Η σφαγή των Εβραίων στο φαράγγι του Μπάμπι Γιαρ και η αποτύπωσή της στην Τέχνη

 

Μπάμπι Γιαρ (28 Σεπτεμβρίου-3 Οκτωβρίου)- Βικιπαίδεια

Γιεβγκένι Γιεφτουσένκο: «Μπάμπι Γιαρ»

Ο Γιεβγκένι Γιεφτουσένκο το 1961 έγραψε το ποίημα “Μπάμπι Γιαρ” (= “Φαράγγι της Γιαγιάς”). Το «Μπάμπι Γιάρ» μιλά για τις εκτελέσεις, κυρίως Εβραίων Σοβιετικών πολιτών κατά τη διάρκεια της Ναζιστικής κατοχής της Ουκρανίας. Το ποίημα συμπεριλήφθηκε στην συλλογή «ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ» σε μετάφραση του Αντώντσιου Άντυ, από τις εκδόσεις ENEKEN.

  

 ΜΠΑΜΠΙ ΓΙΑΡ

Στο Μπάμπι Γιαρ μνημεία δεν υπάρχουν.

Απότομη πλαγιά, σαν μια ταφόπλακα χοντροκομμένη.

Φοβάμαι.

Είμαι τόσων ετών,

όσο και ο εβραϊκός λαός.

 

Τώρα νομίζω πως–

Ιουδαίος είμαι.

Να, περιφέρομαι στην αρχαία Αίγυπτο.

Να, σταυρωμένος στο σταυρό, αργοπεθαίνω,

και μέχρι σήμερα έχω τα σημάδια των καρφιών.

Τώρα νομίζω πως –

Ο Ντρέιφους είμαι.

Ο μικροαστισμός είναι για ‘με

ο καταδότης και ο δικαστής μου.

Βρίσκομαι πίσω από τα κάγκελα.

Έπεσα στην παγίδα.

Κυνηγημένος,

χλευασμένος

συκοφαντημένος.

 

Και κυριούλες με φραμπαλάδες Βρυξελλών,

Τσιρίζοντας, με χτυπούν με τα ομπρελίνα τους στο πρόσωπο.

Τώρα νομίζω πως – ένα αγοράκι στο Μπελοστόκ είμαι.

Το αίμα χύνεται, απλώνεται στο χώμα.

Φωνάζουν οι ταγοί του πιόματος του καπηλειού

βρωμοκοπούν βότκα και κρεμμύδι κομμένο στα δυο.

Είμαι αδύναμος, μ’ έχουν κλωτσήσει με την μπότα.

Άδικα τους φονιάδες παρακαλώ. Λένε γελώντας δυνατά: «Βάρα τους οβριούς, σώσε τη Ρωσία!»

– Βιάζει την μάνα μου ο αλευράς. Ω, λαέ μου ρωσικέ!

– Ξέρω πως εσύ είσαι βασικά διεθνιστής.

Συχνά πυκνά, εκείνοι που ‘χουν τα χέρια λερωμένα,

Το καθαρό σου όνομα βρωμίζουν.

Την καλοσύνη των χωμάτων σου γνωρίζω.

Τι προστυχιά, δίχως καν μια φλέβα να κουνήσουν,

που οι αντισημίτες βιαστικά σε ανακήρυξαν

«Ένωση του ρωσικού λαού»!

Τώρα νομίζω πως – η Άννα Φρανκ είμαι,

διάφανη, σαν του Απρίλη το κλαράκι.

Αγαπώ.

Τις φράσεις δεν χρειάζομαι.

Εκείνο που θέλω είναι να κοιτάζουμε ο ένας τον άλλον.

Πόσα λίγα μπορεί να δεις κανείς,

Μυρίζοντας!

Μας απαγορεύουν τα φύλλα,

μας απαγορεύουν τον ουρανό.

Μπορείς όμως πάρα πολλά να κάνεις –

είναι τόσο τρυφερό να αγκαλιάζεις

τον άλλον σε ένα σκοτεινό δωμάτιο.

Έρχονται ‘δω;

Μη φοβάσαι – είν’ η βοή της άνοιξης –

αυτή μας πλησιάζει.

Έλα κοντά μου.

Τα χείλη δωσ’ μου γρήγορα.

Σπάνουν την πόρτα;

Όχι – είναι το λιώσιμο των πάγων …

το θρόισμα των αγριόχορτων

πάνω στο Μπάμπι Γιαρ.

Τα δέντρα κοιτάζουν σκυθρωπά,

σαν δικαστές.

Όλα σιωπηλά εδώ κραυγάζουν,

και, βγάζοντας το γούνινο καπέλο,

νιώθω πως αργά γκριζάρουν τα μαλλιά μου.

Και είμαι εγώ, σαν πνιχτή,

δίχως ήχο, κραυγή,

πάνω από τους χιλιάδες θαμμένους.

Εγώ είμαι –

καθένας από τους εκτελεσμένους γέροντες.

Εγώ είμαι –

καθένα από τα εκτελεσμένα παιδιά.

Τίποτα μέσα μου δεν πρόκειται

να το ξεχάσει αυτό!

Και ας ηχεί η «Διεθνής»,

όταν για πάντα θα θαφτεί

Ο τελευταίος πάνω στη γη αντισημίτη.

Στο αίμα μου δεν υπάρχεi

ούτε μια στάλα αίμα εβραϊκό.

Με μίσος άγριο εμένα με μισούν

οι αντισημίτες όλοι,

αφού εβραίο με θεωρούν,

γι’ αυτό και είμαι Ρώσος αληθινός!

1961

Μετάφραση από τα Ρωσικά Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης ©

Πηγή: stepamag.com

 ___________________________

Ο Γιεβγκένι Γιεφτουσένκο μαζί με τον συνθέτη Ντμίτρι Σοστακόβιτς στην πρώτη εκτέλεση της Συμφωνίας Νο 13 του δεύτερου, την οποία εμπνεύστηκε από το ομώνυμο ποίημα του πρώτου. Η φωτογραφία είναι του Βίκτωρα ΑχλόμοβO NTMITΡΙ ΣΟΣΤΑΚΟΒΙΤΣ ΚΑΙ Η ΣΥΜΦΩΝΙΑ αρ. 13 BABI YAR

«Ο Ντμίτρι Σοστακόβιτς, υπήρξε πάντοτε ευαίσθητος απέναντι στο εβραϊκό στοιχείο και στα δεινά που πέρασαν οι εβραίοι, όχι μόνο από τους ναζί αλλά και από τις σταλινικές δυνάμεις καταστολής. Ταυτόχρονα, τον συνάρπαζε η πλούσια μουσική παράδοση του κλέζμερ και των εβραϊκών ήχων εν γένει. Άλλωστε χρησιμοποίησε πολλά από αυτά τα αρχετυπικά αρμονικά και μελωδικά στοιχεία σε διάφορα έργα του. Η έμπνευση για τη Συμφωνία αρ. 13 “Babi Yar” ήρθε μετά από την ανάγνωση του ομώνυμου ποιήματος του Γεβγκένι Γεφτουσένκο, το οποίο ήταν αφιερωμένο στις μαζικές εξοντώσεις που έλαβαν χώρα στο Κίεβο.

Ο Σοστακόβιτς, ήδη εμβληματικός συνθέτης με μεγάλη απήχηση και εκτός Σοβιετικής Ένωσης, αρχικά είχε αποφασίσει να συνθέσει ένα συμφωνικό ποίημα σε ένα μέρος. Παρόλα αυτά, κι όσο ερχόταν αντιμέτωπος με την ποίηση του Γεφτουσένκο, αποφάσισε να γράψει μία συμφωνία που τελικά επεκτάθηκε σε πέντε συνολικά μέρη. Αναγκαστικά, το έργο επεκτάθηκε και σε άλλα ζητήματα, πέρα από την εβραϊκή τραγωδία του Μπάμπι Γιάρ.

Σοστακόβιτς

Όλα όμως τελικά λειτουργούν συμπληρωματικά. Το πρώτο μέρος, που συμπεριλαμβάνει το περίφημο ποίημα του Γεφτουσένκο, δίνει και το όνομα στο συγκεκριμένο έργο ενώ τα άλλα τέσσερα μέρη περιγράφουν εμμέσως τις συνθήκες ζωής των σύγχρονων Σοβιετικών. Άνθρωποι σε καταπίεση και φόβο, αυτός είναι ο συνδετικός κρίκος και ακριβώς αυτά τα νοήματα δεν άρεσαν στο σοβιετικό καθεστώς, ακόμη και το 1962 όταν προσδιορίστηκε η πρεμιέρα του έργου.

Παρόλα όμως τα εμπόδια, το έργο παίχθηκε στην αρχική του μορφή τουλάχιστον δύο φορές, πριν ο Γεφτουσένκο «πεισθεί» να αλλάξει ένα μέρος των στίχων του ποιήματός του, αναγκάζοντας και τον Σοστακόβιτς να προσαρμοστεί. Μετά από μερικές εκτελέσεις του έργου το 1963, κυρίως με τους νέους στίχους που είχαν αντικαταστήσει τα επίμαχα σημεία του Μπάμπι Γιαρ και εξυμνούσαν τη μητέρα πατρίδα σε αντίθεση με το θρηνητικό τόνο για την τραγωδία των εβραίων που είχαν αρχικά, το έργο έπεσε σε κάποιου είδους αφάνεια στη Ρωσία. Η αυθεντική παρτιτούρα όμως, με το αρχικό κείμενο, είχε ήδη διοχετευθεί στη Δύση και η πρώτη ηχογράφηση του έργου στις ΗΠΑ έγινε το 1970 από την Ορχήστρα της Φιλαδέλφειας υπό τον Γιουτζίν Όρμαντι.»

Πηγή: Αλέξανδρος Χαρκιολάκης,  Liberal.gr