Σάββατο, Δεκεμβρίου 24, 2022

«Ο τρίτος άνθρωπος. Η πτώση ενός ειδώλου» : κλασικό νουάρ και ως μυθιστόρημα και ως ταινία

Όπου οι άνθρωποι δεν είναι παρά κουκίδες

Αντώνης Ν. Φράγκος

Έντυπη έκδοση Αυγής

avgi.gr

23.12.22

Σκοτεινό νουάρ στα ερείπια της Βιέννης για την ανδρική φιλία και την προδοσία της

Ο λόγος για τον πολύ γνωστό Βρετανό συγγραφέα Γκρέαμ Γκρην με την ευκαιρία επανέκδοσης του βιβλίου του «Ο τρίτος άνθρωπος. Η πτώση ενός ειδώλου» (εκδόσεις Άγρα), σε μετάφραση Άννας Παπασπύρου, εισαγωγή Ίαν Τόμπσον και επίμετρο Κώστα Καλφόπουλου. Ο Γκρην άντλησε μεγάλο μέρος των ιστοριών του όταν, κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πόλεμου, υπηρέτησε στις βρετανικές υπηρεσίες ταξιδεύοντας ανά τον κόσμο - Αϊτή, Κονγκό, Κούβα, Μεξικό, Νιγηρία, Ινδοκίνα κ.α. Γεννήθηκε το 1904 στην Αγγλία, σπούδασε στην Οξφόρδη και χρημάτισε δημοσιογράφος. Αρκετά βιβλία του κυκλοφορούν στη χώρα μας από τις εκδόσεις Πόλις, Νεφέλη, Ερατώ και Άγρα - και πολλά εξ αυτών διασκευάστηκαν επιτυχημένα για τον κινηματογράφο. Έφυγε το 1991 στο Βεβέ της Ελβετίας πλήρης, σχεδόν, χρόνων. Είναι χαρακτηριστική στα έργα του η παιδεία καθολικισμού -η προβολή της ηθικής διάστασης του ανθρώπου σε αντίθεση με τη σκοτεινή πλευρά του, που διαπερνά ως κόκκινη κλωστή στα έργα του.

Ύστερα από την επιτυχία της ταινίας «Η πτώση ενός ειδώλου», το 1948, σε σκηνοθεσία Κάρολ Ριντ, με εξαιρετική ερμηνεία του Ραλφ Ρίτσαρντσον, ο παραγωγός Αλεξάντερ Κόρντα καλεί τον Γκρην να γράψει ακόμη ένα σενάριο. Ούτως, έναν χρόνο μετά βγαίνει στις οθόνες «Ο τρίτος άνθρωπος», πάλι σε σκηνοθεσία του Ριντ, με τον χαρισματικό Όρσον Ουέλς, τον Τζότζεφ Κότεν και την Αλίντα Βάλι στους βασικούς ρόλους, ένα νουάρ με ρίζες στον γερμανικό εξπρεσιονισμό του Μεσοπολέμου. Η μεταπολεμική Βιέννη, γεμάτη ερείπια, αποτελεί ιδανικό σκηνικό για την πλοκή: σκοτεινές εικόνες κατεστραμμένων κτηρίων, το τσουχτερό κρύο, ενώ στο κέντρο δεσπόζει η πελώρια ρόδα του Πράτερ.

Αφηγητής, ο ταγματάρχης της Σκότλαντ Γιάρντ Κάλογουεϊ. Μέσω αυτού γνωρίζουμε την ιστορία που έχει, μάλλον, προκαθορισμένη δραματική έκβαση. Βασικός ήρωας, ο συγγραφέας φθηνών καουμπόικων περιπετειών Μπακ Ντέξτερ - κατά κόσμο Ρόλο Μάρτινς. Η παιδικός του φίλος Χάρι Λάιμ, που δουλεύει στη Βιέννη σε διεθνή οργάνωση προσφύγων, τον καλεί εσπευσμένα στην αυστριακή πρωτεύουσα. Άμα τη αφίξει μαθαίνει ότι ο Λάιμ σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Παρ’ όλα αυτά, ο Μάρτινς πιστεύει ότι δολοφονήθηκε. Η ατμόσφαιρα της πόλης διαμορφώνει το κλίμα και τις διαθέσεις των δρώντων παικτών. Αφού διαπληκτίζεται με τον Κάλογουεϊ, αρχίζει να ερευνά τις συνθήκες του μοιραίου γεγονότος. Από μαρτυρίες περίοικων, του γιατρού που έκανε την αυτοψία, του θυρωρού της πολυκατοικίας αλλά και από την, εξ Ουγγαρίας, ερωμένη του φίλου του Άννα Σμιτ, μαθαίνει ότι, πέρα των δύο γνωστών που κουβάλησαν το πτώμα, υπήρξε και ένα τρίτο, αγνώστου ταυτότητας άτομο. Αυτόν τον «τρίτο άνθρωπο» ψάχνει ο Μάρτινς, για να ανακαλύψει τελικά μια εγκληματική απάτη με νοθευμένη πενικιλίνη με θύματα παιδιά - και με επίλογο το κυνηγητό στους υποβλητικούς υπονόμους της Βιέννης.

Στην «Πτώση ενός ειδώλου» πρωταγωνιστεί ο εφτάχρονος Φίλιπ, εγκλωβισμένος και μόνος σε μεγάλο αρχοντικό του Λονδίνου υπό την εποπτεία του μπάτλερ Μπέινς, τον οποίο θαυμάζει, και της αποκρουστικής γυναίκας του. Η δολοφονία της τελευταίας από τον σύζυγο προς χάρη της νεαρής ερωμένης δημιουργεί ένα ζοφερό τοπίο.