Μήπως να ξανασκεφτούμε την Μπολόνια, σύντροφοι;
© David Pillow | Dreamstime.com
Το ταπεινωτικό για τους καλλιτέχνες Π.Δ. 85/22 παραβιάζει ελληνικούς νόμους, ευρωπαϊκές οδηγίες, καθώς και το ευρωπαϊκό σύστημα διαβάθμισης σπουδών και επαγγελματικών προσόντων. Οι τριετείς καλλιτεχνικές σπουδές σκηνοθεσίας, επαγγελμάτων της σκηνής, χορού και υποκριτικής έχουν αξιολογηθεί, πιστοποιηθεί και αναγνωρίζονται στην Ε.Ε. ως επαγγελματικό bachelor/licence. Τα τελευταία 20 χρόνια η Ελλάδα παραβιάζει διαρκώς τη σχετική ευρωπαϊκή οδηγία (89/48). Για τον λόγο αυτό έχουν γίνει πολλές καταγγελίες και εκδοθεί εις βάρος της χώρας μας αντίστοιχες καταδικαστικές αποφάσεις έπειτα από σχετικές προσφυγές της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.
Με αφορμή το Π.Δ. είναι ώρα να (ξανα)βγει στο φως του ήλιου η κακοφορμισμένη πληγή της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, η προβληματική σύνδεσή της με το Λύκειο και ο αποτυχημένος σχεδιασμός διαβάθμισης των βαθμίδων των σπουδών, τόσο μεταξύ τους, όσο και σε σχέση με την επαγγελματική απορρόφηση των αποφοίτων των ΑΕΙ. Το πρόβλημα της Παιδείας ή, ακριβέστερα, η Παιδεία ως πρόβλημα και όχι ως λύση βρίσκεται στη βάση μιας σειράς από παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας. Πρόκειται για βόμβα στα θεμέλιά της, η οποία έχει ήδη εκραγεί: υποβάθμιση διαπροσωπικών και κοινωνικών σχέσεων, ενδοοικογενειακή βία, συντηρητικοποίηση, μισαλλοδοξία, ρατσισμός, φασισμός, σεξισμός είναι μερικές μόνο από τις συνέπειες της υποβαθμισμένης Παιδείας που παρέχεται στα παιδιά και τους νέους αυτής της χώρας.
Από το 1999, όταν οι υπουργοί Παιδείας 29 ευρωπαϊκών κρατών συνυπέγραψαν τη Διακήρυξη της Μπολόνιας, ξεκίνησε ένας αγώνας ανάδειξης των αρνητικών συνεπειών της από την πλευρά της Αριστεράς. Οσοι συμμετείχαμε στον προβληματισμό αυτόν είχαμε -και έχουμε ασφαλώς- ισχυρά επιχειρήματα: η Μπολόνια αποτέλεσε πράγματι «το Μάαστριχτ της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης». Το περίφημο 3+2 (έτη προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών αντίστοιχα) λειτούργησε αναμφίβολα με έντονο ταξικό πρόσημο: οδήγησε στην «αποειδίκευση» τους/τις κατόχους τίτλου τριετών σπουδών, οι οποίοι έπρεπε να γίνουν γρήγορα αναλώσιμοι βγαίνοντας νωρίτερα στην παραγωγή με τίτλο bachelor/licence, και στη μεγαλύτερη ειδίκευση τα παιδιά της λεγόμενης μεσαίας τάξης, τα οποία συνέχιζαν στον πενταετή κύκλο σπουδών αποφοιτώντας ως κάτοχοι master. Στη χώρα μας όμως τα πράγματα εξελίχθηκαν πολύ χειρότερα σε σχέση με το πώς θα ήταν σήμερα η κατάσταση αν είχαμε εναρμονιστεί π.χ. με το γαλλικό μοντέλο. Η Μπολόνια εφαρμόστηκε στην Ελλάδα à la carte με στόχο την εξυπηρέτηση του τριτοκοσμικού καπιταλιστικού μοντέλου βάσει του οποίου πορεύονται οι πολιτικοί «ιδιοκτήτες» της χώρας σε όλη τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης – για να μην πάμε πιο πίσω:
• Δεν υιοθετήθηκε το 3+2 αλλά το 4+1,5. Οι προπτυχιακές ανώτατες σπουδές στην Ελλάδα διαρκούν 4 χρόνια και προφανώς δεν αναγνωρίζονται διεθνώς ως master. Για να φτάσει κανείς στο master θα πρέπει πλέον να πληρώσει δίδακτρα στο δημόσιο Πανεπιστήμιο παρακολουθώντας μεταπτυχιακές σπουδές τριών επιπλέον εξαμήνων. Πιο ταξικό, πεθαίνεις. Τα μεταπτυχιακά προγράμματα, στην πλειονότητά τους, ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια όχι για να εξυπηρετήσουν ερευνητικές ανάγκες αλλά για να μετατρέψουν το δημόσιο Πανεπιστήμιο σε αυτό που -όσες και όσοι εναντιωθήκαμε στην Μπολόνια- αποστρεφόμαστε: μια επιχείρηση που λειτουργεί με βάση τη βιωσιμότητά της, μισθώνει υπηρεσίες σε ιδιώτες (ούτε τη σίτιση των φοιτητών/τριών δεν είναι πλέον σε θέση να αναλάβει) και προχωρά σε οικονομικές συναλλαγές με τους ίδιους τους σπουδαστές/στριες μέσω των διδάκτρων των μεταπτυχιακών σπουδών. Το δημόσιο Πανεπιστήμιο έχει ήδη μετατραπεί σε σούπερ μάρκετ πώλησης πτυχίων, κέντρο διερχομένων εργολάβων και διαφανών ή αδιαφανών συναλλαγών.
• Εφαρμόστηκε επιλεκτικά το σύστημα αποτίμησης των μαθημάτων των ΑΕΙ βάσει πιστωτικών μονάδων ECTS, αποκλείοντας από αυτήν τη διαδικασία τις καλλιτεχνικές σπουδές. Με ποιο τρόπο; Απλούστατα, διαιωνίζοντας την αδιανόητη παραφωνία υπαγωγής των καλλιτεχνικών σπουδών στο ΥΠΠΟΑ αντί του υπουργείου Παιδείας. Ετσι, οι τριετείς επαγγελματικές σπουδές θεάτρου, χορού, κινηματογράφου κ.λπ. υπάγονται σε λάθος υπουργείο και δεν είναι εφικτή η πιστοποίησή τους και η αναγνώριση ECTS. Και σαν να μην έφταναν αυτά, με την άρνηση αναβάθμισης όλων των υφιστάμενων Τμημάτων ΑΕΙ Καλών Τεχνών σε σχολές πενταετούς φοίτησης, το υπουργείο Παιδείας συντηρεί την ασυμβατότητα ανάμεσα στα πτυχία και τροφοδοτεί μια αχρείαστη και παράλογη διαμάχη ανάμεσα στους καλλιτέχνες και τους θεατρολόγους.
Με αυτά τα δεδομένα, σκέφτεται κανείς ότι αν η Ελλάδα είχε εφαρμόσει πιστά τη Διακήρυξη της Μπολόνιας, τα πράγματα σήμερα δεν θα είχαν φτάσει στον πάτο. Οι διεκδικήσεις μας θα ήταν αναβαθμισμένες και δεν θα βρισκόμασταν μπροστά στις στάχτες του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Θα ξεκινούσαμε πολεμώντας θέσεις Μακρόν (έστω) και όχι θέσεις Μητσοτάκη. Εχει διαφορά; Οση διαφορά έχει ο οργανωμένος καπιταλισμός από την τριτοκοσμική εφαρμογή του και ο καλλιεργημένος δεξιός αστός από τον τοπικό κατσαπλιά που ιδρύει πανεπιστημιακή αστυνομία. Λυπάμαι που η διαπίστωση αυτή επαναφέρει το ελάχιστο ως ζητούμενο, αλλά φαίνεται ότι η παρακμή δεν έχει τέλος όσο παράγει κερδοφορία για το κεφάλαιο. Η εναρμόνιση με μια σειρά από ευρωπαϊκά κεκτημένα αποτελεί ιδεολογική ήττα, οπορτουνισμό, δεξιά στροφή; Οχι βέβαια, ιδίως όταν μπροστά μας βλέπουμε τα ερείπια του ελληνικού μοντέλου για την Παιδεία. Χρειάζεται η επείγουσα διατύπωση αιτημάτων διάσωσης όσων μπορούν να σωθούν; Επιβάλλεται. Μερικά από αυτά (λείπουν άλλα τόσα):
- Ελεύθερη πρόσβαση στα ΑΕΙ στα ευρωπαϊκά πρότυπα, με παράλληλη γενναία χρηματοδότηση των υποδομών και ενίσχυση του διδακτικού προσωπικού για την υποδοχή αυξημένου αριθμού πρωτοετών.
- Εναρμόνιση με το ευρωπαϊκό σύστημα διαβάθμισης τριτοβάθμιων σπουδών (πενταετής κύκλος δωρεάν εκπαίδευσης με εφαρμογή του 3+2 τουλάχιστον σε όλες τις Σχολές Καλών Τεχνών και κατάργηση των διδάκτρων στα μεταπτυχιακά).
- Ακαδημαϊκή διαβάθμιση και επαγγελματική αναγνώριση των τριετών σπουδών μέσω πτυχίου επιστημονικού ή επαγγελματικού bachelor/maitrise όπου περιλαμβάνονται και οι καλλιτεχνικές σπουδές (θέατρο, χορός, κινηματογράφος κ.ά.) με ταυτόχρονη δυνατότητα πρόσβασης στα δύο επιπλέον χρόνια σπουδών του master των Τμημάτων πενταετούς φοίτησης.
- Κατάργηση της πανεπιστημιακής αστυνομίας με παράλληλη χρηματοδότηση των ιδρυμάτων για δημιουργία και λειτουργία υπηρεσιών φύλαξης και προστασίας του πανεπιστημιακού χώρου και του πανεπιστημιακού ασύλου.
- Υπαγωγή των καλλιτεχνικών σπουδών στο υπουργείο Παιδείας. Επαναφορά καλλιτεχνικών μαθημάτων και μαθημάτων ανθρωπιστικών σπουδών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Πρόκειται για τα απλά και αυτονόητα, τα οποία σκοντάφτουν σε έναν και μόνο σκοτεινό αλλά κρίσιμο παράγοντα: με ελάχιστες εξαιρέσεις, τα μέλη του πολιτικού προσωπικού που παριστάνουν τους ιδιοκτήτες της χώρας, αν και δεν μπορεί να πει κανείς με βεβαιότητα σε ποιο βαθμό στερούνται ουσιαστικής παιδείας, μόρφωσης και συνείδησης, έχουν αποδείξει έμπρακτα ότι αδιαφορούν για την Παιδεία, απεχθάνονται τον πολιτισμό και αντιπαθούν τις τέχνες και τα γράμματα. Δεν τα θέλουν στη ζωή τους. Τους ενοχλούν. Τους αναστατώνουν. Τους ταράζουν τον ύπνο. Καθήκον μας είναι να τους τα επιβάλουμε.
*Σκηνοθέτης, καθηγητής Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου