Ο Γιάννης Πρασσάς, Δρ Μοριακής Βιολογίας στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Mount Sinai του Τορόντο στον Καναδά, συμβουλεύει : «Όσο το δυνατόν μικρότερη έκθεση στον κορονοϊό, τόσο το καλύτερο»

 

«Όσο το δυνατόν μικρότερη έκθεση στον κορονοϊό, τόσο το καλύτερο»

Κείμενο: Λουκάς Βελιδάκης

Πηγή : insidestory.gr 

 

13-16 λεπτά

---

Το τελευταίο διάστημα έχουμε σχεδόν ξεχάσει την πανδημία, μολονότι χιλιάδες άνθρωποι ανά τον κόσμο συνεχίζουν να νοσούν, να διασωληνώνονται ή να χάνουν τη ζωή τους από την Covid-19. Με αφορμή την κυβερνητική απόφασηΑνακοινώσεις Υπουργού Υγείας Θάνου Πλεύρη για τη χρήση μάσκας από 1η Ιουνίου | Υπουργείο Υγείας για άρση της υποχρεωτικότητας στη χρήση μάσκας και σε εσωτερικούς χώρους, μιλήσαμε με τον Δρα Μοριακής Βιολογίας στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Mount Sinai του Τορόντο στον Καναδά, Γιάννη Πρασσά (Ioannis Prassas, Staff Scientist at Mount Sinai Hospital | LinkedIn), ο οποίος μας βοηθά να ακτινογραφήσουμε το τώρα και το μετά της πανδημίας.

IS: Από την 1η Ιουνίου αίρεται και το τελευταίο σημαντικό μέτρο για την προστασία κατά της Covid-19: Η υποχρεωτική χρήση της μάσκας σε εσωτερικούς χώρους. Συμφωνείτε με την απόφαση αυτή;

Μιλάμε για έναν ιό που μεταδίδεται αερογενώς και γνωρίζουμε ότι η τεράστια πλειονότητα των μεταδόσεων γίνεται σε εσωτερικούς χώρους. Καθώς περνάμε στους καλοκαιρινούς μήνες, οι επιστημονικές επιτροπές της Δύσης θα έπρεπε ως προϋπόθεση αναίρεσης της υποχρεωτικότητας να εισηγούνται πιεστικά τη συστηματική αναβάθμιση των συστημάτων καθαρισμού του αέρα σε όλους τους εσωτερικούς δημόσιους χώρους (νοσοκομεία, σχολεία, ΜΜΜ, εκκλησίες, υπηρεσίες κ.λπ.). Οι δε κυβερνήσεις θα έπρεπε να τρέχουν να εκμεταλλευτούν τους θερινούς μήνες, ώστε να αναβαθμίσουν τις υποδομές τους ενόψει φθινοπώρου. Η τεχνογνωσία υπάρχει. Είναι καθαρά θέμα πολιτικής απόφασης. «Μα εδώ δεν έχουμε λεφτά για πιο βασικά πράγματα, θα αλλάζουμε τώρα τους εξαερισμούς;», ακούω διάφορους να λένε. Το πρόβλημα είναι ότι η πλειονότητα δεν αντιλαμβάνεται το πόσο μεγάλο κόστος πληρώνουμε όλοι μαζί κάθε χρόνο –σε χρήματα, υγεία και ποιότητα ζωής– στο όνομα της ανεξέλεγκτης συμβίωσής μας με τους ιούς. Όσο δεν κάνουμε τίποτα από τα παραπάνω, η απόφαση για κατάργηση της υποχρεωτικής μάσκας σε εσωτερικούς χώρους είναι κατά την άποψή μου λάθος. Φαντάζομαι η απόφαση αυτή πάρθηκε –σχεδόν από όλες τις χώρες της Δύσης– επειδή μπαίνουμε στους θερινούς μήνες και βλέπουμε μια προσωρινή κάμψη της κυκλοφορίας του ιού στην κοινότητα. Θέλει πολύ προσοχή όμως το πώς επικοινωνείς ένα τέτοιο χαλάρωμα των μέτρων. Το «μαθαίνουμε να ζούμε με τον ιό» δεν σημαίνει «ζούμε ξανά σαν να μην υπάρχει ιός» (όπως δυστυχώς πολλοί το ερμηνεύουν).

IS: Από τον Σεπτέμβριο περιμένουμε ένα νέο κύμα της πανδημίας;

Θεωρώ πολύ πιθανό ότι θα έχουμε νέο επιδημιολογικό κύμα το φθινόπωρο, αν όχι νωρίτερα. Οι νέες υπό-παραλλαγές της Όμικρον (BA. 2. 12. 1, BA. 4, BA. 5) δείχνουν αυξημένη ικανότητα διαφυγής από τα αντισώματα τριπλοεμβολιασμένων ατόμων ή όσων μολυνθήκαν με το αρχικό στέλεχος της Όμικρον. Το είδαμε αρχικά στη Νότια Αφρική, στην Πορτογαλία, το βλέπουμε τώρα και στην Αμερική, οπού τα κρούσματα και οι νοσηλείες έχουν αρχίσει να ανεβαίνουν ξανά. Στη Νοτιά Αφρική το νέο αυτό κύμα μολύνσεων δεν μεταφράστηκε σε μεγάλη πίεση στα νοσοκομεία, αλλά είναι δύσκολο να κάνουμε συγκρίσεις μεταξύ χώρων και θα πρέπει να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε τις επιπτώσεις του ιού μόνο βάσει άμεσων θανάτων/ΜΕΘ, όταν αναφερόμαστε σε έναν ιό που ξέρουμε πλέον ότι σε κάθε του κύμα μπορεί να αφήνει πίσω του έναν σημαντικό αριθμό ατόμων με μακροχρόνια προβλήματα.

IS: Ενόψει της συνέντευξής μας ζήτησα από φίλους και γνωστούς να μου πουν τι τους προβληματίζει αυτή τη στιγμή όσον αφορά στην πανδημία. Οι περισσότεροι έθεσαν ερωτήματα σχετικά με την ανάγκη της 4ης δόσης ή του ετήσιου εμβολιασμού. Πολλοί πάντως υπογράμμισαν και την ψυχική κόπωση που τους προκαλεί ο συνεχής εμβολιασμός.

Δεν γνωρίζουμε ακόμη ποια θα είναι η επίσημη προτροπή για 4η δόση στον γενικό πληθυσμό. Αυτό θα εξαρτηθεί από τα αποτελέσματα των ερευνών που τρέχουν σχετικά με τη διάρκεια της επαγόμενης ανοσίας στις διαφορετικές ομάδες του πληθυσμού μετά τις τρεις δόσεις, αλλά και από την εξελικτική πορεία του ιού. Όλοι θα προτιμούσαμε ένα εμβόλιο που να το κάναμε μια φορά και να ξεμπερδεύαμε. Αλλά δεν το έχουμε ακόμη. Είναι μάλιστα τέτοια τα χαρακτηριστικά του ιού αυτού, που κάνουν ένα τέτοιο εμβόλιο αρκετά δύσκολο να σχεδιαστεί.

Για την ώρα τα εμβόλια που έχουμε μας χαρίζουν πολύ καλή προστασία έναντι βαριάς νοσηλείας. Και είναι προς το συμφέρον μας να παραμένουμε όσο το δυνατόν περισσότερο εμβολιαστικά ενήμεροι. Είναι πολύ πιθανό πάντως να δούμε σύντομα την έγκριση εμβολίου που θα είναι ταυτόχρονα για την γρίπη και τον SARS-COV2. Όσον άφορα στην «ψυχική κόπωση», θα ήθελα απλά να θυμίσω σε όσους μας διαβάζουν ότι από μοριακή σκοπιά ο εμβολιασμός –ειδικά με τα νέας τεχνολογίας εμβόλια– είναι μία πολύ πιο «ελαφριά» παρέμβαση στον οργανισμό μας σε σχέση με τη φυσική μόλυνση με τον ιό. Ο εμβολιασμός μειώνει το ρίσκο που μας αντιστοιχεί και αυτό θα έπρεπε να μας ξεαγχώνει και όχι να μας φορτώνει με «ψυχική κόπωση».

IS: Μία αμερικανική έρευνα* προσφάτως επισήμανε ότι και οι πλήρως εμβολιασμένοι αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο του long Covid. Ποιοι εμφανίζουν το σύνδρομο, γιατί και πόσο συχνά;

Το long Covid θα έπρεπε να είναι το κεντρικό θέμα των συζητήσεών μας για την επόμενη μακρά φάση της πανδημίας, αλλά δυστυχώς συχνά απουσιάζει τελείως από τον επίσημο διάλογο, ειδικά στην Ελλάδα. Γνωρίζουμε ότι ένα σημαντικό ποσοστό νοσούντων με Covid θα παρουσιάσουν μακροπρόθεσμες μετά-λοιμωξικές επιπτώσεις, γνώστες και ως μακροχρόνιο Covid (long Covid).

Το ποσοστό των ατόμων που καταλήγουν με long Covid κυμαίνεται από μελέτη σε μελέτη. Σύμφωνα με το CDCCenters for Disease Control and Prevention, οι εκτιμήσεις για το ποσοστό των ατόμων που είχαν Covid-19 και που συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν καταστάσεις μετά τη νόσο μπορεί να ποικίλλουν: 13,3% για έναν μήνα ή περισσότερο μετά τη μόλυνση, 2,5% για τρεις μήνες ή περισσότερο, πάνω από 30% στους 6 μήνες – μεταξύ των ασθενών που νοσηλεύτηκαν.

Στην πραγματικότητα, το ακριβές νούμερο ίσως δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία, δεδομένου ότι ακόμη και το πιο αισιόδοξο σενάριο (π.χ. ακόμη και αν αφορούσε μόλις στο 1%) πάλι θα σήμαινε ένα τεράστιο αριθμό νοσούντων.

Ο όρος long Covid είναι αρκετά γενικός και περιλαμβάνει:

• το «παρατεταμένο Covid» (κλασικά μετά-λοιμωξικά συμπτώματα για αρκετές εβδομάδες μετά τη νόσηση)
• το «μακρύ Covid» (ασθενείς που εμφανίζουν νέα «ανεξήγητα» συμπτώματα που κρατάνε για μήνες/χρόνια) και
• το «μακροχρόνιο Covid», που αναφέρεται στη συνολική επίπτωση των επιμολύνσεων με Covid στη διάρκεια/ποιότητα της ζωής μας

*Διαβάστε εδώLong COVID poses risks to vaccinated people, too | Washington University School of Medicine in St. Louis τα αποτελέσματα της έρευνας.

IS: Τι σημαίνει όλο αυτό για έναν ασθενή;

Όσοι έχουν μιλήσει και κυρίως όσοι ζουν δίπλα σε ασθενείς με long Covid μπορούν εύκολα να καταλάβουν ότι αυτό δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση μια απλή μετά-τραυματική εμπειρία, αλλά μία νέα παθολογική κατάσταση, η οποία επηρεάζει παρά πολύ την ποιότητα ζωής του ασθενή και της οικογενείας του.

Τα άτομα με long Covid εμφανίζουν ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων, που μπορεί να διαρκέσουν περισσότερες από τέσσερις εβδομάδες ή και μήνες μετά τη μόλυνση. Μερικές φορές τα συμπτώματα είναι σταθερά, ενώ άλλες μπορεί περιοδικά να υποχωρούν και να επανέρχονται. Ο φαινότυπος του long Covid ποικίλλει από ασθενή σε ασθενή, αντικατοπτρίζοντας πιθανότατα τους διαφορετικούς μηχανισμούς πρόκλησής του. Διάφοροι πιθανοί παθολογικοί μηχανισμοί πρόκλησης του long Covid μελετώνται εντατικά στα εργαστήρια, αλλά ακόμη δεν έχουμε καταφέρει να ξεκλειδώσουμε πλήρως τους μοριακούς μηχανισμούς πρόκλησής του, ούτε έχουμε εντοπίσει ακόμη πολύ αξιόπιστους βιοδείκτες για την έγκαιρη/έγκυρη διάγνωσή του, κάτι που αποτελεί και ερευνητικό σκοπό της ομάδας μας στο Τορόντο.

IS: Είναι μόνιμες οι βλάβες από το long Covid;

Τα συμπτώματα των περισσότερων ασθενών βελτιώνονται αργά με τον καιρό. Ωστόσο, για μερικούς ανθρώπους, τα συμπτώματα του long Covid μπορεί να διαρκέσουν μήνες, και ενδεχομένως χρόνια. Και εκεί έρχεται η μεγάλη ανησυχία του σιωπηλού «μακροχρόνιου Covid». Ποιος θα είναι ο συνολικός αντίκτυπος του long Covid στην διάρκεια/ποιότητα ζωής των ασθενών; Είναι ίσως το πιο κρίσιμο ερώτημα αυτή τη στιγμή και δυστυχώς δεν έχουμε ακόμα απαντήσεις. Δεν θα μπορούσαμε άλλωστε να ξέρουμε, δεδομένου ότι είναι ένας καινούριος ιός για το είδος μας. Έχουμε όμως σοβαρούς λογούς ανησυχίας. Τα αποτελέσματα μεγάλων μελετών έχουν δείξει ότι, ήδη στον πρώτο χρόνο, η μόλυνση με SARS-COV2 αυξάνει σημαντικά το ρίσκο εκδήλωσης από τον ασθενή μιας πληθώρας σοβαρών παθολογιών, περιλαμβανόμενων καρδιαγγειακών βλαβών, νευρολογικών παθήσεων, πνευμονολογικών βλαβών κ.λπ. Μπορεί ο διπλασιασμός του ρίσκου πρόκλησης τέτοιων σοβαρών βλαβών για το άτομο να μην ακούγεται πολύ μεγάλος, αλλά στην πραγματικότητα είναι πολύ μεγάλη επιβάρυνση. Και αν το δούμε από τη σκοπιά της δημοσιάς υγείας, η επιβάρυνση αυτή γίνεται ακόμη πιο τρομακτική.

IS: Τι προτείνετε ως ιδανική ή έστω αναγκαία λύση;

Η μείωση των πιθανών επιπτώσεων του long Covid θα έπρεπε να αποτελεί την καρδιά κάθε στρατηγικής μακριάς συμβίωσης με τον ιό. Όσο δεν έχουμε απαντήσεις σε κρίσιμα ερωτήματα και όσο το διακύβευμα παραμένει πολύ μεγάλο, τόσο θα έπρεπε να πηγαίνουμε με την «εκ του ασφαλούς θεώρηση» (precautionary principle) αντιμετώπισης της πανδημίας, με κεντρικό στόχο τον περιορισμό της συχνότητας επιμόλυνσης του πληθυσμού. Οι αναβαθμίσεις των εξαερισμών εσωτερικού χώρου, η επιθετικότερη επένδυση σε βελτιωμένα εμβόλια, που να περιορίζουν περισσότερο και τη μόλυνση, όχι απλά τη βάρια νοσηλεία –καθώς τα εμβόλια που έχουμε προσφέρουν μόνο μερική προστασία από long Covid– και η θέσπιση μέτρων εναρμονισμένων με τις επιδημιολογικές ανάγκες μιας εν εξελίξει πανδημίας (για παράδειγμα αναρρωτικές άδειες, εργασία από το σπίτι, επένδυση στην εκπαίδευση των νέων στις αρχές της δημόσιας υγείας κ.λπ.) θα έπρεπε να αποτελούν βασικές διεκδικήσεις των πολιτών και προγραμματικούς στόχους των αρμόδιων άρχων.

IS: Ο SARS-COV2 εμφανίστηκε πριν από 2,5 χρόνια και προκάλεσε τη χειρότερη πανδημία του τελευταίου αιώνα. Πού βρισκόμαστε σήμερα;

Ο SARS-COV2 παραμένει ένας νέος ιός για το είδος μας. Είναι ένας πολύ επικίνδυνος ιός, που αυτά τα χρόνια έχει σκοτώσει εκατομμύρια ανθρώπων ανά τον πλανήτη και καθημερινά εγκλωβίζει ακόμη περισσότερους σε μονοπάτια χρόνιων προβλημάτων υγείας. Είναι ένας ιός που μεταλλάσσεται πολύ γρήγορα και έχει χαρακτηριστικά που του επιτρέπουν να δημιουργεί πολύ υψηλά επιδημιολογικά κύματα κάθε λίγους μήνες (μολύνοντας μεγάλα τμήματα του πληθυσμού).

Είναι ένας πολυτροπικός ιός που μπορεί να μας επιμολύνει τακτικά και που αν ξεπεράσει τις αρχικές άμυνες, έχει την ικανότητα να μολύνει πολλά ανθρωπινά όργανα. Είναι ένας ιός που έχει ήδη σαρώσει όλον τον πλανήτη και έχει μολύνει άγρια και οικόσιτα ζώα. Ο ιός αυτός θα μείνει μαζί μας και θα προσθέσει το κόστος του στο ήδη μεγάλο κόστος της ανοιχτής συμβίωσής μας με τους ιούς. Είναι πολύ νωρίς ακόμη για να μπορούμε να ζυγίσουμε ακριβώς τι θα σημαίνει η συμβίωση μαζί του μακροπρόθεσμα, αλλά έχουμε πλέον πολλά δεδομένα που δείχνουν ότι ένα σημαντικό ποσοστό νοσούντων θα ταλαιπωρηθεί με μακροχρόνιες μετα-λοιμωξικές παθολογίες. Όμως πλέον δεν είμαστε γυμνοί απέναντί του. Σε αντίθεση με δύο χρόνια πριν, πλέον έχουμε ήδη κάποια υπερ-πολύτιμα εργαλεία για την αντιμετώπισή του. Έχουμε εμβόλια που είναι πολύ αποτελεσματικά στο να μειώνουν το αρχικό μας ρίσκο για σοβαρή νόσηση μετά από μόλυνση, έχουμε θεραπευτικά φάρμακα και διαγνωστικά τεστ και έχουμε στήσει μηχανισμούς στενής παρακολούθησης του ιού στο πεδίο. Μετά από δυο χρόνια, και κυρίως μετά τους μαζικούς εμβολιασμούς, ο ιός πλέον δεν βλέπει μπροστά του πληθυσμούς πλήρως ανοσιακά παρθένων οργανισμών.

IS: Ποια είναι τα μελλοντικά σενάρια;

Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ αναμένεται μέσα στο 2022 να προσεγγίσουμε την ολοκλήρωση της πρώτης οξείας φάσης της πανδημίας (όταν το 70% του πληθυσμού έχει εμβολιαστεί), αλλά αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι θα τελειώνουμε με τον ιό. Στο κάλο σενάριο αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι τα Εθνικά Συστήματα Υγείας δεν θα απειλούνται με άμεση κατάρρευση, παρόμοια με την εφιαλτική κατάσταση που ζήσαμε τα τελευταία δύο χρόνια. Όπως και να έχει, ο νέος αυτός επιδημιολογικός βραχνάς θα μείνει μαζί μας και θα συνεχίζει εποχιακά να πιέζει τα νοσοκομεία μας. Και θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από εμάς το πόσο επίπονη θα είναι η δεδομένη μακρόχρονη συμβίωση μαζί του. Η επιστήμη θα συνεχίσει να προσφέρει λύσεις, γνώση και εργαλεία. Για την ώρα, το μόνο που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα είναι ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να θέλει κάποιος να μολυνθεί με τον ιό αυτό. Παραμένουμε εμβολιαστικά καλυμμένοι, προσαρμόζουμε, στο βαθμό που μπορούμε, την αμυντική συμπεριφορά μας βάσει της επιδημιολογικής εικόνας του ιού στα μέρη μας και διεκδικούμε καλύτερες υποδομές: καθαρισμού αέρα, επιτήρησης, αναβάθμισης του ΕΣΥ.

Ακόμη και αν κάποιος έχει μολυνθεί ήδη μια φορά από τον SARS-COV2, όσο δεν γνωρίζουμε ακόμη την επίπτωση πολλαπλών επαναμολύνσεων με τον ιό αυτό, η καλύτερη στρατηγική παραμένει η εξής: «Όσο το δυνατόν μικρότερη έκθεση, τόσο το καλύτερο».

IS: Ποια είναι τα μεγάλα ανοιχτά ερωτήματα σχετικά με την πανδημία που σας απασχολούν;

Είναι αρκετά και θα προσπαθήσω να σας τα δώσω επιγραμματικά:

1. Ποια είναι η επίπτωση των πολλαπλών επιμολύνσεων όσον άφορα την πιθανότητα να νοσήσει κανείς σοβαρά ή να πάθει μακροχρόνιες βλάβες;
2. Ποια θα είναι η εξελικτική πορεία του ιού; Θα ξεφύγει από το κυρίαρχο μονοπάτι της Όμικρον;
3. Πόσο αποτελεσματικά θα αποδειχθούν τα υπό δοκιμή εισπνεόμενα εμβόλια ως προς την αποφυγή μόλυνσης;
4. Πόσο μακριά θα είναι η διάρκεια της επαγομένης ανοσίας μετά από 3 δόσεις στις διαφορετικές ομάδες του πληθυσμού;
5. Πόσο μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού θα συνεχίζει να ενημερώνεται τακτικά εμβολιαστικά;
6. Ποτέ θα επενδύσουμε επιτέλους στην αναβάθμιση των υποδομών μας, προς μια λιγότερο ανεξέλεγκτη συμβίωση με τους ιούς;