμης είναι γιος μιας θυρωρίνας, υιοθετημένος από έναν παλιό πρωταγωνιστή του Εθνικού Θεάτρου, κληρονομεί ένα θέατρο στην Κυψέλη το οποίο συντηρεί ανεβάζοντας μπαλαφάρες και αισθηματικά έργα. Η κρίση τον βοηθάει να πραγματοποιήσει το μεγάλο του όνειρο, να μισθώσει τους καλύτερους ηθοποιούς (που κρίση και πανδημία τους έριξαν στην ανεργία) και να ανεβάσει ένα σπουδαίο έργο παίρνοντας την εκδίκησή του από όλους όσοι τον σνομπάριζαν τα προηγούμενα χρόνια. Ο Δάνης Σωπάστε έχει στείλει ένα έργο του σε σχετικό διαγωνισμό που έχει διοργανώσει ο Τζίμης με σκοπό την ανάδειξη νέων ταλέντων. Το έργο θα απορριφθεί. Και εκεί ο Τζίμης, ο large τύπος, ο έξω καρδιά, ο κιμπάρης, ο άνθρωπος της παλαιάς κοπής που κάποιες αξίες υπάρχουν ακόμα μέσα του θα σκοντάψει στην αδηφαγία των ψηφιακών μέσων. Τα δίκτυα δεν θα τον ανεχτούν, δεν έχουν την πολυτέλεια να σκύβουν σε κάθε περίπτωση ξεχωριστά. Μπορούν να αποθεώσουν ή να γκρεμίσουν στα τάρταρα οποιονδήποτε φανεί στο διάβα τους και προσφέρει ύλη για κάτι τέτοιο. Μεγάλος storyteller ο Χ.Χ. γράφει με τον οίστρο ενός Τσιφόρου απογειώνοντας και ταυτόχρονα αποδομώντας τις νοσηρές, παράλογες, αθηναϊκές πλευρές της ζωής μας.
Παναγιώτα Δημοπούλου, Κίτρινη ουρά, Εντευκτήριον
Ατμοσφαιρική νουβέλα με εγκιβωτισμούς και σασπένς. Μια γυναίκα εξαφανίζεται χωρίς να αφήσει ίχνη πίσω της. Μια ερευνήτρια θα αναλάβει να συναντήσει ανθρώπους που την γνώριζαν και ίσως ξέρουν κάτι γι΄ αυτήν. Οι τελευταίοι συνεισφέρουν ελάχιστα στην υπόθεση, απλώς τονίζουν μερικές αδιόρατες λεπτομέρειες από τη ζωή της. Ο άνδρας της στην αρχή πιστεύει ότι όπου να είναι η Μαρία (η εξαφανισμένη) θα επιστρέψει. Η έρευνα κλείνει χωρίς να λυθεί το μυστήριο. Σε ένα δεύτερο μέρος οι άνθρωποι που μπλέχτηκαν με την υπόθεση αναρωτιόνται τι έχει γίνει ενώ βλέπουν την Μαρία κοιμισμένη σε ένα δωμάτιο. Στο τρίτο μέρος η ίδια η συγγραφέας αναρωτιέται αν όλη αυτή η ιστορία είχε ανάγκη να υπάρξει, ποιος είναι ο λόγος του να δημιουργηθεί για να παρουσιαστεί ως γραπτό. Το μόνο που μένει τελικά είναι η οθόνη ενός υπολογιστή και μια γάτα με κίτρινη ουρά που εξαφανίζεται. Ένα μπορχεσιανού τύπου παιχνίδι για τη συγγραφική αλήθεια. (πρωτοεμφανιζόμενη)
Bernhard Schlink, Χρώματα του αποχαιρετισμού, μτφρ. Απόστολος Στραγαλινός, Κριτική
Ο πολύ γνωστός και αγαπητός στο ελληνικό κοινό Σλινκ (Διαβάζοντας στην Χάννα) δημοσιεύει μια σειρά διηγημάτων λεπτών αποχρώσεων. Κεντρικό τους θέμα «ο αποχαιρετισμός», ενός φίλου ή μιας αγαπημένης, χωρισμός όμως που συνοδεύεται συνήθως με ενοχές, τύψεις, αλλόκοτα αισθήματα. Ο αφηγητής αποχαιρετάει τον φίλο του Αντρέας αλλά μέσα από την αναπόληση της φιλίας του και με παρέμβαση της κόρης του Αντρέας, Λένα, αναδεικνύεται ο σκοτεινός ρόλος που ο ίδιος είχε παίξει προδίδοντας τον πιο κολλητό του φίλο. Σε άλλο διήγημα ο πρωτοπρόσωπος αφηγητής γνωρίζεται με την μικρή Άννα, την οποία παρακολουθεί από μικρό παιδί μέχρι την ενηλικίωσή της. ¨Ένας κρυφός έρωτας φουντώνει μέσα του και όταν αυτή δολοφονηθεί από ένα αγόρι της ηλικίας της θα σκεφτεί την εκδίκηση, ως καλύτερο τρόπο αποχαιρετισμού της αγαπημένης του. Στο διήγημα με τίτλο «αδελφική μουσική» ο Φίλιπ είναι ιστορικός της μουσικής και συναντά τυχαία μια παλιά του συμμαθήτρια , την Σουζάνε, την πιο όμορφη τότε της τάξης τους. Με την Σουζάνε και τον ανάπηρο αδελφό της Έντουαρντ διέτρεξαν μια μεγάλη περίοδο της νιότης τους, ο Φίλιπ ερωτευμένος με την Σουζάνε και κολλητός με τον Έντουαρντ. Η τριπλέτα θα χαλάσει όταν ο Φίλιπ καταφύγει στην Αμερική. Χρόνια πολλά μετά η Σουζάνε θα του αποκαλύψει την αλήθεια γι αυτόν τον χωρισμό. Σε όλα τα διηγήματα, αρκούντως μεγάλα, υπάρχουν αποχαιρετισμοί που στοιχίζουν υπαρξιακά, ψυχολογικά, συναισθηματικά σε όσους την βιώνουν. Συνήθως βγαίνουν όλοι ηττημένοι. Από τα πιο ωραία βιβλία του Σλινκ.
Σαμάντα Σβέμπλιν, Επτά άδεια σπίτια, μτφρ.Έφη Γιαννοπούλου, Πατάκης
Συγγραφέας από την Αργεντινή η Σβέμπλιν (που ζει πια στο Βερολίνο) έχει μπει στη μικρή λίστα του Διεθνούς Βραβείου Man Booker ενώ τα Επτά άδεια σπίτια έχει τιμηθεί με το Βραβείο Ribera del Duero. Επτά διηγήματα όπου τα επτά σπίτια τους κατοικούν άδειοι από ζωή άνθρωποι. Ψυχές με τραύματα, αλλοπαρμένοι, άτομα με προσωπικές απώλειες, με εμμονές, με αλλοπρόσαλλες μικρές αποφάσεις. Μια γυναίκα βγαίνει χωρίς λόγο από το σπίτι της και συνομιλεί με έναν άλλον άνδρα, μια οδηγός ποδοπατάει ένα κήπο, μπαίνει στο ξένο σπίτι και κλέβει μια ζαχαριέρα, μια ηλικιωμένη πιστεύει ότι κινδυνεύει από το αγόρι του διπλανού σπιτιού κ.τ.λ. Συμβάντα μικρά, αναπάντεχα για τον ήρωες αυτών των διηγημάτων αλλά και για τον αναγνώστη. Μένει η ατμόσφαιρα του αλλόκοτου, του ανοίκειου που υποδηλώνει πάντα ότι ίσως δεν γνωρίζουμε τους διπλανούς μας ακόμα και τον εαυτό μας.
Ζαν Κριστόφ Ντεριέν, Ρεμί Τορεγκρασά, 1984, βασισμένο στο έργο του Όργουελ, μτφρ. Καίρ Νερβέ, Μίνωας
Ίσως το πιο ωραίο γκράφικ νόβελ που διάβασα για το πασίγνωστο έργο του Όργουελ που φέτος γνώρισε απανωτές εκδόσεις από πολλούς εκδοτικούς οίκους (τουλάχιστον δέκα). Ένα γκραφικ νόβελ κρίνεται από την ικανότητα του σκίτσου, την οικονομία των λόγων δηλαδή τη δυνατότητα των συντελεστών να μεταφέρουν το πνεύμα και την ουσία του στα μετρημένα καρέ μιας γραφίστικης απόδοσης. Ο Ζαν Κριστόφ Ντεριέν, υπεύθυνος για το σενάριο, κράτησε τον κορμό της γνωστής ιστορίας, το ερωτικό ιντερμέδιο των δύο κεντρικών χαρακτήρων, και μέσα από τις δυσκολίες να υπάρξει αυτός ο απαγορευμένος έρωτας ανέδειξε το ανελεύθερο καθεστώς και την φιλοσοφία του. Οι διάλογοι σύντομοι κρατάνε τη ζωντάνια της αφήγησης χωρίς χαλαρότητα και ενδιάμεσα κατεβατά ενώ το νευρικό ασπρόμαυρο σκίτσο δίνει το κατάλληλο φαιό χρώμα μιας σκοτεινής εποχής.
Κάρλος Ρουϊθ Θαφόν, Η πόλη της Καταχνιάς, μτφρ. Μαρία Παλαιολόγου, Ψυχογιός
Για όσους αγαπήσανε (μαζί τους κι εγώ) τον διάσημο ισπανό βιβλιόφιλο συγγραφέα της περίφημης σειράς μυθιστορημάτων υπό τον γενικό τίτλο Το Κοιμητήριο των Λησμονημένων Βιβλίων, σε αυτή την μεταθανάτια έκδοση των διηγημάτων του θα βρουν το ίδιο βιβλιοφιλικό θεματολόγιο μαζί με το παραμυθένιο ύφος και την αγάπη του Θαφόν για την μυστική ιστορία της Βαρκελώνης. Στα διηγήματά του ο Θαφόν παίζει με τους ήρωες που δημιούργησε και αγάπησε στο Κοιμητήριο αφού τους εμφανίζει σε διαφορετικές καταστάσεις και σε διάφορα χρονικά σημεία να συνομιλούν ή και να συμπληρώνουν κατά κάποιο τρόπο τις γνωστές από την τετραλογία του ιστορίες. Όπως κάνει με τον βασικό του ήρωα τον φιλαναγνώστη νεαρό Νταβίντ Μαρτίν, τον τυπογράφο Σεμπέρε , τον μυθικό Κορέλι. Ίσως το πιο συγκινητικό διήγημα είναι αυτό που παρουσιάζει την πρώτη έλευση του Θερβάντες στην Βαρκελώνη συνοδεύοντας την καλλονή Φρατζέσκα και την προσπάθεια του να γράψει το πρώτο του μυθιστόρημα με τον τίτλο « Ένας ποιητής στην Κόλαση». Και οι υπόλοιπες ιστορίες, με φόντο οι περισσότερες την Βαρκελώνη του 17ου αιώνα, διακρίνονται για την παραμυθική φαντασία που συνδιαλέγεται με θρύλους και την γκόθικ ατμόσφαιρα.
Ντέιβιντ Μίτσελ, Utopia Avenue, μτφρ. Μαρία Ξυλούρη, Μεταίχμιο
Το Utopia Avenue του Ντέιβιντ Μίτσελ είναι η ιστορία μιας μπάντας με αυτό το όνομα που θα μπορούσε να είχε υπάρξει στη μουσική σκηνή του Λονδίνου στα τέλη της δεκαετίας του εξήντα. Δεν υπήρξε ποτέ μια τέτοια μπάντα όσο κι αν το καλύπτει η φιλολογία γύρω από αυτό το βιβλίο καθώς ο Μίτσελ φροντίζει με τον δικό του τρόπο να την δημιουργήσει και να της δώσει ψυχή, όνομα, μέλη, είδος μουσικής που παίζει, συναισθήματα και ενέργεια. Γνωστός από τα παιχνίδια που κάνει με τον χρόνο (O Άτλας του Ουρανού ή Τα Κοκάλινα Ρολόγια) εδώ εμφανίζεται πιο γραμμικός σε μια ιστορία με στρωτή ίσως και προβλέψιμη αφήγηση. Ο χρόνος όμως ως μυθοπλαστική ενασχόληση επανέρχεται στον Μίτσελ καθώς επαναφέρει στο προσκήνιο μια υποτίθεται χαμένη ροκ μπάντα για να ξαναβάλει στο μυαλό τού αναγνώστη να αναγνώσει τη δεκαετία του ΄60 με άλλα γυαλιά. Οι Utopia Avenue διασχίζουν την πολυθρύλητη αυτή δεκαετία και ανάμεσα σε άλλους «συναντώνται» με διάσημα ονόματα όπως τον Τζίμι Χέντριξ, τον Τζόν Λένον, τον Λέοναρντ Κοέν και άλλους θέτοντας τον Μίτσελ στη θέση ενός αθέατου παρατηρητή πολλαπλών οπτικών. Ο Μίτσελ βεβαίως κάνει μυθοπλασία, ελέγχει απόλυτα αυτά που γράφει και ίσως τον εκφράζει τέλεια αυτό που ο ίδιος λέει για τη γλώσσα : «Σαν στρώση βερνικιού με εφέ παλαίωσης σε καινούργια σιφονιέρα, είναι συνθετική αλλά και το μη χείρον βέλτιστον ταυτόχρονα».
Thomas Melle, 3.000 ευρώ, μτφρ. Ιωάννα Μεϊτάνη, Άγρα
Δεν διαβάζουμε συχνά νεότερη γερμανική λογοτεχνία, γνωρίζουμε πιο πολύ τους παλιότερους. Ο Τόμας Μέλλε (γεν.1975) μας συστήνει μια όμορφη, σύγχρονη ιστορία. Οι κεντρικοί χαρακτήρες του ζουν δύσκολες ζωές. Ο Άντον είναι άεργος και άστεγος, μένει προσωρινά σε μία δομή Κοινωνικής Πρόνοιας και πάσχει από μανιώδη συμπεριφορά. Το μεγάλο του πρόβλημα είναι τα 3.000 ευρώ που χρωστάει σε μια τράπεζα και αναμένει την έκβαση μιας δίκης πιστεύοντας ατεκμηρίωτα πώς θα δικαιωθεί. Η Ντενίζ, μοναχική μητέρα εργάζεται στο σούπερ μάρκετ της γειτονιάς που μένει και ο Άντον, και βγάζει κάποια χρήματα επιπλέον γυρίζοντας πορνό βιντεάκια. Περιμένει πληρωμή από μία πορνοταινία με όνειρο να πάει στη Ν. Υόρκη. Το πρόβλημά της είναι η Λίντα , η 6χρονη κόρη της που πάσχει από έλλειψη συγκέντρωσης, και η οποία την εκνευρίζει σε σημείο που να σκέφτεται όχι πάντα ψύχραιμα γι αυτήν. Οι δύο τους θα γνωριστούν στο σούπερ μάρκετ όπου ο Άντον πηγαίνει να εξαργυρώσει άδειες μποτίλιες. Η σχέση τους αρχίζει δειλά, με επιφύλαξη και από τις δύο μεριές, αλλά υπάρχει μια τρυφερότητα που την κρατά ζωντανή. Διπλά τους, ο περίγυρός κινείται και αυτός στα όρια της υπόγειας, περιθωριακής, ανερμάτιστης ζωής ή της επίσημης στεγνής γραφειοκρατίας. Ένα γενναίο μυθιστόρημα για την ανάγκη της αγάπης με τρυφερότητα.
Fernando Pessoa, Ο Οδοιπόρος, εισαγωγή-σχόλια-μτφρ :Μαρία Παπαδήμα, Gutenberg
Ακόμα ένα κείμενο από το αστείρευτο μπαούλο με τα κατάλοιπα χειρόγραφα ενός από τους πιο επιδραστικούς λογοτέχνες της δυτικής Ευρώπης. Το διήγημα αυτό , που ανακαλύφθηκε το 2009, έχει όλα τα χαρακτηριστικά της σκέψης του πορτογάλου συγγραφέα. Ένα κείμενο για το μυστήριο της ύπαρξης. Ο νεαρός ήρωας ξυπνάει μια μέρα από αυτό που ονομάζει «μεσημεριανό ύπνο της ζωής» που συνίστατο «στις αναρίθμητες βραδιές που περνούσε, μόνος κοιτάζοντας από τον τοίχο του πευκώνα τη ζωή να κατευθύνεται προς την πολιτεία και να επιστρέφει». Μέχρι που ξαφνικά βλέπει από μακριά να πλησιάζει μια σκιά, ένας άντρας με μαύρα. Κι ενώ μέχρι τότε ζούσε σε ένα καθεστώς «ευγενούς ανησυχίας» νοιώθει πως αυτό το προσωπικό στίγμα δεν τον αντιπροσωπεύει καθώς η συμβίωση του με τους άλλους γίνεται αγωνιώδης και ανυπόφορη. Η σκιά του άντρα με τα μαύρα επανέρχεται στην θύμηση του και ο ήρωας συνειδητοποιεί ότι πρέπει να φύγει. Για πρώτη φορά χαράζει μπροστά του μια προσταγή: «Μην κοιτάζεις τον Δρόμο. Ακολούθησέ τον». Θα οδοιπορήσει προς την πολιτεία. Εκεί θα γνωρίσει τον μεγάλο έρωτα αλλά λίγο πριν τον ολοκληρώσει με γάμο θα ακολουθήσει και πάλι τον δρόμο της φυγής. Θα συνεχίσει τον δρόμο του και θα συσχετιστεί και με άλλες κοπέλες , όλες με μια δική τους ξεχωριστή χάρη. Το διήγημα είναι βασισμένο στο κυνήγι της ύπαρξης και της ανακάλυψης του μυστικού της ζωής. Από αυτή την οπτική θα έλεγα ότι ταιριάζει πολύ με τα ρομαντικά συμβολικά παραμύθια ενώ είναι διάχυτος ο ποιητικός λόγος του Πεσσόα, που εμείς προσλαμβάνουμε χάρις και στην συστηματική μεταφράστρια του Μ.Παπαδήμα.[.......................]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου