Ετερότητα, η νέα αυτόχειρας
Ο 20χρονος Σεΐντ Βιζίν
_______________________________Ετερότητα, η νέα αυτόχειρας
Αντί για τον σχηματισμό τού «εμείς», καταγράφεται ο αφανισμός του Άλλου, καθώς οι ξένοι που «φέρνουν το έξω μέσα», όπως σημειώνει ο Μπάουμαν, πυροδοτούν άγχος «διατάραξης της υπάρχουσας τάξης» και γίνονται στόχοι μίσους.
Η ικανότητα ενσωμάτωσης ενός ξένου σώματος σε ένα οστό εξαρτάται από το πώς θα τo αντιμετωπίσουν τα κύτταρα του ανοσοποιητικού, από τη βιολογική συμπεριφορά των ιστών της περιοχής και από τη φροντίδα που θα ακολουθήσει κατά τη διάρκεια της περιόδου επούλωσης. Κάτι ανάλογο μοιάζει να ισχύει και για την ενσωμάτωση ενός ξένου πλάσματος σε ένα ήδη υπάρχον κοινωνικό σώμα.
Πώς εντάσσονται και πώς ενσωματώνονται οι μεταναστευτικοί πληθυσμοί σε μια κοινωνία που έχει μετατραπεί από χώρα αποστολής μεταναστών σε χώρα υποδοχής, δίχως να έχει την πολιτική διαμόρφωση μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας; Με ποιους τρόπους μια κοινωνία υποδοχής βοηθά ένα «ξένο σώμα» να διαχειριστεί τις διαδοχικές απώλειες που βιώνει και το αίσθημα ξενότητας που αναπόδραστα τους πυροδοτεί ο νέος κόσμος μέσα στον οποίο καλείται να ζήσει;
Το κρίσιμο ερώτημα επανήλθε στην επικαιρότητα μετά την αυτοκτονία του 20χρονου Σεΐντ Βιζίν, ο οποίος είχε γεννηθεί στην Αιθιοπία και είχε υιοθετηθεί από Ιταλούς στην ηλικία των επτά ετών. Για τον Εμίλ Ντιρκέμ, η αυτοκτονία παραπέμπει στη διάσταση της κοινωνικής συνοχής και της συλλογικότητας. Ο Γάλλος φιλόσοφος και κοινωνιολόγος αντιμετώπιζε την αυτοκτονία ως ένα φαινόμενο που αφορά τα δομικά χαρακτηριστικά των κοινωνιών, άμεσα συνδεδεμένο με τις συνθήκες της συλλογικής ζωής. Η συχνότητα και η ένταση των αυτοχειριών που εμφανίζει μια κοινωνία κινείται, δηλαδή, αντιστρόφως ανάλογα με τα επίπεδα κοινωνικής συνοχής της.
«Μια χώρα η οποία ωθεί έναν νέο σε αυτή την ακραία πράξη, είναι μια χώρα που χρεοκόπησε», σχολίασε ο παίκτης της Γιoυβέντους και της Εθνικής Ιταλίας, Κλάουντιο Μαρκίζιο.
Ο Σεΐντ Βιζίν αγωνίστηκε δύο χρόνια στην ομάδα νέων της Μίλαν, μέχρι που αποφάσισε να εγκαταλείψει την καριέρα του ποδοσφαιριστή και να αφιερωθεί στις σπουδές του. Προτού δώσει τέλος στη ζωή του άφησε μια επιστολή: «Όταν ήμουν μικρός με αγαπούσαν όλοι. Όλοι μου απευθύνονταν με σεβασμό και περιέργεια. Τώρα είναι σαν να ανατράπηκαν όλα. Είχα καταφέρει να βρω δουλειά, αλλά αναγκάστηκα να την εγκαταλείψω διότι πολλοί άνθρωποι –ιδίως ηλικιωμένοι– δεν ήθελαν να τους εξυπηρετήσω και με θεωρούσαν και υπεύθυνο για το ότι πολλοί Ιταλοί νέοι (λευκοί) δεν βρίσκουν δουλειά. Όπου και να πάω, νιώθω πάνω μου τα βλέμματα αποστροφής, σκεπτικισμού, γεμάτα φόβο των ανθρώπων. Μέσα μου άλλαξε κάτι. Σαν να ντρέπομαι που είμαι μαύρος, σαν να φοβάμαι ακόμη και μη με θεωρήσουν μετανάστη. Σαν να πρέπει να αποδείξω στους ανθρώπους οι οποίοι δεν με ξέρουν ότι είμαι σαν κι αυτούς: Ιταλός και άσπρος».
Ο ξένος και το πολιτισμικό τραύμα
Ως γνωστόν η ενδοψυχική εγγραφή της προσφυγικής εμπειρίας προβάλλεται στην εξωτερική πραγματικότητα. Στην πορεία αναμεταφράζεται σε συλλογική εμπειρία και αναστοιχειώνεται σε συλλογικό κοινωνικό γεγονός μέσα από την εγγραφή στη γλώσσα και τη νοηματοδότηση της εμπειρίας. Η προσφυγική εμπειρία, δηλαδή, ανανοηματοδοτείται και το πολιτισμικό τραύμα ανακατασκευάζεται μέσα από τον τρόπο που γίνεται αντιληπτή από το κοινωνικό σύνολο η πολιτισμική ετερότητα.
Ο Σεΐντ Βιζίν δεν ήρθε στην Ευρώπη ως πρόσφυγας. Έφτασε στην Ιταλία ως θετός γιος Ευρωπαίων. Είχε, ωστόσο, βιώσει την απώλεια της πατρίδας, των βιολογικών του γονέων και των οικείων τρόπων απόλαυσης ενώ προσπαθούσε να βγάλει νέες καταγωγικές ρίζες. Οπως φαίνεται μέσα από τα λόγια του στην επιστολή που άφησε, ήταν φορέας ενός πολιτισμικού τραύματος. Το πολιτισμικό τραύμα είναι, ως γνωστόν, η εκ των υστέρων κοινωνική νοηματοδότηση ενός τρομακτικού γεγονότος, που συναρθρώνεται στα συμφραζόμενα διαφορετικών κοινωνικών ομάδων σε διαφορετικές περιόδους.
Πώς συναρθρώθηκε το πολιτισμικό τραύμα –το ανεξίτηλο σημάδι στην ταυτότητα και στη μνήμη του Σεΐντ Βιζίν– στα κοινωνικά συμφραζόμενα της σημερινής Ιταλίας; Η μνήμη και η ταυτότητα ενός ανθρώπου που έχει βιώσει ένα τραύμα συστρέφεται γύρω από το οδυνηρό συμβάν του παρελθόντος.
Η επιστροφή στο παρελθόν γίνεται μια αέναη πάλη, ικανή να βυθίσει το τραυματισμένο υποκείμενο σε μια δίνη θλίψης και ματαιότητας ενόσω το τραυματισμένο υποκείμενο αντιμετωπίζεται ως «κατώτερο πλάσμα», ως «απόρριμμα». Η δαιμονοποίηση της κουλτούρας του υποκειμένου βαθαίνει, δηλαδή, ένα ήδη υπάρχον πολιτισμικό τραύμα, δεδομένου πως το τραύμα είναι κάτι το οποίο κατασκευάζεται και βιώνεται ως τέτοιο μέσω της κοινωνικής του κατασκευής.
Αυτόχειρες πρόσφυγες
Αν η τρομοκρατία είναι το αυτοάνοσο του βιοπολιτικού σώματος –όπως έγραφε ο Ντεριντά–, τότε μήπως οι αυτοχειρίες είναι το αυτοάνοσο του «πολιτισμού των απορριμμάτων»; Η αντίληψη πως τα δικά μας πολιτισμικά συστήματα είναι ανώτερα σε μια κοινωνία πολιτισμικής ετερότητας και ανομοιογένειας δεν μπορεί παρά να καθιστά αδύνατη την ενσωμάτωση των ξένων σε ένα νέο περιβάλλον. Για τον Γιούργκεν Χάμπερμας, η πολιτική συμπερίληψη περιλαμβάνει και τις διαφορές ανάμεσα σε πολιτισμικές μορφές ζωής και σε υπο-πολιτισμικές συνθήκες.
Ο Γερμανός φιλόσοφος έχει υποστηρίξει επανειλημμένως πως η κοινωνική ενσωμάτωση των αποκλεισμένων κοινωνικών ομάδων μπορεί να επιτευχθεί κατά τέτοιο τρόπο ώστε και οι ξένες μεταξύ τους πολιτισμικές συνθήκες να βρίσκονται συνεχώς σ’ έναν ανοιχτό διάλογο και ο εθνικός πολιτισμός να υιοθετήσει μια άλλου τύπου διαδικασία σχηματισμού τού «εμείς». Όμως, αντί για τον σχηματισμό τού «εμείς», καταγράφεται ο αφανισμός του Άλλου –και μάλιστα οπλίζοντας το ίδιο του το χέρι–, καθώς οι ξένοι που «φέρνουν το έξω μέσα», όπως σημειώνει ο Μπάουμαν (Bauman), πυροδοτούν άγχος «διατάραξης της υπάρχουσας τάξης» και γίνονται στόχοι μίσους.
Δεν έχουν δικαίωμα να είναι ούτε «εμείς» ούτε «αυτοί» και εξωθούνται να παραδοθούν στην ανυπαρξία. Με τη βία, συχνά, στραμμένη εναντίον στον ίδιο τους τον εαυτό... Σαν αυτοάνοσο νόσημα μιας ευρωπαϊκής κοινωνίας που δεν βρίσκει το μέτρο διαπολιτισμικής οργάνωσής της, που δεν θέλει ή δεν μπορεί να προσεγγίσει την πολιτισμική ετερότητα. Και κάπως έτσι φτάνουμε να μιλάμε για αυτόχειρες λόγω ρατσισμού, το 2021, δηλαδή της κακοποίησης των ανθρώπων –όπως έγραφε ο Κovel– απλά και μόνο εξαιτίας της ετερότητάς τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου