Σημειώσεις για μια αριστερή κυβερνητική πολιτική

Ενθέματα της Αυγής , 30 Αυγούστου 2015

Στον καιρό των Μνημονίων: Η Αριστερά, η κυβέρνηση και το κίνημα-4

του Πολυμέρη Βόγλη

Sandro Chia, «Αμφιβάλλοντας για τα χρώματα και τη μορφή»

1. Τα τελευταία χρόνια, τα Μνημόνια αποτέλεσαν «δομές καταστροφής» των πολιτικών δυνάμεων της χώρας. Μετά το ΠΑΣΟΚ και τη Νέα Δημοκρατία, ήλθε η σειρά της Αριστεράς να υποστεί τις συνέπειες της βίαιης προσαρμογής στην «προκρούστεια κλίνη» των μνημονιακών μέτρων και των απαιτήσεων των δανειστών: απογοήτευση στην κοινωνική βάση, αντιδράσεις στελεχών, διάσπαση του κόμματος. Η διαδικασία αποδόμησης του πολιτικού συστήματος συνεχίζεται, καθώς νέα κόμματα δημιουργούνται, ετερόκλητες συμμαχίες συνάπτονται, νέες διαιρετικές τομές κατασκευάζονται. Το ένστικτο της πολιτικής επιβίωσης για την παραμονή στην εξουσία επιτάσσει κινήσεις τακτικής που δημιουργούν δυνατότητες πολιτικής κυριαρχίας σε ένα περιβάλλον μόνιμης και διαρκούς πολιτικής αστάθειας. Η προσήλωση στις κινήσεις τακτικής υποβαθμίζει και συσκοτίζει τη στρατηγική: ποιο είναι το όραμα, πώς θέλουμε να είναι η ελληνική κοινωνία σε λίγα χρόνια. Όσο ο στρατηγικός στόχος παραμένει ασαφής και νεφελώδης, τόσο πιο δυσδιάκριτες γίνονται οι διαφορές μεταξύ των κομμάτων.

2. Ακόμα και την εποχή που η διαχωριστική γραμμή «Μνημόνιο-Αντιμνημόνιο» κυριαρχούσε στην πολιτική ζωή, η παραμονή στην Ευρώπη και τους θεσμούς της ήταν βασική παράμετρος της στρατηγικής του ΣΥΡΙΖΑ. Η αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ να καταργήσει τη μνημονιακή λιτότητα με ταυτόχρονη παραμονή της χώρας στο ευρώ έχει καταστήσει αυτή τη διαχωριστική γραμμή παρωχημένη. Οι αγωνιώδεις μήνες της διαπραγμάτευσης κατέδειξαν τα όρια της πολιτικής «Όχι στη λιτότητα — Ναι στο ευρώ» και, από αυτή την άποψη, η συμφωνία που επιτεύχθηκε ήταν η καλύτερη δυνατή εντός του ευρώ. Σήμερα πλέον το νέο δίλημμα που απερίφραστα τίθεται είναι «ευρώ ή αποχώρηση από την Ε.Ε. και επιστροφή στη δραχμή». Όμως, σε έναν διεθνοποιημένο κόσμο που τα σύνορα καθίστανται όλο και πιο διαπερατά σε όλα τα επίπεδα και οι προκλήσεις απαιτούν συνέργειες και συμμαχίες, η επιστροφή στον «εθνικό» δρόμο είναι ανέφικτη και η απομόνωση ανεπιθύμητη. Η Ευρώπη παραμένει το πλαίσιο εντός του οποίου θα πρέπει να οικοδομηθούν συμμαχίες, να επιτευχθούν λύσεις, να διαμορφωθεί η μελλοντική πορεία της ελληνικής κοινωνίας.

3. Η νέα συμφωνία επιβάλλει ασφυκτικούς περιορισμούς και, με αυτή την έννοια, το ερώτημα που ουσιαστικά τίθεται είναι: Τι μπορεί να συνιστά αριστερή πολιτική σε συνθήκες Μνημονίου; Ο στόχος της πολιτικής μιας κυβέρνησης της Αριστεράς σήμερα πρέπει να είναι η κοινωνική δικαιοσύνη και η καταπολέμηση των κοινωνικών ανισοτήτων που έχουν δημιουργήσει οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Είναι περιττό να πει κανείς ότι το Μνημόνιο δεν κινείται σε αυτήν την κατεύθυνση. Γι’ αυτό και η κυβέρνηση μπορεί και πρέπει να επιδιώξει να διευρυνθούν τα όρια της συμφωνίας ώστε να συμπεριλάβουν την προστασία των εργασιακών σχέσεων ή την προστασία των πιο αδύναμων στρωμάτων της κοινωνίας, όπως συνέβη με τα μέτρα για την ανθρωπιστική κρίση. Όμως μπορούν να αξιοποιηθούν πλευρές και της νέας συμφωνίας όπως π.χ. για τη φορολογική πολιτική. Ποιος άλλος εάν όχι μια κυβέρνηση της Αριστεράς μπορεί να πατάξει τη φοροδιαφυγή ή να συγκρουστεί με τη διαπλοκή και τα συμφέροντα των ολιγαρχών;

4. Το μεγαλύτερο έλλειμμα της κυβέρνησης όλους αυτούς τους επτά μήνες αφορούσε την ίδια τη διακυβέρνηση. Η διαπραγμάτευση με τους δανειστές αδρανοποίησε την κυβέρνηση ακόμη και σε τομείς που δεν σχετίζονταν άμεσα με την οικονομία. Οι ιδέες και οι προεκλογικές διακηρύξεις δεν μεταφράστηκαν σε εφαρμοσμένη πολιτική, οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις στους θεσμούς και τη δημόσια διοίκηση δεν πραγματοποιήθηκαν, δεν «φύσηξε αέρας αλλαγής» στους χώρους εργασίας και σπουδών. Για να αναστραφεί αυτό το κλίμα στασιμότητας και αδράνειας θα πρέπει η μετεκλογική κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ (στον βαθμό, βέβαια, που υπάρξει) να αναλάβει γενναίες πρωτοβουλίες διακυβέρνησης οι οποίες θα δώσουν ώθηση στις αλλαγές που έχει ανάγκη η κοινωνία. Από την άλλη πλευρά, εναπόκειται και στην ίδια την κοινωνία να υποστηρίξει τις αλλαγές που είναι αναγκαίες και να αντιπαρατεθεί με όσες επιβλήθηκαν από τους δανειστές και υπονομεύουν το μέλλον της. Κοντολογίς, πέρα από τις όποιες επιτυχίες και λάθη της κυβέρνησης της Αριστεράς, θα πρέπει να πρωταγωνιστήσουν πρόσωπα και συλλογικά υποκείμενα που να είναι διατεθειμένα όχι να καταγγείλουν την κυβέρνηση από μια θέση ιδεολογικής καθαρότητας αλλά να εμπλακούν στην προώθηση και εφαρμογή πολιτικών που βελτιώνουν την καθημερινότητα των πολλών και αλλάζουν την κοινωνία.

Ο Πολυμέρης Βόγλης διδάσκει σύγχρονη Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

Ο Πολυμέρης Βόγλης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1964. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο. Είναι αναπληρωτής καθηγητής κοινωνικής ιστορίας στο τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.


Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ
(2014)	Η αδύνατη επανάσταση, Αλεξάνδρεια
(2010)	Η ελληνική κοινωνία στην Κατοχή 1941-1944, Αλεξάνδρεια
(2004)	Η εμπειρία της φυλακής και της εξορίας, Αλεξάνδρεια

Συμμετοχή σε συλλογικά έργα
(2013)	Ελληνικά παράδοξα, Αλεξάνδρεια
(2011)	Δικτατορία 1967-1974, Μορφωτικό Ίδρυμα Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Μακεδονίας - Θράκης
(2010)	Ο Εμφύλιος Πόλεμος 1946-1949, Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη
(2009)	Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, Βιβλιόραμα
(2009)	Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, Βιβλιόραμα
(2009)	Τόποι εξορίας, Αλεξάνδρεια
(2008)	Μνήμες και λήθη του ελληνικού εμφυλίου πολέμου, Επίκεντρο
(2007)	Ιστορία και πολιτική στο έργο του Παντελή Βούλγαρη, Εκδόσεις Παπαζήση
(2006)	Ο πειρασμός της αυτοκρατορίας, Μεταίχμιο [κείμενα, επιμέλεια]
(2003)	Μετά τον πόλεμο, Αλεξάνδρεια
(2000)	Ιστορικό τοπίο και ιστορική μνήμη: το παράδειγμα της Μακρονήσου, Φιλίστωρ

Λοιποί τίτλοι
(2012)	Συλλογικό έργο, Η εποχή των ρήξεων, Επίκεντρο [επιμέλεια]