Το κομποζίσιον σκέιλ είναι κινεζοελληνική λέξη
του Άκη Γαβριηλίδη
Σήμερα, σε μία από τις πολλές γλωσσικές ομάδες του φέισμπουκ η οποία δεν κρύβει, αλλά αντιθέτως προβάλλει υπερήφανα ήδη με τον τίτλο της τις ρυθμιστικές της φιλοδοξίες, δημοσιεύτηκε η κάτωθι ανάρτηση:
Την ανάρτηση αυτή ακολούθησαν δεκάδες σχόλια –τη στιγμή του παραπάνω σκρην σοτ ήδη 70, αλλά συνεχίζονται- που όλα, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, ήταν επικριτικά έως χλευαστικά για την «φαντασμένη» και «αλαζόνα» υπάλληλο η οποία, αντί να μιλά την τόσο πλούσια και ιστορική μας γλώσσα, χωρίς λόγο χρησιμοποίησε μία εξεζητημένη έκφραση από την «παγκόσμια κυρίαρχη» και «ιμπεριαλιστική» αγγλική η οποία, αν συνεχίσουμε έτσι, θα μας «εξαφανίσει». (Σύμφωνα με ένα εξ αυτών, η «απώλεια της μητρικής μας γλώσσας» αναμένεται να συμβεί αμέσως μετά το εμβόλιο). Οι απαξιωτικές και επικριτικές εκφράσεις κλιμακώθηκαν φτάνοντας μέχρι το επίπεδο της δολοφονίας, όχι της «δολοφονίας χαρακτήρα» που λένε αλλά της σκέτης, καθόσον ένας χρήστης πρότεινε –και άλλοι συμφώνησαν- να τουφεκιστεί η ένοχη:
Η πρωταγωνίστρια της ιστορίας συγκέντρωνε όλα τα «προσόντα» για να αποτελέσει θύμα αυτού του λεκτικού λιντσαρίσματος: ήταν νέα, γυναίκα, εργαζόμενη και ύποπτη ξενομανίας. Και δη αγγλομανίας.
Ωστόσο, ακριβώς, επειδή δεν θυμόμουν να έχω ακούσει ποτέ την αγγλική αυτή έκφραση, από περιέργεια έκανα μία έρευνα στο Γκουγκλ με τους δύο αυτούς όρους γραμμένους με λατινικά στοιχεία. Τα αποτελέσματα που προέκυψαν ήδη από την πρώτη σελίδα ήταν όλα στα ελληνικά, και αφορούσαν ένα συγκεκριμένο εμπορικό προϊόν κινεζικής εταιρίας και τη δυνατότητα να το παραγγείλει κανείς, ακριβώς, ηλεκτρονικά και να πάει να το παραλάβει από το κατάστημα –τη δυνατότητα click away, όπως λέμε στα ελληνικά.
Ακριβώς όπως και ο τελευταίος αυτός όρος, έτσι και το composition scale δεν είναι αγγλική έκφραση. Είναι μία έκφραση που έπλασαν Κινέζοι και χρησιμοποιούν Έλληνες, η οποία αποτελείται από δύο αγγλικές λέξεις, αλλά ως έκφραση είναι άγνωστη στους ομιλητές της αγγλικής γλώσσας. Πράγμα που επιβεβαιώθηκε πανηγυρικά στο ίδιο αυτό νήμα σχολίων από έναν χρήστη με αγγλικό ονοματεπώνυμο, ο οποίος προφανώς κατανοεί τα ελληνικά αλλά ο ίδιος ανήρτησε ένα σύντομο και σαφές σχόλιο στα αγγλικά· το εξής:
Υπ’ αυτές τις συνθήκες, είναι ξεκάθαρο ότι, αν η υπάλληλος χρησιμοποίησε το συγκεκριμένο συνδυασμό λέξεων, αυτό δεν το έκανε καθόλου για να δείξει πόσο καλά αγγλικά ξέρει, (εξάλλου θα ήταν απρόσφορο για να πετύχει κάτι τέτοιο), ούτε για να κάνει δύσκολη τη ζωή της πελάτισσας, αλλά, ακριβώς αντίθετα, για να τη διευκολύνει, για να γίνει ταχύτερα και ακριβέστερα η συναλλαγή. Κατ’ ουσίαν, η έκφραση αυτή αποτελεί κύριο όνομα, ή ορθότερα εμπορική επωνυμία. Αποτελεί ένα ακόμα δείγμα τού Σαν Τσάι, της αποδόμησης στην Κίνα, όπως μας εξήγησε στο ομότιτλο βιβλιαράκι του ο Μπιουνγκ-Τσουλ Χαν, μόνο που εδώ η αποδόμηση της διανοητικής ιδιοκτησίας και η επινόηση ενός αντιγράφου που να είναι σχεδόν ίδιο με το πρωτότυπο δεν αφορά το ίδιο το προϊόν, αλλά την ονομασία του. Είναι μία κλεψίτυπη λέξη· αλλά επειδή ούτως ή άλλως η γλώσσα είναι ήδη από τη φύση της copyleft και share alike, η έκφραση «κλεψίτυπη λέξη» είναι πλεονασμός. Μια κλεψίτυπη λέξη είναι και αυτή απλώς λέξη.
Ως τέτοια, η έκφραση κομποζίσιον σκέιλ υπονομεύει την φαντασίωση «γλωσσικής ιδιοκτησίας», και, όπως οι αργκό που βασίζονται στις γλώσσες των Τσιγγάνων, τινάζει στον αέρα την ταύτιση των γλωσσών με τους λαούς: είναι μια έκφραση α-εθνική, που δεν ανήκει ούτε στην αγγλική, ούτε στην κινεζική, ούτε στην ελληνική γλώσσα, αλλά στο ενδιάμεσό τους, στη συνάντηση αυτών των γλωσσών, ίσως και άλλων ακόμα· ανήκει στον κυβερνοχώρο, όχι σε κάποιο περιχαρακωμένο εθνικό έδαφος. Το να θεωρούμε ότι, με αυτή τη χρήση, η αγγλική γλώσσα «επεκτάθηκε» εις βάρος της ελληνικής, είναι ανακριβές. Διότι δεν έχουμε την απόσπαση ενός υπαρκτού τμήματος της ελληνικής –ή της κινεζικής- επικράτειας το οποίο να προσκολλάται στην αγγλική ενώ κατά τα λοιπά οι επικράτειες αυτές παραμένουν ίδιες και ομοιογενείς. Έχουμε την παραγωγή ενός νέου εδάφους που δεν υπήρχε πριν, και το οποίο δεν ιδιοποιείται κανείς αλλά όλοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν.
Επειδή πρόκειται για μια επινόηση, με την οποία παράγεται κάτι νέο, το πολεμικής καταγωγής λεξιλόγιο είναι και εδώ ακατάλληλο και δεν μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τι ακριβώς συμβαίνει. Δεν μας επιτρέπει να σκεφτούμε τη γλωσσική αυτή πράξη ως μια επινόηση του πλήθους [multitude], με την οποία αυτό δεν υιοθετεί μόνο αλλά ταυτόχρονα τροποποιεί την αγγλική γλώσσα, ανατρέπει και διαταράσσει τους κανόνες της τη στιγμή που εκ πρώτης όψεως τους τηρεί· την μεταχειρίζεται ως ελάσσονα γλώσσα. Σε αυτόν τον παρασιτισμό, είναι δύσκολο να ξεχωρίσουμε ποιος είναι το παράσιτο και ποιος ο ξενιστής.
Η κομποζίσιον σκέιλ είναι ένα σκάνδαλο, αλλά τόσο το καλύτερο. Τα σκάνδαλα καμιά φορά μας οδηγούν να σκεφτούμε αλλιώς τα πράγματα. Εν προκειμένω, η συγκεκριμένη επινόηση, και άλλες που προηγήθηκαν και που θα ακολουθήσουν, συνιστούν μια πρόκληση που μπορεί να μας οδηγήσει να σκεφτούμε αλλιώς αυτά που προσδιορίζαμε ως τώρα (ανακριβώς) με τον χρηματιστικής καταγωγής όρο «γλωσσικά δάνεια». Να σκεφτούμε δηλαδή ότι αυτό που εμείς θεωρούμε παράδοση και παραλαβή –με click away ή χωρίς- ενός έτοιμου αντικειμένου από μια γλώσσα σε άλλη, στην πραγματικότητα ήταν μεταποίηση, μετασχηματισμός του αντικειμένου. Στα κατά κυριολεξία δάνεια, τουλάχιστο σύμφωνα με το κλασικό σενάριο, ο Α παραδίδει στον Β ένα ποσό χρημάτων, το οποίο πλέον αυτός στερείται και ο Β μπορεί να χρησιμοποιήσει κατά την κρίση του, με την υποχρέωση να το επιστρέψει στο μέλλον επαυξημένο. Στα γλωσσικά «δάνεια», όμως, δεν ισχύει τίποτε απ’ όλα αυτά: ο Α δεν χάνει τίποτε, δεν παραδίδει καν τίποτε, αλλά ο Β απλώς το παίρνει· την ίδια στιγμή που το παίρνει, αν όχι ήδη πριν, το μετασχηματίζει, και κανείς δεν οφείλει, ούτε και μπορεί να επιστρέψει τίποτε. Κανείς δεν χρεώνεται. Μάλλον έτσι συνέβαινε πάντα, απλώς εμείς δεν το καταλαβαίναμε, βοηθούσης και της χρήσης του συγκεκριμένου όρου: η γλώσσα είναι ο χώρος όπου η κατασκευή του χρεωμένου ανθρώπου είναι πιο ξεκάθαρα φαντασιακή από οπουδήποτε αλλού.
Μεταγενέστερη συμπλήρωση:
Στην ομάδα αυτή, που φέρει τον τίτλο «Μιλάμε σωστά… Γράφουμε σωστά…», προσωπικά είχα αναρτήσει κάποια σχόλια, με τα οποία επισήμαινα στα μέλη της ομάδας ότι αυτό που κάνουν είναι λεκτικό λιντσάρισμα ,το οποίο είναι τελείως αδικαιολόγητο. Οι διαχειριστές της ομάδας διέγραψαν αμέσως τα σχόλια αυτά -τα οποία δεν ήταν προσβλητικά για κανέναν, πάντως όχι περισσότερο απ’ όσο εκείνα στα οποία απαντούσαν-, ενώ μετά από λίγο διέγραψαν και εμένα τον ίδιο από την ομάδα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου