Ο Δυτικός πολίτης και η Δημοκρατία
Απόστολος Αποστόλου*Δεν αποτελεί πρωτοτυπία να πούμε ότι η δυτική Δημοκρατία έχει σπαταλήσει όλο το θάρρος της, όλη την έμπνευσή της και όλη τη δύναμή της. Και μέσα σε αυτές τις απώλειες της Δυτικής Δημοκρατίας έχει παρασιτοποιηθεί ο Δυτικός πολίτης. Εχει πνιγεί ο ενθουσιασμός του στη συνήθεια, ενώ τα κίνητρα της πρωτοβουλίας του βρίσκονται σε διαρκή απεργία. Ακόμη και η αμφιβολία του, που ήταν η πιο ασφαλής εγγύηση για να ανατρέψει τις αυθαιρεσίες, έχει καταστεί μια θλιβερή συναίνεση.
Ολα άρχισαν να αποψιλώνονται με ταχύτητες-ρεκόρ. Οι παρορμήσεις καλύφθηκαν από υποκατάστατα συμπεριφοράς μέσα από την αδρανή δράση των πολιτών. Ακόμη και οι εκλεπτυσμένες κουλτούρες συμμάχησαν με την ομοιομορφία. Στο μεταξύ η δυνατότητα της κατανόησης έπαψε να θεμελιώνει το διαφορετικό, και εκείνο που προέκυψε με τα χρόνια ήταν μια ταυτότητα κατανόησης και συναίνεσης που συνδέει όλες τις απόψεις, όλες τις στάσεις, όλες τις δράσεις. Ενώ «η πίστη στο αδύνατο» του Εντγκάρ Κινέ σβήστηκε όπως σβήνονται τα παιδικά σχέδια επάνω στην αμμουδιά της θάλασσας όταν έρχεται το κύμα και τα παίρνει.
Εξάλλου ο δυτικός πολιτισμός έχει παραιτηθεί από την πίστη ότι αποτελεί οικουμενικό ορίζοντα, γνωρίζοντας ότι δεν είναι τίποτε άλλο από το αποτέλεσμα σκηνοθετημένων αλλαγών. Ζει μέσα στην «τραγικότητα της ελαφρότητας», για να θυμηθούμε τον Λιποβέτσκι.
Ακόμη και εκείνο που υπερασπιζόταν ο Γκογκέν, «το δικαίωμα να τολμάς», το αρνείται με ένα πείσμα αδιάλυτο ο Δυτικός πολίτης. Ας θυμηθούμε πως παλιότερα αμυνόμασταν εμείς οι ίδιοι στους κινδύνους, ενώ σήμερα μένουμε ακινητοποιημένοι και δραστηριοποιούμαστε μόνο όταν ακούσουμε το κάλεσμα του αλάρμ του κινητού μας. Αμυνόμαστε μόνο ύστερα από εντολές που θα πάρουμε.
Ο δυτικός πολιτισμός στην ολοπόρφυρη πειθαρχία του, ξεκινώντας από τον καντιανό νόμο που αποτελεί ένα υπερεγώ που απολαμβάνει σαδιστικά το αδιέξοδο του υποκειμένου και την αδυναμία του να ανταποκριθεί στις αδυσώπητες απαιτήσεις, δημιούργησε ένα a priori συναίσθημα του πόνου (το προνόμιο του πόνου) ή καλύτερα του σαδισμού του νόμου (ο Καντ βασάνιζε τους μαθητές του με αδύνατες εργασίες και κρυφά γευόταν τις αποτυχίες τους).
Και από εκεί πέρασε στην πληγωμένη υπερηφάνεια του Δυτικού ανθρώπου με τον Σαντ (ο πόνος της ταπείνωσης) και πιο συγκεκριμένα στον Δήμιο που τρομοκρατεί. (Ο Λακάν έγραφε ότι ο Σαντ είναι ένας καντιανός της ντουλάπας.) Φτάνοντας έτσι σ’ έναν πολιτισμό του οίκτου. Είμαστε ακριβώς στο στάδιο που μας περιγράφει ο Μαρκούζε στην «κατασταλτική απο-εξάχνωση» (repressive desublimation).
Το νέο πνεύμα της δυτικής Δημοκρατίας θεμελιώθηκε σε καινούργια επιτακτικά δόγματα που συνδέονταν με τις παλιές θεολογίες έτσι ώστε ο Δυτικός πολίτης να ζητά τον οίκτο της εξουσίας και να εξισορροπείται σε περιεχόμενα κανονιστικών προτιμήσεων. Ταυτόχρονα ο πολιτικός σχετικισμός έγινε ο νέος πολυθεϊσμός των κριτηρίων και των αποφάσεων της ζωής. Νέες ρυθμίσεις και επιμειξίες πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών θεωριών έφεραν με αφέλεια και υπεραισιοδοξία τις προσαρμοστικότητες της σύγχρονης εποχής. Ο Πάολο Ρουμίζ έλεγε πως «ο αναλγητικός ψευδαισθηματισμός της Δύσης μεταφέρει όλη του την άνοια στην εποχή μας».
Είναι γεγονός ότι έχουμε καταργήσει όλα τα κοντέρ της ιστορικής εγγραφής μας και έχουμε μπει για τα καλά στο κατώφλι της νεκροπολιτικής που ακυρώνει συστηματικά όλες τις πίστεις και τις πεποιθήσεις μας.
Ο Σιοράν τόνιζε ότι «κάθε βασανισμένος Δυτικός έχει στο μυαλό του έναν ήρωα του Ντοστογιέφσκι με τραπεζικό λογαριασμό». Ετσι η Δημοκρατία στο πέρασμα των χρόνων έγινε κίνημα μόδας για να διασώσει «τον σφετεριστικό εγωισμό του πολίτη και τα προνόμιά του» (Μπενζαμέν Κονστάν).
Πλέον ο κυνισμός της εξουσίας στις δυτικές Δημοκρατίες με τα μέτρα της εποχής και με τον τρόπο της εποχής καθορίζεται από τις πλευρές ενός τριγώνου, μεταξύ τρόμου-συνήθειας-αναγκαιότητας. Και οι τρεις διαστάσεις του τριγώνου απλώνονται, συσσωρεύονται, πυκνώνονται. Ας το καταλάβουμε, η Δύση είναι απρόθυμη να διασώσει τη Δημοκρατία.
*Καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου