Βιβλία… με ανοιχτές κεραίες
Η Τζακς Τόμας, προσκεκλημένη διευθύντρια της έκθεσης BolognaBookPlus, στην «Κ»
Κινείται στον χώρο των εκδόσεων εδώ και δεκαετίες. Έχει εργαστεί σε οίκους όπως οι Simon & Schuster και Harper Collins, ενώ έχει διατελέσει για μια επταετία διευθύντρια της Εκθεσης Βιβλίου του Λονδίνου. Σήμερα, διευθύνει ως guest director την BolognaBookPlus, το γενικού εκδοτικού ενδιαφέροντος επαγγελματικό και εμπορικό παρακλάδι της Διεθνούς Εκθεσης Παιδικού Βιβλίου της Μπολόνια, που θα πραγματοποιηθεί τον Μάρτιο του 2023 με τιμώμενη αγορά την Ελλάδα.
Ίσως, λοιπόν, είναι επόμενο να ξεκινήσει κανείς μια συζήτηση με τη Βρετανή Τζακς Τόμας ρωτώντας την ποιους Έλληνες συγγραφείς ή χαρακτηριστικά της ελληνικής λογοτεχνίας έχει υπόψη της. Εκείνη, καθισμένη σε ένα καφέ της Αθήνας (την οποία επισκέφθηκε για τις απαραίτητες συναντήσεις με τους εγχώριους φορείς ενόψει της έκθεσης), μνημονεύει τη «λαμπρή» παράδοση της Ελλάδας στα γράμματα, τους νομπελίστες της, έπειτα όμως αναφέρει ενδεικτικά και τίτλους όπως το πρόσφατο «Brandy Sour» της Κωνσταντίας Σωτηρίου ή τα παλιότερα «Ψάθινα καπέλα» της Μαργαρίτας Λυμπεράκη, που μεταφράστηκαν από την καθηγήτρια Κάρεν βαν Ντάικ. «Με όλα αυτά, δεν παριστάνω ότι γνωρίζω πολύ καλά την ελληνική λογοτεχνία», λέει στην «Κ» η Τόμας με μια δόση χιούμορ. «Αυτό που θέλω να πω είναι ότι οι κεραίες μου είναι πλέον ανοιχτές και θα λειτουργήσω ως πρέσβειρα της ελληνικής λογοτεχνίας. Το να ενημερώνω διάφορους οργανισμούς για όσα κάνω, και εκείνοι να μου στέλνουν τις δικές τους προτάσεις ελληνικών βιβλίων, είναι θαυμάσιο».
Τιμώμενη αγορά
Γιατί όμως επιλέχθηκε η Ελλάδα σαν τιμώμενη αγορά, εγκαινιάζοντας μάλιστα τον συγκεκριμένο θεσμό της BolognaBookPlus; Η Τζακς Τόμας παραδέχεται κατ’ αρχάς ότι όταν έφτιαξε μια πρώτη λίστα με τις εκδοτικές αγορές που θα μπορούσαν να προσκληθούν ως τιμώμενες, η Ελλάδα δεν βρισκόταν πολύ ψηλά – κυρίως επειδή ως διευθύντρια της έκθεσης του Λονδίνου είχε μικρή συνεργασία με τους εγχώριους φορείς.
«Πάντοτε όμως επιλέγεις μια χώρα που πιστεύεις ότι βρίσκεται στην κατάλληλη ακριβώς στιγμή για να πουλήσει περισσότερα βιβλία – οι εκθέσεις έχουν να κάνουν κυρίως με πωλήσεις μεταφραστικών και πνευματικών δικαιωμάτων», σχολιάζει η Τζακς Τόμας. Και συνεχίζει με μια περιγραφή που (ακόμη και αν δεν βρίσκει ίσως σύμφωνο ολόκληρο το εγχώριο εκδοτικό οικοσύστημα) έχει τη σημασία της: «Η Ελλάδα διαθέτει μια οργανωμένη εκδοτική παραγωγή», σημειώνει η Τόμας. «Έχει την έκθεση της Θεσσαλονίκης, έχει πολιτιστική συνείδηση, το υπουργείο είναι υποστηρικτικό και η ευθυγράμμιση όλων αυτών οδήγησε στην απόφαση να είναι τιμώμενη αγορά στην BolognaBookPlus. Η ύπαρξη υποδομών και επαγγελματικών ενώσεων είναι επίσης προϋπόθεση για την επιλογή. Η Ελλάδα έχει ό,τι χρειάζεται: οργάνωση, έναν εκδοτικό τομέα που ακμάζει και χαρακτηρίζεται από όρεξη, ενώ πιθανώς έχει και ως αντικειμενικό στόχο τη μετάφραση περισσότερων βιβλίων της σε άλλες γλώσσες. Αυτό σε βοηθάει να κάνεις ο θεσμός της τιμώμενης αγοράς».
Πάντοτε επιλέγεις μια χώρα που πιστεύεις ότι βρίσκεται στην κατάλληλη ακριβώς στιγμή για να πουλήσει περισσότερα βιβλία.
Ο παραπάνω στόχος, αλλά και η γενικότερη διεθνής προβολή της ελληνικής λογοτεχνίας, αναμένεται να επιτευχθούν στην BolognaBookPlus μέσα από κλαδικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις που θα παρουσιάσουν το υπουργείο Πολιτισμού, το ΕΙΠ και οι σύλλογοι εκδοτών, και οι οποίες θα συμπληρωθούν μεταξύ άλλων από τη συμμετοχή εγχώριων εκπροσώπων του βιβλίου σε ομιλίες, προγράμματα δικτύωσης, σεμινάρια σχετικά με θέματα πνευματικών δικαιωμάτων κ.ά. Σημαντικό εργαλείο επίσης (έστω και με δεδομένα τα παράπονα των εκδοτών για τον χρόνο εκταμίευσης των χρηματικών ποσών του) είναι και το GreekLit, το πρόγραμμα επιδότησης μεταφράσεων που λειτουργεί και ως ψηφιακός κόμβος παρουσίασης της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής και που αξιολογείται ιδιαιτέρως θετικά από την Τζακς Τόμας. Μαζί με τα διαθέσιμα μεταφραστικά προγράμματα άλλων χωρών, το GreekLit θα παρουσιαστεί στην BolognaBookPlus και μέσω μιας διαδικτυακής πλατφόρμας που θα λειτουργεί «σαν μια μεγάλη προθήκη μεταφραστικών δικαιωμάτων», και έτσι οι εκδότες θα μπορούν να εντοπίσουν ό,τι τους ενδιαφέρει. Ισως όχι μόνον αυτοί: «Πιστεύω ότι τα βιβλία ταξιδεύουν μέσω της γεωγραφίας και των διαφορετικών τρόπων προβολής. Άραγε θα υπάρξει στο μέλλον και κάποια σειρά του Netflix βασισμένη σε ελληνικό βιβλίο διαθέσιμο για αγορά;» αναρωτιέται η Τζακς Τόμας.
Εκδοτικό ταλέντο
Αλλα πιθανά οφέλη που βλέπει η διευθύντρια από την παρουσία της Ελλάδας στην έκθεση έχουν να κάνουν με τη διεθνή ανάδειξη όχι μόνο του συγγραφικού, αλλά και του εκδοτικού εγχώριου ταλέντου, με την προβολή των σταθερά αναπτυσσόμενων ελληνικών graphic novels ή και των μουσείων που δραστηριοποιούνται εκδοτικά, καθώς και με ένα ενδεχόμενο άνοιγμα της ελληνικής λογοτεχνίας στην τόσο σημαντική εμπορικά αγγλική γλώσσα: αυτές τις ημέρες η Τόμας είχε συνάντηση και με στελέχη του Βρετανικού Συμβουλίου, ελπίζοντας ότι «θα πραγματοποιήσουμε εκδηλώσεις που θα φέρουν εγγύτερα την Ελλάδα, την Ιταλία και τη Βρετανία».
Τι πρέπει, ωστόσο, να λάβει κανείς υπόψη του από όσα συμβαίνουν στο διεθνές εκδοτικό τοπίο; Η Τόμας αναφέρεται στην άνοδο των audiobooks που έχει παρατηρήσει και σχολιάζει επίσης ότι εντυπωσιακές εξελίξεις, όπως η παρ’ ολίγον συγχώνευση των εκδοτικών κολοσσών Penguin και Simon & Schuster, συμβαίνουν σχεδόν κάθε 25ετία και ακολουθούνται από την εμφάνιση μικρών αλλά αξιόλογων νέων παικτών – «μια συγχώνευση αποτελεί μεγάλη είδηση, νομίζω όμως ότι οι ανεξάρτητοι εκδότες που ξεπηδούν έχουν περισσότερο ενδιαφέρον», λέει. Τα υβριδικά μοντέλα χωριστής πώλησης πνευματικών, μεταφραστικών και εκδοτικών δικαιωμάτων, επεκτείνονται. Η ψηφιοποίηση που επέφερε η πανδημία ευνοεί τις διαφορετικές αναγνωστικές επιλογές και βέβαια τα εμποδιζόμενα άτομα, ενώ τα βιβλιοπωλεία παραμένουν σημαντικά για τον χώρο. Όσο για το αυξανόμενο κόστος στην παραγωγή χαρτιού και τα ζητήματα βιωσιμότητας, αυτά επηρεάζουν όλο τον κόσμο.
Με τέτοια δεδομένα, «η αφοσίωση είναι ένα απολύτως ουσιαστικό στοιχείο μιας εθνικής πολιτικής για το βιβλίο», καταλήγει η Τζακς Τόμας. «Είναι κρίσιμο να διαβάζουμε ξένη λογοτεχνία – ο κόσμος είναι πιο μικρός, ταξιδεύουμε διαρκώς και πρέπει να κατανοούμε ο ένας τον άλλον. Η δωρεάν εκπαίδευση είναι ένα κλειδί στη ζωή, σωστά; Τα σχολικά βιβλία έχουν μεγάλη σημασία, τα επιμελημένα κείμενα επίσης – ώστε να διαβάζει κανείς γεγονότα και όχι fake news. Αυτές είναι μερικές βασικές αρχές. Και είμαστε τυχεροί που τις έχουμε στις χώρες μας».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου