Ανάγνωση και τρίτη ηλικία
Βενετία Αποστολίδου
O αναγνώστης, στις 30 Ιουλίου, 2015
Είναι μια συζήτηση που δεν έχει ανοίξει και δυστυχώς φοβάμαι ότι οι λόγοι είναι κατά κάποιον τρόπο «αγοραίοι». Οι ηλικιωμένοι δεν θεωρούνται δυναμικό κοινό για να επενδύσεις σε αυτούς ούτε οικονομικά εύρωστο κοινό για να ελπίζεις ότι θα αυξήσουν τις πωλήσεις των βιβλίων, σε εποχή μάλιστα οικονομικής κρίσης. Εξάλλου κοινή πεποίθηση είναι πως τα προβλήματα υγείας και κυρίως η αδύνατη όραση δεν τους επιτρέπουν να συγκεντρωθούν στην ανάγνωση ή, ακόμη χειρότερα, έχουν χάσει το ενδιαφέρον τους για τη ζωή, την κοινωνία, τα ανθρώπινα ζητήματα.
Όπως όλες οι γενικεύσεις και οι προκαταλήψεις, και τα παραπάνω έχουν περιορισμένη μόνο ισχύ. Καταρχάς το ενδιαφέρον για την ανάγνωση μπορεί να δημιουργηθεί σε οποιαδήποτε ηλικία ή να καταπέσει σε οποιαδήποτε ηλικία.
Και άλλοτε έχω υποστηρίξει σε αυτήν εδώ τη στήλη ότι τα παιδιά που διαβάζουν δεν πρέπει να θεωρούνται με βεβαιότητα ότι θα γίνουν, μεγαλώνοντας, αναγνώστες. Ανάλογα, κάποιος που δεν διάβαζε στα νιάτα του δε σημαίνει ότι δε μπορεί να γίνει αναγνώστης σε μεγάλη ηλικία. ΄Εχω το παράδειγμα της μητέρας μου η οποία, ενώ στα νιάτα της δε διάβαζε σχεδόν καθόλου, μετά τα 65 περίπου ανέπτυξε ενδιαφέρον για την ανάγνωση, άρχισε να μας ζητάει βιβλία και να ακούει πιο προσεκτικά τις συζητήσεις που κάναμε στο σπίτι γι αυτά· σιγά σιγά, με κόπο και βοήθεια, παρατώντας πολλά βιβλία στη μέση, απέκτησε τις δικές της αναγνωστικές προτιμήσεις και σήμερα, στα 86 της χρόνια, διαβάζει αργά αλλά συστηματικά.
Το προσωπικό αυτό παράδειγμα θα μπορούσε να θεωρηθεί μεμονωμένο και, σε καμιά περίπτωση, δεν θα ήταν αρκετό για να ανοίξω το θέμα αυτό σήμερα, αν δεν γνώριζα από κοντά τους τελευταίους μήνες τη δράση που αναπτύσσει μια λέσχη ανάγνωσης στη Θεσσαλονίκη. Πρόκειται για τη λέσχη ανάγνωσης του Συλλόγου Αποφοίτων του Κολλεγίου Ανατόλια. η οποία μετρά επτά χρόνια αδιάκοπης λειτουργίας· τα μέλη της, τα οποία, σημειωτέον, δεν είναι όλα απόφοιτοι του συγκεκριμένου σχολείου, έχουν δημιουργήσει στενές σχέσεις και, ξεκινώντας από τη δική τους εμπειρία μοιράσματος των αγαθών της κοινής ανάγνωσης, προβληματίστηκαν για τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν να διαδώσουν την εμπειρία της λέσχης και σε άλλους ανθρώπους.
Μέσω του Δήμου Θεσσαλονίκης απευθύνθηκαν λοιπόν στα ΚΑΠΗ και πρότειναν τη δημιουργία ομάδων ανάγνωσης από τους ηλικιωμένους που θα δήλωναν συμμετοχή. Η δράση ονομάζεται «Διάβασέ μου» διότι η ιδιομορφία των συγκεκριμένων ομάδων ανάγνωσης είναι ότι οι εθελόντριες αναγνώστριες (μέλη της αρχικής λέσχης) διαβάζουν φωναχτά στην προγραμματισμένη εβδομαδιαία συνάντηση ένα διήγημα και κατόπιν ακολουθεί συζήτηση.
ιδέα αυτή κυοφορήθηκε ένα χρόνο πριν αρχίσει να υλοποιείται. Κατά τη διάρκεια του χρόνου, η ομάδα των εθελοντριών αναγνωστριών (δυστυχώς είναι όλες γυναίκες) προετοιμάστηκε με όλους τους τρόπους: ενημερώθηκε για παρόμοια προγράμματα που υπάρχουν στο εξωτερικό, προβληματίστηκε για το είδος των κειμένων που θα διαβάζονταν και δημιούργησε ένα corpus με διηγήματα τα οποία θα λειτουργούσαν ως παρακαταθήκη επιλογών, ασκήθηκε στη φωναχτή ανάγνωση με τη βοήθεια κάποιας ηθοποιού και γενικά συζήτησε όλα τα πιθανά προβλήματα που μπορεί να παρουσιάζονταν.
Στην αρχική πρόσκληση ανταποκρίθηκαν δύο ΚΑΠΗ και ξεκίνησαν οι πρώτες ομάδες. Μέσα σε διάστημα δύο μηνών το νέο διαδόθηκε και αυτή τη στιγμή λειτουργούν πέντε ομάδες σε αντίστοιχα ΚΑΠΗ, ενώ ιδιωτικοί οίκοι ευγηρίας εκδήλωσαν ενδιαφέρον και έχουν δημιουργηθεί δύο ακόμη ομάδες εκεί. Οι εθελόντριες είναι ενθουσιασμένες από την ανταπόκριση των ηλικιωμένων και διηγούνται με πάθος την εμπειρία τους. ΄Ολες οι ομάδες αποτελούνται από γυναίκες και αυτό πλέον θα πρέπει να μας προβληματίσει σοβαρά. Οι ηλικιωμένοι ακούν με προσοχή την ανάγνωση του κειμένου ενώ αρκετοί εκδηλώνουν ενδιαφέρον να το διαβάσουν αργότερα και μόνοι τους, γι αυτό στο τέλος αφήνονται κάποια αντίτυπα ως δανεικά. Είναι ανοικτοί σε πολλών ειδών κείμενα ενώ η δυσκολία ή η ευκολία των κειμένων είναι τελείως αστάθμητη. Κείμενα που θεωρήθηκαν κάπως κρυπτικά βρήκαν θερμή ανταπόκριση και πυροδότησαν ζωηρές συζητήσεις. Όλοι οι συμμετέχοντες θέλουν να εκφραστούν. Η ανάγνωση του κειμένου είναι το έναυσμα για μια δημιουργική επικοινωνία η οποία όμως είναι στοχευμένη και οριοθετημένη από τους κανόνες της ομάδας. Η οριοθέτηση αυτή λειτουργεί νομίζω απελευθερωτικά (όπως γίνεται κατά κανόνα στις λέσχες) διότι δημιουργεί ένα ασφαλές περιβάλλον μέσα σε μια κοινωνία που δεν ξέρει να συζητά και χαρακτηρίζεται από ακατάσχετη φλυαρία, έλλειψη σεβασμού και ναρκισσισμό. Οι ηλικιωμένοι αναγνώστες /ακροατές βρίσκουν στα κείμενα ένα σωρό αφορμές για να αναμοχλεύσουν τις αναμνήσεις τους και να μιλήσουν για τη ζωή τους, πολλές φορές με μεγάλη συγκίνηση. Δένονται πολύ με τις εθελόντριες/αναγνώστριες και χαρακτηρίζουν «προδοσία» την οποιαδήποτε αναβολή ή μετάθεση της συνάντησης.
Είναι φανερό ότι η δράση αυτή βασίζεται σε πολλή δουλειά για το συντονισμό και την προετοιμασία της και προϋποθέτει αφοσίωση και συνέπεια από τις εθελόντριες. Αξίζει όμως πάρα πολύ τον κόπο. Αποδεικνύει πως, απόντος του ΕΚΕΒΙ, η κοινωνία των πολιτών αυτενεργεί σε ζητήματα προώθησης της ανάγνωσης και μάλιστα με ιδέες εντελώς φρέσκιες. Αναδεικνύει τη δυναμική μιας πολυπληθούς ηλικιακής ομάδας η οποία ήταν απούσα στις συζητήσεις μας για την ανάγνωση. Επιβεβαιώνει, για μια ακόμη φορά, ότι τα βιβλία μπορούν να αποτελέσουν για όλους τους ανθρώπους, χωρίς καμιά εξαίρεση, ανεκτίμητη συντροφιά στις πιο δύσκολες φάσεις του βίου, ακόμη και όταν τα «διαβάζουμε» μέσω της ακρόασης. Θα τελειώσω με μια προσωπική εμπειρία: όταν πλησιάζω στο σπίτι της μητέρας μου και τη διακρίνω στο μπαλκόνι να διαβάζει, νιώθω μια κρυφή χαρά ότι θα την έχω πολύν καιρό ακόμη κοντά μου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου