«Πανικός»: ένα αστυνομικό του Τζέιμς Έλροϊ για τον "πατριάρχη της ρυπαρότητας" , το "αυθεντικό άνθος του κακού" Φρέντι Ότας

 

«Πανικός» του Τζέιμς Έλροϊ

bookpress.gr

11–14 λεπτά

---

Για το μυθιστόρημα του Τζέιμς Έλροϊ [James Ellroy] «Πανικός» (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος, εκδ. Κλειδάριθμος).

Κριτική: Διονύσης Μαρίνος

Έλμερ Τζάκσον, Χιντέο Ασίντα, Ντάντλεϊ Σμιθ, Γουίλιαμ Πάρκερ, Μπαντ Γουάιτ, Τζακ Βινσένς, Μπάκι Μπλάιχερτ, Λι Μπλάνσαρντ, Μπαζ Μικς και κάμποσοι άλλοι της κομπανίας. Η πινακοθήκη των προσώπων που έχουν εμφανιστεί ως τώρα στα μυθιστορήματα του Τζέιμς Έλροϊ συνιστούν μια έξοχη, φιλόδοξη, ανόσια τραβηχτική και συνάμα διθυραμβική –στο σκοτεινό μεγαλείο της– έκθεση ωμοτήτων.

Είναι σαν να βλέπεις τη μαγική ελαφρότητα της ποπ κουλτούρας που εκπέμπει το Χόλιγουντ να ανακατεύεται με τη βιαιότητα των προσώπων που κοσμούν (;) τους πίνακες του Φράνσις Μπέικον. Κρέατα και αρώματα. Κραυγές και λουλούδια. Βία και ακραίος ερωτισμός. Ο Έλροϊ είναι ο αναδευτήρας του πολτού, ο σαμάνος της αθέατης πλευράς του φεγγαριού, ο αρχιερέας της πιο κρουστικής πλευράς της αμερικανικής λογοτεχνίας. Ο σκοτεινός Τολστόι της που δεν φοβάται να ανακατέψει τη σημαδεμένη τράπουλα της χώρας. Αλίμονο, υπάρχουν πολλοί σκελετοί στις ντουλάπες των ΗΠΑ.

Αν, πάντως, όλοι οι προαναφερθέντες ήρωες προηγούμενων μυθιστορημάτων του Έλροϊ, από τη Μαύρη Ντάλια έως το Perfidia και από τη Θύελλα έως το Λος Άντζελες: Εμπιστευτικό επιβεβαιώνουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ότι είναι αρχιερείς της βαναυσότητας, του κυνισμού και του πηγαίου αμοραλισμού, τότε ο Φρέντι Ότας, ο πρωταγωνιστής του νέου του βιβλίου Πανικός (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος, εκδ. Κλειδάριθμος) είναι ο πατριάρχης της ρυπαρότητας. Τέτοια λέρα δεν είναι εύκολο να υπάρξει ξανά. Πρέπει να έσπασε το καλούπι όταν γεννήθηκε.

Είναι σαν να βλέπεις τη μαγική ελαφρότητα της ποπ κουλτούρας που εκπέμπει το Χόλιγουντ να ανακατεύεται με τη βιαιότητα των προσώπων που κοσμούν (;) τους πίνακες του Φράνσις Μπέικον. Κρέατα και αρώματα. Κραυγές και λουλούδια. Βία και ακραίος ερωτισμός.

Fred Otash

Παρεμπιπτόντως, ο Ότας (ή Φρέντι Ο. για εχθρούς και περισσότερο εχθρούς) δεν είναι προϊόν της –έτσι κι αλλιώς– αχαλίνωτης φαντασίας του Έλροϊ, αλλά πραγματικό πρόσωπο. Έδρασε τη δεκαετία του ’50 στο Λος Άντζελες και ήταν ένα αυθεντικό άνθος του κακού. Υπήρξε πεζοναύτης, αλλά δίχως να κοσμούν τη στολή του παράσημα από στρατιωτικά ανδραγαθήματα. Κατόπιν εντάχθηκε στο LAPD, αλλά εκδιώχθηκε από το Σώμα κακήν κακώς, καθώς κρίθηκε επίορκος (τι παράξενο).

Εν συνεχεία ακολούθησε καριέρα ιδιωτικού ντετέκτιβ για να ανέλθει στην ιεραρχία του «κολαστηρίου» με το να γίνει η ψυχή του σκανδαλοθηρικού περιοδικού “Confidential”, του οποίου η θεματολογία θα έκανε να ντρέπονται όλα τα κίτρινα περιοδικά που παρουσιάζουν σκάνδαλα της showbiz. Το “Confidential” υπήρξε η επιτομή της βρόμικης δημοσιογραφίας. Όλα τα ρεπορτάζ του στηρίζονταν σε ανυπόστατα ψεύδη, συκοφαντίες, διάρρηξη κάθε κώδικα ηθικής, ενώ η δημοσιογραφική δεοντολογία είχε γίνει στάχτη προ πολλού. Δεν υπήρχε αστέρας του κινηματογράφου εκείνης της εποχής που να μην πέρασε από τις σελίδες του εν λόγω περιοδικού και να μην λερώθηκε από τη λάσπη που πετούσε κατά πάνω τους με τον ανεμιστήρα (sic).

Ο Ότας υπήρξε ενορχηστρωτής πολλών τέτοιων κίτρινων ιστοριών. Ως άλλος οδοστρωτήρας μπούκαρε σε ξενοδοχεία ημιδιαμονής όπου κατέλυαν παράνομα ζευγάρια για το προφανές. Έβαζε κοριούς, έψαχνε μέσα στα σκουπίδια, όντας ακάθαρτος κι ο ίδιος, δωροδοκούσε, απειλούσε, χτυπούσε στο ψαχνό, βυσσοδομούσε, κάρφωνε τους πάντες, έβγαζε στη φόρα τα άπλυτα των διασημοτήτων. Από τη Μέριλιν έως τον Ροκ Χάντσον και από τον Ντέιμς Ντιν έως τη Λιζ Τέιλορ και τη Νάταλι Γουντ. Ουδείς κατάφερε να ξεφύγει από το ρυπαρό εργοτάξιο κατασκευής ψεμάτων που είχε στήσει.

Ως άλλος οδοστρωτήρας μπούκαρε σε ξενοδοχεία ημιδιαμονής όπου κατέλυαν παράνομα ζευγάρια για το προφανές. Έβαζε κοριούς, έψαχνε μέσα στα σκουπίδια, όντας ακάθαρτος κι ο ίδιος, δωροδοκούσε, απειλούσε, χτυπούσε στο ψαχνό, βυσσοδομούσε, κάρφωνε τους πάντες, έβγαζε στη φόρα τα άπλυτα των διασημοτήτων.

Αν προσθέσει κανείς και την κομμουνιστική υστερία που είχε φουντώσει εκείνα τα χρόνια λόγω του φρενιασμένου Μακ Κάρθι, αυτομάτως συμπληρώνεται ένα ολόκληρο παζλ από ανθρώπους που σύρθηκαν, διασύρθηκαν και καταστράφηκαν από τον Άνθρωπο που Έπρεπε να Δεις, όπως έλεγε ο ίδιος για τον εαυτό του. Έλεγε και άλλα για τον εαυτό του, όπως ότι ήταν Σαμάνος της Ντροπής, αφανισμένη ψυχή, Τύραννος του Κουτσομπολιού που Κρατά Όμηρο το Χόλιγουντ, ένθερμος αρχιτέκτονας του σκατένιου τέλους του και κάμποσα άλλα γουστόζικα που δείχνουν με εύγλωττο τρόπο το αισχρό μεγαλείο του. Φρέντι Ότας: το αγλάισμα της ανηθικότητας.

Όλα αυτά, βέβαια, δεν τα λέει ο ίδιος ο Ότας στην αυτοβιογραφία του (έγραψε και τέτοια), αλλά τα πυροδοτεί ο Έλροϊ στον Πανικό. Θα πρέπει να σημειώσουμε πως ο Αμερικανός συγγραφέας έχει τον Φρέντι Ο. αρκετά χρόνια στο ραντάρ του. Δεν είναι τυχαίο ότι τον έχει εμφανίσει και σε άλλα προηγούμενα βιβλία του (είναι συνηθισμένη αυτή η ανακύκλωση προσώπων στον Έλροϊ). Τον βρίσκουμε στο Αμερικανικό ταξίδι θανάτου (μτφρ. Ανδρέας Αποστολίδης, εκδ. Άγρα), καθώς και στο μυθιστόρημα Το αίμα δεν σταματάει ποτέ (μτφρ. Ανδρέας Αποστολίδης, εκδ. Άγρα). Αμφότερα ενταγμένα σε κατά καιρούς τριλογίες που έγραφε ο Ελρόι (άλλο ένα χαρακτηριστικό του).

Επίσης, πριν από δέκα χρόνια έγραψε μια νουβέλα (παράξενο γι’ αυτόν να περιοριστεί σε μόλις 50 σελίδες) με τίτλο Shakedown με πρωταγωνιστή τον Ότας. Το βιβλίο, ουσιαστικά, ήταν ο πιθανολογούμενος προάγγελος μιας σειράς που προγραμμάτιζε να προβάλλει το δίκτυο HBO, project που δεν προχώρησε. Τότε ο Έλροϊ αποφάσισε να κάτσει και να ξαναγράψει την ιστορία σύμφωνα με τα δικά του μέτρα. Να κάνει, δηλαδή, μια ακόμη μεγάλη βουτιά στα άδυτα των αδύτων του Χόλιγουντ και να γράψει, όπως και έκανε, τον Πανικό. Όπως θα έλεγε και ο Έλροϊ: Μπανζάι! 

Ο Τζέιμς Έλροϊ γεννήθηκε το 1948 στο Λος Άντζελες, μόνιμο σκηνικό των μυθιστορημάτων του. Σημαδεμένος από μια τρομερή προσωπική εμπειρία, ενώ ήταν ακόμα παιδί (βρήκε τη μητέρα του φρικτά δολοφονημένη από αγνώστους) ο Ελρόι από νωρίς έδειξε την κλίση του στο γράψιμο. Η «Τετραλογία του Λος Άντζελες» –Η μαύρη ντάλια, Το μεγάλο πουθενά, Λος Άντζελες: Εμπιστευτικό, Λευκή τζαζ– και η «Τριλογία του Αμερικανικού Υποκόσμου» –Αμερικανικό ταμπλόιντ, Αμερικανικό ταξίδι θανάτου, Το αίμα δεν σταματάει ποτέ– τον καθιέρωσε διεθνώς ως τη μεγαλύτερη φωνή στο νουάρ μυθιστόρημα.

Το βιβλίο ξεκινάει από το 2020, οπότε και ο Ότας βρίσκεται έγκλειστος στο Σωφρονιστικό Κατάστημα Εξιλέωσης / Μονάδα Απερίσκεπτων Καταστροφέων Ζώων / Καθαρτήριο Διεστραμμένων. Να σημειωθεί, πάντως, ότι ο Ότας πέθανε το 1992. Όπως και να ’χει, ο Ότας έχει αποφασίσει να πει τα πάντα. Να μιλήσει μέσα από τη ρημαγμένη καρδιά του γνωρίζοντας πως στο δικό του de profundis θα παιανίζουν τα χάλκινα της Κόλασης. Το κάνει και σαρώνει τα πάντα με όσα αποκαλύπτει. Οι αποκαλύψεις του είναι κανονικότατο britzkrieg.

Ρεμάλι περιωπής, κομμουνιστοφάγος, εκβιαστής, εκμαυλιστής, σεξομανής, τζάνκι, μπεκρής, ερωτόπληκτος, πορνικός, ασελγής και τέλος δεν έχει ο κατάλογος των χαρακτηρισμών που μπορεί να κολλήσει κανείς σε τούτο τον άνθρωπο που αντί για μάτια και στόμα είχε λασπωτήρες (sic).

O Πανικός δεν είναι ένα μυθιστόρημα της μιας πλοκής. Εξακτινώνεται μέσω της δράσης του Ότας. Μας απλώνει στα χαρτί τις πράξεις του – άλλες πραγματικές κι άλλες επινοημένες. Παίζουν τα πάντα: γκέι πρωταγωνιστές που θέλουν να κρυφτούν, μητρομανείς σταρ που κρύβουν τα απόκρυφα του μπουντουάρ τους, εξωνημένοι αστυνομικοί, παρανοϊκοί πράκτορες του FBI, παίκτες του υποκόσμου που το ποινικό τους μητρώο ζυγίζει ένα τόνο, ανώμαλους κάθε λογής, ναζιστές και λοιπούς φασίστες, ιδεολόγους της δεκάρας, παθιασμένους κομμουνιστές και μια ολόκληρη πανίδα που έδρασε εκείνα τα περίεργα χρόνια στο Λος Άντζελες. Όλο το gestalt της εποχής ξεδιπλώνεται μέσα από την εξομολόγηση του Ότας.

Τι κάνει ο Έλροϊ σε τούτο το βιβλίο; Ό,τι έχει κάνει και σε όλα τα υπόλοιπα: μακροβούτι στην Κόλαση και όπου τον βγάλει. Δεν ορρωδεί προ ουδενός. Όλες οι εμμονές του είναι εδώ.

O Ότας κάποια στιγμή βρίσκεται στα σχοινιά και μη μπορώντας να παίξει στοιχειώδη άμυνα, αναγκάζεται να συμβιβαστεί και να ξαναμπεί στις τάξεις τις αστυνομίας. Όχι φυσικά ως κανονικό μέλος της, αλλά ως πληροφοριοδότης. Αν μη τι άλλο το χαφιεδιλίκι το έχει στο αίμα του. Φτάνει μάλιστα στο σημείο να γίνει η 5η φάλαγγα του “Confidential” με σκοπό να το ρίξει στη μαύρη τρύπα της ανυποληψίας και τελικά να το κλείσει, όπως προστάζει ο αρχηγός της αστυνομίας του Λος Άντζελες.

Προηγουμένως, βέβαια, αλλά και κατά τη διάρκεια της δράσης του δεν σταματάει να μπλέκει σε καταστάσεις ή να μπλέκει άλλους στη λάσπη που αφήνει στο διάβα του. Ο αθεόφοβος έως και τον Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι μπερδεύει με call girls. Τίποτα, δεν έχει κανένα ηθικό έρμα. Άλλα και όλοι οι άλλοι, μήπως έχουν; Ο Ότας είναι αναπόσπαστο μέλος της λερής πανίδας του Λος Άντζελες. Ακόμη κι αν δεν υπήρχε θα έπρεπε να εφευρεθεί.

Τι κάνει ο Έλροϊ σε τούτο το βιβλίο; Ό,τι έχει κάνει και σε όλα τα υπόλοιπα: μακροβούτι στην Κόλαση και όπου τον βγάλει. Δεν ορρωδεί προ ουδενός. Όλες οι εμμονές του είναι εδώ. Τις συναντήσαμε στο Αmerican Tabloid, αλλά και στη Μαύρη Ντάλια και το L.A. Confidential. Πολύ σεξ, πολλή βία, ναζιστικά σύμβολα, άφθονο ποτό, ναρκωτικά και εκμαυλισμός. Να σκεφτεί κανείς πως το πρωινό των πρωταθλητών κατά τον Ότας είναι ουίσκι Old Crow και δεξενδρίνες.

Ο Πανικός δεν είναι ένα βιβλίο που γράφτηκε για όλους. Ίσως γιατί γράφτηκε σαν ένα μεγάλο, μεγάλο τριπάρισμα γλώσσας και μυαλού. Οι λέξεις εδώ έχουν την αιχμηρότητα καλολιμαρισμένου μαχαιριού. Είναι ένα βιβλίο ανόσιο που για να το αντέξεις οφείλεις να παίξεις σ’ αυτό το λασπερό γήπεδο, αλλιώς θα σε καταπιεί. Είναι ένα βιβλίο γρύλισμα, ένα βιβλίο υλακή. Γραμμένο με πυρετώδη τρόπο εκπέμποντας την ανάλογη θερμότητα. Σκέτος καυστήρας σε λειτουργία. Εντέλει, είναι ένα βιβλίο που μόνο ο αμίμητος Έλροϊ θα μπορούσε να γράψει μ’ αυτόν τον τρόπο. Κάθε σελίδα είναι και μια μαχαιριά, ένα λάκτισμα, μια μπουνιά. Θα την φας που θα την φας, τουλάχιστον ας τη χαρείς.

Ο Μιχάλης Μακρόπουλος μας παραδίδει μια κεφάτη μετάφραση. Δεν ξέρω πώς αλλιώς να το πω. Τα πάντα είναι τοποθετημένα ελροϊκά (sic) σε ελληνική απόδοση. Κάτι απείρως δύσκολο, καθώς η αγοραία γλώσσα του Αμερικανού, γεμάτη ιδιωματισμούς του δρόμου και του περιθωρίου δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για ελιγμούς. Κι όμως, ο Μακρόπουλος τους πραγματοποιεί και μάλιστα με περισσή επιτυχία. Πάλι με τα… λόγια του Έλροϊ, το όλον είναι: Ρινγκ-α-ντινγκ-ντινγκ!

---

^＊ Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Μπλε ήλιος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Απόσπασμα από το βιβλίο 

«Έχω περάσει είκοσι οχτώ χρόνια σε τούτον το γαμημένο λάκκο της κόλασης. Τώρα μου λένε πως μπορώ να καταγράψω τα δεινά μου σ’ απομνημονεύματα και, γράφοντας, να ξεφύγω αποδώ μέσα.

Όλα εκείνα τα θρησκευτικά σκατά που περιφρονούσα και παράκουγα έχουν βγει αληθινά. Υπάρχει ο Παράδεισος για τους καλούς, η Κόλαση για τους τερατωδώς Κακούς με κεφαλαίο κάπα. Κι υπάρχει και το Καθαρτήριο για τύπους σαν ελόγου μου – σαρκαστικά καθάρματα που επωφελήθηκαν από ’να διεστραμμένο σύστημα και προκάλεσαν καταστροφή. Έχω τσουρουφλιστεί μες στα κρίματά μου για δύο δεκαετίες και βάλε. Έχω ξαναζήσει την επίγεια ζωή μου ως την τελευταία δυστοπική της λεπτομέρεια. Οι πανούργοι φύλακές μου με δελεάζουν πια με μια συμφωνία.

Κατάγραψε το γεμάτο κυνισμό κι αποκρουστικό σου ταξίδι. Σάλπισε θριαμβευτικά την αλήθεια. Ξελαρυγγιάσου, χοροπήδα μέχρι τον Παράδεισο σαν μαϊμού.

Μωρό μου, είναι καιρός να ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΘΕΙΣ».