ΤΑ ΚΑΛΑ ΒΙΒΛΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑΣ ΧΡΗΣΗΣ

Οι συντάκτες του Αναγνώστη προτείνουν αγαπημένα παλιά βιβλία....

Πηγή: oanagnostis.gr 

22-28 λεπτά

---

Τα παλιά βιβλία δεν πάνε στον Παράδεισο αλλά παραμένουν στα ράφια των βιβλιοπωλείων, των δημόσιων βιβλιοθηκών, των παλαιοπωλείων και των βιβλιοθηκών των φίλων μας. Οι συντάκτες του Αναγνώστη αποδέχτηκαν μια πρόταση του Δημήτρη Νόλλα και προτείνουν στα αγαπημένα τους πρόσωπα παλιά και πάντα αξιόλογα βιβλία. Μπορεί κάποια να μην κυκλοφορούν πια, κάποια θα τα βρείτε στα παλαιοπωλεία και κάποια θα τα δανειστείτε. Αξίζει να δοκιμάσετε να τα βρείτε και να τα χαρίσετε και εσείς στους αγαπημένους σας.
Ιδού λοιπόν τα αγαπημενα βιβλία των συνεργατών του περιοδικού: 
Θανάσης Αγάθος (καθηγητής ΕΚΠΑ)
Eroica (1938) του Κοσμά Πολίτη (Εστία). Ο έρωτας, η φιλία και ο θάνατος μέσα από τα μάτια μιας παρέας εφήβων. Το διαβάζω εδώ και σαράντα σχεδόν χρόνια και δεν έχει πάψει να με συγκινεί και να με ξαφνιάζει.
Ο Χριστός ξανασταυρώνεται (1950) του Νίκου Καζαντζάκη, (εκδ.Καζαντζάκη) Φλογερό και διαχρονικό, βαθιά ουμανιστικό, γεμάτο ένταση και υπόγειο χιούμορ.
Η φλόγα της αγάπης / Foco d’ amor (1978) του Βασίλη Βασιλικού(Λιβάνης). Ο έρωτας ενάντια στον θάνατο και πέρα από τον θάνατο. Από τα ωριμότερα –και λιγότερο συζητημένα– κείμενα του συγγραφέα.
 Βενετία Αποστολίδου (καθηγήτρια ΑΠΘ)
Η μεγάλη πλατεία του Νίκου Μπακόλα (1987, Κέδρος), το πιο αγαπημένο μου μυθιστόρημα. Πολυφωνικό, συνθετικό, με κυρίαρχη την παρουσία της Θεσσαλονίκης. Καμιά γραφικότητα, μόνον η παλλόμενη ζωή μέσα στην ιστορία.
Ο ποιητής Μανούσος Φάσσης. Η ζωή και το έργο του. Μια πρώτη απόπειρα κριτικής προσέγγισης (1987, Στιγμή) του Μανόλη Αναγνωστάκη είναι ένα ειρωνικό, σατιρικό δοκίμιο στο οποίο ο Αναγνωστάκης, μελετώντας, υποτίθεται, τον ποιητή Μανούσο Φάσση (ψευδώνυμο του ίδιου)  κατακεραυνώνει το ίδιο το λογοτεχνικό σύστημα. Ένα είδος από μόνο του.
Το μυθιστόρημα Διαβάζοντας στη Χάννα του Bernhard Schlink (1998, Κριτική) με εντυπωσίασε βαθιά για το πώς αξιοποιεί μυθιστορηματικά την ίδια την πράξη της ανάγνωσης. Μέσα από την αναλφάβητη Χάννα δίνεται το τραύμα της ναζιστικής Γερμανίας σε όλες του τις διαστάσεις.
 Ευριπίδης Γαραντούδης(καθηγητής ΕΚΠΑ)
Σε μια εποχή που η λογοτεχνική παραγωγή κατακλύζεται από την πλημμυρίδα εντόπιας και μεταφρασμένης πεζογραφίας που, αν της αφαιρέσεις τα ονόματα των εξωφύλλων, βυθίζεσαι στην ανωνυμία της ομοιομορφίας, τα τρία βιβλία που συνιστώ να διαβάσει ο νέος ή η νέα που μου φέρνει ποιήματα προς ανάγνωση είναι Τα τέσσερα κουαρτέτα του Τ.Σ. Έλιοτ (στη μετάφραση του Χάρη Βλαβιανού, Πατάκης), Οι ελεγείες του Ντουίνο του Ράινερ Μαρία Ρίλκε (υπάρχουν μερικές πρόσφατες αξιόπιστες μεταφράσεις) και τα Cantos του Έζρα Πάουντ (η ελληνική μετάφραση του συνόλου τους εκκρεμεί ακόμη!). Ο λόγος της πρότασης; Για να ξεκινήσει κανείς να μαθαίνει το αλφάβητο της ποίησης.
Σπύρος Κακουριώτης (ιστορικός)
Στους (πολύ) αγαπημένους μου θα επέλεγα να προσφέρω κάποιο από τα βιβλία που κατάφεραν να αλλάξουν τον τρόπο που κάθε φορά έβλεπα τον κόσμο. Με χρονολογική σειρά, πρώτα το Πράσινο σύννεφο του Αλεξάντερ Νηλ (Μπουκουμάνης), των αντιαυταρχικών γυμνασιακών αναζητήσεων, που διάβασα 3-4 φορές και ξεκαρδιζόμουν στα γέλια κάθε φορά το ίδιο. Έπειτα, την Ιστορία του σουρεαλισμού του Μωρίς Ναντώ (Πλέθρον), που μου αποκάλυψε όχι μόνο έναν καινούργιο κόσμο αλλά κι ένα εναλλακτικό πρόταγμα: Όχι πια (ή όχι μόνο) να αλλάξουμε την κοινωνία, αλλά να αλλάξουμε τη ζωή. Τέλος, Η ζωή είναι αλλού του Μίλαν Κούντερα (Οδυσσέας), που μέσα από μια αντίληψη για τη ζωή τραγική και ειρωνική συνάμα μου προσέφερε μια διέξοδο από τις δογματικές αγκυλώσεις μιας εποχής…
Θανάσης Καράβατος (ομότιμος καθηγητής ψυχιατρικής )                                                                                 
Επειδή ο άνθρωπος χειρίζεται λέξεις, διηγείται και μπορεί να γελάει.
Το αστείο. Μίλαν Κούντερα (Κάλβος 1971). Ένας νέος χωρατεύει με το σύστημα σε χώρα του …υπαρκτού και απολύεται από τη δουλειά του. Ανάλογες απολύσεις υπήρξαν και εδώ την εποχή της έκδοσης του βιβλίου. Και μουσικολογικός οδηγός!
Τότε που ζούσαμε. Ασημάκης Πανσέληνος (Κέδρος,1976). Αυτοβιογραφικό, πικάντικα ειρωνικό έναντι των δογματισμών της εποχής του που δεν κλονίζει τα ιδανικά του σε εποχή που τα θεωρούν «επικίνδυνα».
Η δύναμη των λέξεων. Eco, Giudice, Ravasi , (Ελληνικά Γράμματα,2006). Οι συγγραφείς συνδιαλέγονται με βιβλικά, ελληνικά, λατινικά κείμενα για τη σχέση του λόγου με την εξουσία.
Κωνσταντίνα Κορρυβάντη (ποιήτρια)
Για τους διαχρονικά αγαπημένους  δύσθυμους των γιορτών, τρία βιβλία παραμυθητικά, σπλαχνικά και ονειρώδη.
Τζένη Μαστοράκη, Μ’ ένα  Στεφάνι Φως,(Κέδρος, 1989). «Τον εραστή των φαντασμάτων, των ταξιδευτών, κι όσων/εφύγαν πάρωρα, αυτόν καλούσε» η ποιήτρια. Έργο του αιώνιου πνιχτού λυγμού «κι εγώ που μόνο ήθελα, εγώ».
 Νίκη-Ρεβέκκα Παπαγεωργίου, Του Λιναριού τα Πάθη,(Άγρα, 1986).Πεζοποιήματα γενναίας, βαθύτατα συγκινησιακής γραφής για τη μεγάλη μας βάσανο κι όσους «είχανε βρει την τέλεια κρυψώνα».
Μίλοραντ Πάβιτς, Τελευταία αγάπη στην Κωνσταντινούπολη,(Εστία, 1997). Ο μαγικός ρεαλισμός των Βαλκανίων από τον σπουδαίο Σέρβο. Μυθιστόρημα λαϊκής παράδοσης, θυμοσοφίας, χαρτομαντείας  κι αντεστραμμένης λογικής στα τέλη του 18ου αιώνα.
 Ελισάβετ Κοτζιά(κριτικός λογοτεχνίας)
Τρία ελληνικά μυθιστορήματα που αγαπώ, που φέρνω κάθε τόσο στο μυαλό, που μου κρατούν συντροφιά, που με έχουν σημαδέψει, μυθιστορήματα πολυσύνθετα, πολυεδρικά, πολυφωνικά γραμμένα με επιδεξιότητα και γνώσεις είναι Η ιδιαίτερα (1998, Κέδρος) της Ελιάνας Χουρμουζιαδου, το Γιάντες(1996,Καστανιώτης) της Αμάντας Μιχαλοπούλου  και το Τι είδε η γυναίκα του Λωτ (2007,Καστανιώτης) της Ιωάννας Μπουραζοπούλου.
Μέσα από τις ιστορίες  τους, τα δυο πρώτα μάς μαθαίνουν  εις βάθος ανθρώπους που πολύ συχνά συναντάμε – μια χάρη που οι περισσότερες μυθοπλασίες δείχνει να την έχουνε ξεχάσει. Όσο για το τρίτο, στις σελίδες του ζω την απόλαυση της πλούσιας περιπέτειας μαζί με  τη χαρά της πλέον αναπάντεχης  λύσης.
 Μάρκος Κρητικός (συγγραφέας)
Ο Παπαλάγκι .Οι λόγοι του φύλαρχου Τουιάβιι από το νησί Τιαβέα του Νοτίου Ειρηνικού,(Μετάφραση: Κατερίνα Λάπτση – Δημοσθένης Δασκόπουλος, (Ύψιλον,1981). Οι εντυπώσεις του πρωτόγονου φύλαρχου Τουιάβιι, όταν γνωρίζει από κοντά, τον τρόπο ζωής του πολιτισμένου ανθρώπου,  στις  μεγαλουπόλεις της Ευρώπης. Ένα βιβλίο για όλη την οικογένεια, γραμμένο με την απλότητα και την σοφία ενός  παραμυθιού,  που θα διασκεδάσει τους μικρούς και θα προβληματίσει τους μεγάλους για το αληθινό νόημα της ζωής.
Το άγνωστο αριστούργημα – Ονορέ ντε Μπαλζάκ (Μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης, (Άγρα,1983),. Το μικρό αυτό βιβλίο πραγματεύεται την αέναη και αγωνιώδη προσπάθεια του καλλιτέχνη να τελειοποιήσει  το δημιούργημά του, που μοιραία τον  οδηγεί στην καταστροφή. Ένα φιλοσοφικό κείμενο για την αναζήτηση της ουτοπίας στη ζωή και στην τέχνη  που συγκαταλέγεται στα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Έξι προβλήματα για τον Δον Ισίδρο Παρόδι ,Χόρχε Λουίς Μπόρχες – Αντόλφο Μπιόι Κασάρες (Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης, Ύψιλον, 1984).  «Ο πρώτος φυλακισμένος ντετέκτιβ στα χρονικά της αστυνομικής έρευνας» αναλαμβάνει την εξ αποστάσεως εξιχνίαση  εγκλημάτων με μόνο στοιχείο τη μαρτυρία κάποιων από τους εμπλεκόμενους στις  υποθέσεις  που τον επισκέπτονται στο κελί του. Έξι απολαυστικοί αστυνομικοί γρίφοι με σατιρικά στοιχεία και ευφυή λογοπαίγνια.
 Χρήστος Κυθρεώτης (επιμελητής, συγγραφέας)
Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία,( Ωκεανίδα, 1997- (υπάρχουν βέβαια πολλές προηγούμενες εκδόσεις). Πολύ λόγος γίνεται (και δικαίως) για τη Μορφωμένη της Tara Westover. Σχεδόν δύο αιώνες νωρίτερα, η αποκαλούμενη «πρώτη Ελληνίδα πεζογράφος» κατέγραψε σε ένα συγκινητικό αυτοβιογραφικό έργο τη δική της προσπάθεια να «μορφωθεί» και να διαμορφώσει τον εαυτό της όπως ήθελε.
Τζωρτζ και Γουίντον Γκρόσμιθ, Το ημερολόγιο ενός ασήμαντου, (Ίνδικτος, μτφρ. Ανδρέας Σπύρου, 2007). Το κωμικό στοιχείο της καθημερινότητας μέσα από το βλέμμα του κυρίου Πούτερ, η σοβαρότητα του οποίου προδίδεται διαρκώς από όσα λέει ή όσα του συμβαίνουν. Ένα διαμάντι του αγγλικού χιούμορ, γραμμένο πριν από 130 χρόνια.
Γκύντερ Γκρας, Γάτα και ποντίκι, (Διογένης, μτφρ. Αγγέλα Βερυκοκκάκη-Αρτέμη και μεταγενέστερη έκδοση, Καστανιώτης, 2012, μτφρ. Έμη Βαϊκούση).Το μεσαίο και λακωνικότερο μέρος της Τριλογίας του Ντάντσιχ είναι μια εύγλωττη, ευφυής ελεγεία για τη γερμανική νεολαία της πιο σκοτεινής γερμανικής περιόδου.
Ελευθέριος Μακεδόνας (κριτικός κινηματογράφου)
Λεμ, Σολάρις (μτφρ Γιώργος Τσακνιάς, Ποταμός, 2006). Ερχόμενοι σε επαφή με τον ωκεανό τού πλανήτη Σολάρις, οι ήρωες καταβυθίζονται στον ωκεανό της ίδιας τους της συνείδησης, παγιδεύονται στον ονειρώδη, ημι-υλικό, ημι-φασματικό κόσμο των αναμνήσεών τους κι αφανίζονται.
Τόμας Μπέρνχαρντ, Ο ανιψιός τού Βίτγκενσταϊν (μτφρ Δ.Βάρσος, Εστία). Η Ιατρική, η οικογένεια, η Φιλοσοφία, η Αυστρία, είναι διαφορετικές λέξεις για την ίδια απόλυτη διαστροφή τού ανθρώπου και της κοινωνίας. Κι η ασθένεια, – τρέλα ή φυματίωση, – η μόνη δυνατότητα διαφυγής για τους λίγους εκλεκτούς.
Σαραμάγκου, Ο άνθρωπος αντίγραφο, (μτφρ Αθηνά Ψυλλιά, Καστανιώτης). Ανά πάσα στιγμή, αυτός ο άλλος που αντικρύζουμε στον καθρέφτη, μπορεί να αποκτήσει διαστάσεις τερατώδεις, να αμφισβητήσει την επισφαλή ψυχολογική μας ισορροπία και να απειλήσει να μας συνθλίψει οριστικά.
 Κυριακή Μπεϊόγλου(δημοσιογράφος)
Τρία βιβλία για σένα.
Κάθε κεφάλαιο της Πραγματείας περί ανεκτικότητας (Διαλέγεσθαι,μτφρ Γιώργος Καράμπελας) του Βολτέρου είναι ένας λίθος στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και στον παγκόσμιο πολιτισμό.
Επιλέγω επίσης το αριστουργηματικό βιβλίο του Τόμας Πίντσον Ουράνιο τόξο της βαρύτητας, (μτφρ Γιώργος Κυριαζής,Βασδέκης). Γεμάτο ιστορικές, γεωγραφικές και πολιτιστικές λεπτομέρειες, με μπόλικες δόσεις συνωμοσίας, παράνοιας, χιούμορ και δράσης.
Και, το πραγματικά εντυπωσιακό δίτομο έργο του Γιάννη Μότσιου Ανθολογία Ρωσικού Διηγήματος (από το 1830 έως το 2016), που κυκλοφόρησε από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Έργο δύσκολο να συγκεντρωθεί, όμως ο έμπειρος μεταφραστής της ρωσικής λογοτεχνίας μας έδωσε μια εξαιρετική συλλεκτική έκδοση. Πεζογράφοι που όχι μόνο πέρασαν τα εθνικά τους σύνορα, αλλά συνομίλησαν ως ίσοι προς ίσους τότε και θα συνομιλούν με αναγνώστες, με συγγραφείς, με ερευνητές-μελετητές της λογοτεχνίας στον αιώνα τον άπαντα όσο υπάρχουν άνθρωποι στον πλανήτη Γη.
Γιάννης Ν.Μπασκόζος(δημοσιογράφος, συγγραφέας)
Ο δύσκολος θάνατος, του Νίκου Αλέξη Ασλάνογλου(Νεφέλη), ένας αγαπητικός ποιητής του  πένθους, της απώλειας της αθωότητας, της ενότητας, της αρμονίας, του άστεως.
Γκυστάβ Φλωμπέρ, Αισθηματική Αγωγή(μτφρ: Μουλλάς Παναγιώτης, Οδυσσέας) για τη δόξα του ανεκπλήρωτου έρωτα στο ζευγάρι Φρεντερίκ Μορώ και Μαντάμ Αρνού.
 Η καρδιά κυνηγάει μονάχη της Κάρσον ΜακΚάλλερς (μτφρ: Βικτώρια Τράπαλη, Εξάντας). Η ιστορία της μικρής Μικ Κέλυ που προσπαθεί ν’ ανασυνθέσει στο χαρτί τις συμφωνίες του Μπετόβεν που ακούει σ’ ένα άθλιο ραδιόφωνο. Η ιστορία της αποτυχίας πολλών και διαφορετικών ανθρώπων.
Μαρίζα Ντεκάστρο(συγγραφέας, κριτικός παιδικής λογοτεχνίας)
Φέτος χαρίζω…
 … στα κοντινά μου κοριτσάκια τη μελέτη της  Έλενα Τζανίνι- Μπελότι, Από την πλευρά των κοριτσιών (μτφρ. Λήδα Μοσχονά, Βέργος, 1977), γραμμένη στα χρόνια του μαχητικού φεμινισμού και των κινημάτων. Τους τη χαρίζω για να μάθουν πώς μας ήθελαν και πώς μας μεγάλωναν, και πώς συνειδητοποιηθήκαμε και βρήκαμε τη θέση μας στην κοινωνία.
… το μυθιστόρημα Παρασκευάς ή στις μονές του Ειρηνικού, του Μισέλ Τουρνιέ, (μτφρ. Χρήστος Γ. Λάζος, Εξάντας, 1986) στους νέους υπερόπτες για να καταλάβουν τι θα πει Εγώ και τι Άλλος, για να πειστούν επιτέλους ότι ο απέναντι είναι ο καθρέφτης μας και πως η ποικιλία μάς πλουτίζει.
… τη Βιβλιοθήκη της Βαβέλ που …θα διαρκέσει φωτισμένη, μοναχική, ατελείωτη, απόλυτα ακίνητη, κατάμεστη πολύτιμα βιβλία, άχρηστα, αδιάφθορα, απόκρυφα… Λαβύρινθοι και μυστικές, χαώδεις περιπλανήσεις με τον Χόρχε Λουίς Μπόρχες, (μτφρ. Βαγγέλης Κατσάνης, Καστανιώτης, 1986).
Σάκης Παπαδημητρίου(συνθέτης, μουσικός της τζαζ)
Μπορίς Βιαν, Ο Κομπάρσος, (μτφρ Ρίτα Κολαϊτη, Νεφέλη,1984). Επτά διηγήματα από τα οποία το μεγαλύτερο είναι «Ο Κομπάρσος». Κανονικός Βιαν. Όλα γίνονται άνω – κάτω και τα απρόοπτα, ως συνήθως, πέφτουν βροχή.
Χούλιο Κορτάσαρ, Το βιβλίο του Μανουέλ, (μτφρ Βασιλική Κνήτου, Κέδρος 2008) Μυθιστόρημα υπό εκτέλεσιν το οποίο βρίσκεται κοντά στο ύφος του ανυπέρβλητου βιβλίου Το κουτσό. Έχουμε και πάλι αποσυναρμολόγηση και ανασυναρμολόγηση επιβεβαιώνοντας την πρότασή του «αντίο στο προβλέψιμο».
Michel Leiris, Ηλικία ανδρός, (μτφρ Μανώλης Πεταλάς, Χατζηνικολή 1986). Όπως ομολογεί, θέλει «ένα βιβλίο που να αποτελεί πράξη». Προσωπικό ημερολόγιο με στοχασμούς και «ένα είδος σουρεαλιστικού κολάζ ή μάλλον φωτομοντάζ» εμεπιριών.
Δήμητρα Ρουμπούλα (δημοσιογράφος)
Γιέρζι Κοζίνσκι, Το βαμμένο πουλί (Μεταίχμιο, 2008, μτφ. Τρισεύγενη Παπαϊωάννου). Ένα από τα πιο δυνατά αντιπολεμικά μυθιστορήματα. Σκηνές από την οδύσσεια ενός εξάχρονου αγοριού, που περιπλανιέται μέσα στην κόλαση της ναζιστικής θηριωδίας, είναι αδύνατον να ξεχαστούν.
Ίαν Μακ Γιούαν, Εξιλέωση,(Νεφέλη, 2002, μτφ. Γιάννης Σκαρπέλος). Μια συγκινητική ιστορία και μια σπουδαία γραφή από έναν στυλίστα συγγραφέα. Σχόλιο πάνω στην ανθρώπινη φύση, στις περιπλοκές της ταραγμένης ψυχής και τις κοινωνικές συμβάσεις.
Μάλκολμ Λόουρυ, Κάτω από το ηφαίστειο (Αστάρτη, 1983, μτφ. Μαρίνα Λώμη). Το πιο εύστοχο σχόλιο από τον ίδιο τον συγγραφέα: «Μια μεθυσμένη Θεία Κωμωδία». Αν ξεπεράσει κανείς την αρχική αμηχανία, στη συνέχεια θα αγαπήσει την υπαρξιακή καταβύθιση του ήρωα και θα επανέρχεται συχνά σε αυτό το αριστούργημα.
Βαρβάρα Ρούσσου(καθηγήτρια ΑΣΚΤ)
Ρωξάνδρα Στούρτζα, Απομνημονεύματα,( Μτφρ. Μαρία Τσάτσου. Πρόλογος-Σημειώσεις: Κ. Χατζηαντωνίου Ιδεόγραμμα 2006). Ένα ακόμη χαρακτηριστικό παράδειγμα αυθιστόρησης μιας «αδύναμης φωνής» που την γνωρίζουμε πρωτίστως ως αγαπημένη του ισχυρού Καποδίστρια.
Αλέξανδρος Κωνσταντίνου, Εκεί που μ’ έβγαλε η νύχτα (1984-1996) Πλέθρον 1996 και στη συγκεντρωτική έκδοση Παλαιόπολις και άλλα ποιήματα Κέδρος 2014].Ιδιαίτερη ποιητική συλλογή που είχε σχολιαστεί θετικά όταν εκδόθηκε και θα ήταν καλό να τη θυμηθούμε.
Όσκαρ Ουάιλντ, Ο κριτικός ως δημιουργός,( μτφρ Σπ. Τσακνιάς, στιγμή 1984).Στο διαλογικής μορφής έργο, μεταξύ άλλων, σημειώνει ο Ουάιλντ: «Η Κριτική, εξάλλου, καθιστά δυνατή την κουλτούρα δια της συμπυκνώσεως».
Αριστοτέλης Σαϊνης (κριτικός λογοτεχνίας, βιβλιοπώλης)
Χαρίζω στην ανιψιά μου Δήμητρα Σαϊνη:
το Υιέ μου… Υιέ μου (αρχικός τίτλος Ω Αβεσσαλώμ! , Δ.Δαρεμά, 1937) του Σπρινγκ Χόουαρντ έναν ανυπέρβλητο ύμνο στη γονεϊκή αγάπη (και αγαπημένο βιβλίο του παππού), την αναρχική σάτιρα Η ανταρσία των Αγγέλων (1914, Αστέρι) του Ανατόλ Φρανς, που αντιστρέφει την παλαιά διαμάχη Καλού-Κακού και περιέχει μερικές από τις ομορφότερες λογοτεχνικές σελίδες για την ατμόσφαιρα των παλαιών βιβλιοθηκών και, τέλος, ένα αγαπημένο βιβλίο των δύο αδελφών, το Για τρία ζευγάρια μεταξωτές κάλτσες (σε μετάφραση του μυστηριώδη Κώστα Μερτβάγου, Οι φίλοι του Βιβλίου) του Παντελεήμονα Σεργκέγιεβιτς Ρομανόφ για τον δύσκολο κοινωνικό μετασχηματισμό μιας κοινωνίας εν κινήσει: τολμηρή γραφή, κριτικός ρεαλισμός, νατουραλιστική λεπτομέρεια και διεισδυτική ψυχογράφηση. Καλή ανάγνωση!
Αλεξάνδρα Σαμοθράκη(θεατρολόγος, ανταποκρίτρια στο Λονδίνο)
Σκηνές της Μποέμικης Ζωής του Ερρίκου Μυρζέ (πάνω στο οποίο βασίστηκε και η όπερα ‘La Boheme’ του Puccini)  για τα παιδιά μου, Μαλένα και Σπύρο. Ο αγώνας επιβίωσης των νεαρών καλλιτεχνών στο Παρίσι του 19^ου αιώνα είναι το πιο γλυκόπικρο, αστείο και συμπυκνωμένο μάθημα εφευρετικότητας, ακεραιότητας και επιμονής. Ανθρωπιά αλά Τσέχοφ, πνεύμα αλά Οσκαρ Γουαλντ και μπόλικο από το αφοπλιστικό (ή μάλλον το αντίθετο:  γαλβανιστικό στις δυσκολίες) χιούμορ του Μυρζέ που ανακαλύπτω διαρκώς πως διαθέτουν και τα παιδιά μου.
Η Δύναμη της Αγάπης του  Έριχ Μαρία Ρεμάρκ (Γεωργία Δεληγιάννη- Αναστασιάδη, Μίνωας) για τους γονείς μου, Μαίρη και Γιώργο ώστε να βεβαιωθούν πως δεν απέτυχαν παντελώς όταν με μεγάλωναν. Στο ερώτημα που θέτει ο Murakami ‘ποιος στον κόσμο είμαι στα αλήθεια;’ , δηλαδή αν ξαφνικά απεκδυθούμε από την κοινωνική μας ταυτότητα όπως ένας αιχμάλωτος στο Άουσβιτς, τι απομένει, το βιβλίο αυτό απαντά με μια ιστορία αξιοπρέπειας, καρτερικότητας και αγάπης.  Σόρυ μαμά,αλλά παρά τον τίτλο δεν είναι υλικό για δακρύβρεχτο σήριαλ, γι’αυτό διάβασε το!
Πώς Να Μη Μισείτε τον ’Ανδρα σας Μετά τα Παιδιά της αμερικανίδας δημοσιογράφου Jancee Dunn για τον άνδρα μου, Νίκο.  Απλά για να ξέρει ότι προσπαθώ
Ελένη Σβορώνου(συγγραφέας, κριτικός παιδικής λογοτεχνίας)
Ανεψιά, που μίσεψες στα ξένα, σου χαρίζω  το Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν, της Μπέτι Σμίθ (μτφ. Π.Μοσχοπούλου, Αναστασιάδης, 1997 και μτφρ Δ.Καραδήμας, Μίνωας). Με την ευχή να μοιραστείς με τη Φράνση  το βλέμμα εκείνο το λοξό που βλέπει το διαμάντι μέσα στο κάρβουνο.
Μπαμπά, για σένα  ο Πίτερ Παν του Τζέημς Μπάρι (μτφ. Β.Βασικεχαγιόγλου,( Άγρα, 1987). Και μη μου πεις για το ηθικό δίδαγμα! Μόνο για εκείνη την αδιόρατη θλίψη του Πίτερ θέλω να κουβεντιάσουμε.
Σε βλέπω βιαστική, μαμά. Γι αυτό θα σου χαρίσω σύντομα αριστουργήματα που αναποδογυρίζουν τις βεβαιότητές σου: Τις Φωνές του Αντόνιο Πόρτσια (μτφ.Β.Λαλιώτη, Ίνδικτος, 2004).
Κατερίνα Σχινά(μεταφράστρια, κριτικός λογοτεχνίας)
Τα βιβλία στα οποία επιστρέφω δεν είναι πάντα εκείνα που μου πρόσφεραν, στον καιρό τους, μεγάλη απόλαυση, αλλά όσα άφησαν στην αναγνωστική μου συνείδηση ένα δυσερμήνευτο ίχνος, όσα αποτέλεσαν ένα αίνιγμα που απαιτεί να επιλυθεί και πάντα παραμένει ανεξήγητο. Οι Φανταστικοί βίοι του Marcel Schwob (1867-1905), του «τυχοδιώκτη των βιβλιοθηκών» όπως τον ονόμασαν, μια ποιητική ανασύνθεση του βίου ιστορικών μορφών, δοξολογημένων ή αποσιωπημένων, την οποία μετέφρασε έξοχα ο Έκτωρ Κακναβάτος για τις εκδόσεις Άγρα το 1987, είναι ένα βιβλίο που ανιχνεύει το μυστήριο πίσω από τον χαρακτήρα και αναζητεί την κρυφή αλήθεια του πίσω από την παγιωμένη, ψυχρή, επίσημη εκδοχή του.
«Η τέχνη του βιογράφου θα ήταν να δώσει τόση αξία στη ζωή ενός φτωχού ηθοποιού όση και στη ζωή του Σαίξπηρ», γράφει ο Schowb στον πρόλογο του βιβλίου των Φανταστικών βίων. Κι αυτό ακριβώς κάνει ένας επίγονός του, ο Pierre Michon (1945-), στους οκτώ βίους ταπεινών ανθρώπων που συγκεντρώνει στο έργο του Βίοι ελάσσονες, το οποίο κυκλοφόρησε το 2000 από τις εκδόσεις Ίνδικτος σε μετάφραση Κατερίνας Κολλέτ. Φτωχοί μεροκαματιάρηδες, άνθρωποι της υπαίθρου, αλκοολικοί, άβουλοι, απόκληροι αναγορεύονται σε αγίους της λογοτεχνίας από έναν υπερεκλεπτυσμένο συγγραφέα, ικανό να αποκαλύψει με ποιητικό σκεπτικισμό την αθέατη πλευρά των ανθρώπων
Γεωργία Συλλαίου(τραγουδίστρια, συγγραφέας)
Χαρίζω στις αγαπημένες μου μαθήτριες Ναταλία και Σύλβια:   Ένα δικό σου δωμάτιο, Βιρτζίνια Γουλφ,(μτφρ Μίνας Δαλαμάνγκα, Οδυσσέας, 1980).Για την ανεξαρτησία.
Μετά τα πυροτεχνήματα, Άλντους Χάξλεϋ,(μτφρ Μιμίκα  Κρανάκη, Οι φίλοι του βιβλίου, 1946).Για την ανοησία της ματαιοδοξίας.
Σαρλ Εσμπραγιά, Ένας Αμερικανός στη Βερόνα, (μτφρ Αλίκη Βρανά, Λυχνάρι, 1976).Για το χιούμορ.
Δημήτρης Σωκιαλίδης (οικονομολόγος)
Για τους φίλους που προσπαθούν να τα βρουν με την τρέχουσα ανυπαρξία μας σε σχέση με τους διάσημους πρόγονους μας: Ο συμβολισμός στην ελληνική μυθολογία του Πωλ Ντιλ (μτφ. Ι.Ράλλη  εκδ. Χατζηνικολή).
Για τους φίλους που προβληματίζονται για το που οδηγούν τα πολλά παρακλάδια της ψυχολογίας: Ο άνθρωπος που μπέρδεψε την γυναίκα του με ένα καπέλο. Όλιβερ Σακς (μτφ. Κ.Πόταγας Εκδόσεις Άγρα 2011). Συμπεριφορές που προκύπτουν απλώς, από νευρώνες!
Και για τους φίλους που διστάζουν να διαβάσουν Δαρβίνο, μια εξαιρετική και διασκεδαστική εικόνα της εξελικτικής διαδικασίας: Το ψάρι μέσα μας  Νιλ Σούμπιν  μτφ. Π.Δεληβοριάς, εκδ. Κάτοπτρο
Φίλιππος Φιλίππου (συγγραφέας)
Νίκος Καζαντζάκης, Ασκητική-Salvatores Dei, (Εκδόσεις Ελένης Καζαντζάκη, 1971).  Το βιβλίο ξεκινάει με μια κλασική φράση: «Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο∙ καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο∙ το μεταξύ φωτεινό διάλειμμα το λέμε Ζωή». Είναι το απόσταγμα της φιλοσοφίας του Καζαντζάκη.
Νίκος Καββαδίας, Βάρδια, (Εκδόσεις Κέδρος, 1979). Είναι το ευαγγέλιο του ναυτικού. Οι ιστορίες δεν είναι εξωτικές, αλλά ανθρώπινες, γεμάτες ιδρώτα, αίμα και σπέρμα. Πρωταγωνιστεί ο Καββαδίας. Διαβάζουμε για καράβια, λιμάνια, πουτάνες, τσιγάρα, ποτά, μανάδες και νοσταλγία.
Άρθουρ Σοπενχάουερ, Αφορισμοί για τη φρόνηση στη ζωή, (μετάφραση Μίνα Ζωγράφου, Εκδόσεις Μαρή, 1964). Το ευαγγέλιο κάθε αιρετικού, μοναχικού, ρομαντικού, ευαίσθητου, ασυμβίβαστου. Η μεταφράστρια σημειώνει: «Όλα είναι μάταια σ’ αυτόν τον κόσμο∙ μοναδικό όπλο για την ευδαιμονία είναι ο πνευματικός πλούτος που έχει μέσα του ο ανώτερος άνθρωπος…»
Βαγγέλης Χατζηβασιλείου (κριτικός λογοτεχνίας)
Τα βιβλία που επιλέγω αποτελούν προσωπικές επιλογές, πρωτίστως, όμως, αποτυπώνουν τρεις σημαντικές στιγμές του μεταπολιτευτικού μυθιστορήματος.
Το Κιβώτιο (1975, Κέδρος) του Άρη Αλεξάνδρου το διαλέγω επειδή είναι πολλά ταυτοχρόνως πράγματα: μια μεγάλη, καφκικών διαστάσεων πολιτική αλληγορία, ένα μυθιστόρημα  εξαιρετικά περίτεχνης πλοκής, αλλά και μια εργώδης αφηγηματική σύνθεση, που παίζει με ένα πλήθος λογοτεχνικών ειδών και ρευμάτων, φτάνοντας μέχρι και την  αυτοαναίρεσή της.
Το Ζαϊδα ή Η καμήλα στα χιόνια του Αλέξη Πανσέληνου(1997, τωρα στο Μεταίχμιο) θα ήθελα να το ξαναδιαβάσω διότι η Βιέννη και η Πράγα του Μότσαρτ αγκαλιάζουν τη Βενετία και την Αγία Μαύρα του Σολωμού, συναιρώντας το τοπικό, το εθνικό και το ευρωπαϊκό στοιχείο σε μιαν οργανική ενότητα Δύσης και Ανατολής.
Το Τι είδε η γυναίκα του Λωτ; (2007, Καστανιώτης) της Ιωάννας Μπουραζοπούλου το  υπενθυμίζω για τα δυστοπικά του χαρακτηριστικά: μια μαύρη πολιτεία όπου οι άνθρωποι έχουν θάψει στη μέση του πουθενά και το τελευταίο ίχνος της ατομικής και της κοινωνικής τους ταυτότητας.
Και ο …….
Δημήτρης Νόλλας (συγγραφέας)
Πλησιάζοντας τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά, για τα οποία μας έχουν ήδη προϊδεάσει οι εορτάζοντες Άγιοι και οι Αγίες του μήνα, αρχίζει, με αποδέκτες τα παιδιά μας και τα άλλα αγαπημένα μας πρόσωπα, ο πανικός των δώρων (*).  Δύο είναι τα βιβλία που πιστεύω θα μιλούσαν ανθ’ημών, βιβλία εξαιρετικής και ευφρόσυνης λογοτεχνίας, αλλά και ιστορικές μαρτυρίες για τον εν Ελλάδι βίο, εκεί περί τα μέσα του 20ου αιώνα. Με δυο λόγια βιβλία περιπετειώδη και συνάμα εκπαιδευτικά για όσους θέλουν ν’ ακούσουν το τραγούδι τους. Κλασικά πράγματα. Και στα δύο οι κύριοι χαρακτήρες εκφράζουν ο καθένας τους το μισό του Ενός, του οποίου υπάρχει ανάγκη:
Το “Μονοπάτι στη θάλασσα” του Σουρούνη (2006)
και ο “Ερασιτέχνης επαναστάτης” του Δοξιάδη (2018).
Στο “Μονοπάτι”, χρόνια της στέρησης και χρόνια της ελπίδας, ολόκληρου του κόσμου της ανάγκης, απ’ το Κουλέ Καφέ μέχρι την Παραλία, με μια γερμανική παράκαμψη, ο ήρωας του βιβλίου τον βιώνει σαν έλληνας Χωκ Φινν, ίδιο πουλί πετούμενο, έχοντας από νωρίς διδαχθεί πως η ζωή είναι ξέχειλη στην αδικία, αλλά και στην καλοσύνη. Ένα συνεχές βάσανο που ο άνθρωπος μάχεται διαρκώς να το ξεπεράσει με τη βοήθεια των φίλων και των αγαπημένων.
Στον “Επαναστάτη” του Δοξιάδη, που εκτυλίσσεται στη διάρκεια της διαβόητης δεκαετίας του ’60 ο ήρωας, ένας ιδιοφυής νέος με κλίση στις θετικές επιστήμες, υπότροφος αμερικανικών πανεπιστημίων, αριστούχος και ανήσυχος, αποκλίνει κάποια στιγμή από τις σπουδές του και αφοσιώνεται στην καταπολέμηση της Δικτατορίας της 21/4/67. Εξαίσια αφηγηματική και ψύχραιμη καταγραφή της περιόδου. Περιπέτειες της παρανομίας και γλαφυρές αναφορές στην καθημερινότητα της εποχής, καθιστούν το μυθιστόρημα ντοκουμέντο για την ιστορική περίοδο και είναι “μακράν” το καλύτερο του είδους του (ίσως γι’ αυτό και αντιμετωπίστηκε με παγερή αδιαφορία και σιωπή).
Και στα δυο μυθιστορήματα η παράδοση παίζει με τον μοντερνισμό, τοποθετώντας το ένα είδωλο μπροστά στο άλλο σε μια σύνθεση, όπου η θέση της προσωπικής ελευθερίας είναι αδιαπραγμάτευτη. Και τα δύο φωτίζονται από τον στίχο του Σαββόπουλου “Γουστάρω πλούσια κι ελεύθερη ζωή”, κάνοντας σαφές και στον πιο ανόητο εξ ημών, τι σημαίνει πλούσια ζωή.
(*)Στο σημείο αυτό δεν χρειάζεται να μεμψιμοιρούμε για την καταναλωτική παραζάλη που έχουμε αφήσει να αλώσει τις ζωές μας, με τις τηλεοπτικές σάλπιγγες να παιανίζουν κάθε ΜΑΥΡΗ Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη και οπωσδήποτε Παρασκευή “ΟΛΟΙ ΤΑ ΘΕΛΟΥΜΕ ΟΛΑ!” … Μέρες που είναι ας μη χαλάμε το κέφι μας· μια άσκηση στο μέτρο θα βοηθούσε να καταλαγιάζουν οι κάθε είδους υπερβολές.