Διαβάσαμε και προτείνουμε: «Η Τέχνη του Δέκατου Ένατου Αιώνα: Μια κριτική ιστορία», του Στίβεν Άϊσενμαν

Μαρία Κελεπούρη, Β' Αρχισυντάκτρια Πολιτισμού

offlinepost.gr

Της Μαρίας Κελεπούρη,

Ο 19ος αιώνας υπήρξε ο αιώνας των αλλαγών. Η εποχή της επαναστατικής εισόδου της τεχνολογίας στον κόσμο των τεχνών, της εισαγωγής νέων τεχνοτροπιών, της σταδιακής απαγκίστρωσης από τις συμβάσεις της άρχουσας τάξης. Η τέχνη γι’ αυτόν τον αιώνα ήταν το μέσο έκφρασης των επιτακτικών αιτημάτων για ελευθερία και η ισότητα, που η δυναμική τους ήταν τόσο ισχυρή, ώστε να πυροδοτήσουν επαναστάσεις. Ήταν η αποτύπωση της πολυφωνίας και η αφύπνιση για την απομάκρυνση από την επικρατούσα συντηρητική ηθική.

Συγγραφέας και καθηγητής της Ιστορίας της Τέχνης στο Northwestern University, ο Στίβεν Άισενμαν έχει επιμεληθεί πλήθος εικαστικών εκθέσεων τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική. Η ιδέα για την έκδοση του παρόντος βιβλίου αποτελεί προσωπική του σύλληψη, η οποία έγινε πραγματικότητα με τη συμβολή μιας έγκριτης επιστημονικής ομάδας ιστορικών και μελετητών. Η Τέχνη του Δέκατου Ένατου Αιώνα: Μια κριτική ιστορία, που κυκλοφορεί σε πέμπτη έκδοση από τις Εκδόσεις Επίκεντρο, αποτελεί ένα συλλογικό έργο που στόχο δεν έχει απλώς να υποβάλει μια συγκεντρωτική εικόνα των καλλιτεχνικών κινημάτων εκείνου του αιώνα, αλλά ταυτόχρονα να προσφέρει μια σύγχρονη κριτική θεώρηση των φιλοτεχνημάτων του.

Ο συγγραφέας και κριτικός τέχνης, Stephen Eisenman. Πηγή Εικόνας: twitter.com

Η παρούσα ανθολογία, σε επιμέλεια του Ομότιμου Καθηγητή της Ιστορίας της Τέχνης στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ Μιλτιάδη Παπανικολάου επιχειρεί να αναδείξει επιφανείς και αφανείς δημιουργούς της περιόδου και να συνθέσει μια αντιπροσωπευτική απεικόνιση των έργων τέχνης – πολλά από τα οποία διανθίζουν τα κείμενα – ως άμεση ή έμμεση απόρροια των κοινωνικών, πολιτικών ή πολιτισμικών δεδομένων της εποχής. Εξάλλου, οι σχετικές αναλύσεις αποκαλύπτουν την αλληλεπίδραση των έργων με τη σύγχρονή τους πραγματικότητα, ίσως κάποιες φορές και με το παρελθόν, καθώς και τη συνομιλία τους με άλλες μορφές τέχνης.

Αυτή η διαλογικότητα είναι φανερή ακόμη και στην απόσταση που παρατηρούνταν ανάμεσα στο ένδοξο αρχαίο παρελθόν και στο, απειλούμενο από τη μοναρχία για κάποιους και από την ενδυνάμωση επαναστατικών φωνών για άλλους, παρόν. Ο Κλασικισμός δεν υπήρξε μόνο το έρεισμα της αριστοκρατίας, αλλά και το κριτικό εργαλείο στα χέρια μιας αναδυόμενης επαγγελματικής τάξης, τα χαρακτηριστικά της οποίας «μεταφράστηκαν» εικονικά, όταν η τέχνη έστρεψε το ενδιαφέρον της στο προλεταριάτο. Ο Διαφωτισμός και το κύμα της Γαλλικής Επανάστασης επαναπροσδιόρισαν τους όρους ως προς την ελευθερία της έκφρασης και την ανεξαρτησία του καλλιτέχνη. Ωστόσο, ο ηρωικός κόσμος που αντιπροσώπευαν τα ιστορικά ή τα μυθολογικά πρόσωπα, παρέμενε προσφιλής πηγή έμπνευσης για ζωγράφους, όπως ο Νταβίντ ή ο Ζιροντέ, που αποδείκνυαν την αφοσίωσή τους στην ακρίβεια των κλασικών προτύπων.

Ζακ-Λουί Νταβίντ, «Ο θάνατος του Σωκράτη». Πηγή Εικόνας: el.wikipedia.org

Σε ευρωπαϊκές χώρες, όπου ο Κλασικισμός δεν είχε ευδοκιμήσει, καρποφόρησε το συναισθηματικό ξεχείλισμα του Ρομαντισμού, σε συνδυασμό με το στοιχείο του φανταστικού. Όμως, η ιστορική ζωγραφική εξακολουθούσε να κατέχει σημαντική θέση, ακριβώς γιατί υπηρετούσε μία από τις απαιτήσεις του Ρομαντισμού, την αυτοθυσία. Η Τέχνη του Δέκατου Ένατου Αιώνα: Μια κριτική ιστορία δεν αφορά μόνο τις εικαστικές εξελίξεις στη γηραιά ήπειρο, αλλά και τις εκφάνσεις της τέχνης, όπως αυτές αποτυπώθηκαν στην αντίπερα όχθη. Η αποικιοκρατία άσκησε επιρροή στην ερμηνεία της τέχνης, η οποία άλλοτε παρουσίαζε τους αυτόχθονες Αμερικανούς ως προσωποποίηση του γνήσιου και του αγνού κι άλλοτε ως μια πρωτόγονη, άγρια απειλή. Εξάλλου, το ανοίκειο πάντοτε προκαλεί είτε αμηχανία είτε θαυμασμό.

Η διαδοχή των περιόδων σήμαινε και τη διαδοχή των καλλιτεχνικών ρευμάτων. Μαζί με την ζωγραφική, η γλυπτική καθώς και η αρχιτεκτονική ακολουθούσαν το ύφος της εκάστοτε εποχής. Από το γοτθικό ως ένδειξη μιας ενιαίας γερμανικής εθνικής ταυτότητας στην ταχεία ανοικοδόμηση κτιρίων που απαιτούσε η βιομηχανική πρόοδος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα των τεχνολογικών αυτών εξελίξεων υπήρξε η φωτογραφία. Μια τεχνητή μορφή του ρεαλισμού που για τους εστέτ αποτέλεσε δείγμα της μαζικότητας, ενώ για κάποιους άλλους μια εναλλακτική πτυχή του Νατουραλισμού. Ως προς τον νεωτερικό της χαρακτήρα πάντως και οι δύο πλευρές θα ήταν σύμφωνες.

Η τέχνη ήταν ο συνδετικός κρίκος μεταξύ του τεχνητού και του φυσικού πολιτισμού. Τόσο οι ρεαλιστικές όσο και οι αλληγορικές εκφάνσεις της επηρεάζονταν από τις κυρίαρχες και μη κοινωνικές και ιδεολογικές δομές, ενώ ταυτόχρονα αποτελούσαν σημείο εκκίνησης για συλλογικούς αγώνες. Από τον Ντελακρουά ως τον Κουρμπέ, η τέχνη έδινε μορφή στην ανθρώπινη ψυχή, που πάντα αναζητούσε την ελευθερία. Κάποιες φορές στόχευε στην ανάδειξη της εθνικής ενότητας κι άλλες παρατηρούσε τον καθημερινό βίο σαν ένας flaneur, που πάντα αναζητά τη μοναδικότητα.

Γκυστάβ Κουρμπέ, «Πορτραίτο του Σαρλ Μπωντλαίρ». Πηγή Εικόνας: el.wikipedia.org

Την απλότητα του Ρεαλισμού διαδέχθηκαν τα έντονα χρώματα του Ιμπρεσιονισμού, που προσέδιδαν στην ψευδαίσθηση μια πραγματολογική διάσταση. Πρόκειται για την υιοθέτηση ενός σύγχρονου τρόπου αντίληψης της τέχνης, τον οποίο ακολούθησαν οι ριζοσπαστικές θεωρήσεις του Βίνσεντ βαν Γκογκ, καταδεικνύοντας με τις αφηρημένες και ίσως παράλογες δημιουργίες του την κατακερματισμένη πραγματικότητα. Άλλωστε, αυτός δεν είναι και ο σκοπός της τέχνης; Η άσκηση μιας εποικοδομητικής κριτικής στα κυρίαρχα στρώματα και η επικοινωνία μεταξύ των δημιουργών και κατ’ επέκταση των ιδεολογιών τους, που αποφέρει την καλλιτεχνική τους ωρίμαση.

Τα κοινωνικά κινήματα και οι αξίες που αναδύονταν ανά εποχή επηρέασαν όχι μόνο την αντίληψη του καλλιτέχνη του 19^ου αιώνα, αλλά και την «αναγνωστική πρόσληψη» του θεατή. Έτσι, το παρόν βιβλίο διασχίζει τον χωροχρόνο της Τέχνης, επαναπροσδιορίζοντας με μια σύγχρονη διαλογική χροιά τα ιστορικά γεγονότα και τις απορρέουσες καλλιτεχνικές τάσεις. Καταφέρνει, λοιπόν, να επιβεβαιώσει πως η τέχνη ερμηνεύεται διαφορετικά από τους δημιουργούς της, διαφορετικά από τους ιστορικούς τέχνης και τελικά, ίσως από μια άλλη οπτική γωνία από τους θιασώτες της.

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Εισαγωγή: Κριτική τέχνη και ιστορία
ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ
Πατριωτισμός και αρετή: Από τον Νταβίντ στον πρώιμο Ενγκρ
Τόμας Κρόου
Ο κλασικισμός σε κρίση: Από τον Γκρο στον Ντελακρουά
Τόμας Κρόου
Εντάσεις στον Διαφωτισμό: Η περίπτωση του Γκόγια
Παραφροσύνη
Οραματική ιστορική ζωγραφική: Ο Μπλέικ και οι σύγχρονοί του
Μπράιαν Λούκασερ
Φύση και ιστορία στην αγγλική ρομαντική τοπιογραφία
Μπράιαν Λούκασερ
Τρεις κριτικοί στοχαστές: Μαρξ, Ράσκιν και Μποντλέρ
Η τέχνη και η Βιομηχανική Επανάσταση
Τοπιογραφία και ρομαντικός εθνικισμός στη Γερμανία και την Αμερική
Μπράιαν Λούκασερ
Η αρχιτεκτονική χωρίς δεσμά
Μπράιαν Λούκασερ
ΤΑ ΔΥΤΙΚΑ ΣΥΝΟΡΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
Παλαιός και Νέος Κόσμος: Η συνάντηση των πολιτισμών στην αμερικανική Δύση
Φράνσες Πολ
Μαύροι και λευκοί στην Αμερική
Φράνσες Πολ
ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣ
Η γενιά του 1830 και η κρίση στη δημόσια σφαίρα
Τρεις θεμελιώδεις έννοιες: Η ακαδημαϊκή τέχνη, η πρωτοπορία και ο μοντερνισμός
Φυλή και ρατσισμός
Η ρητορική του Ρεαλισμού: Ο Κουρμπέ και οι απαρχές της πρωτοπορίας
Φωτογραφία, νεωτερικότητα και τέχνη
Ντέιβιντ Λουέλιν Φίλιπς
Η παρακμή της ιστορικής ζωγραφικής: Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία και Ρωσία
Η τέχνη και τα ζώα
Οικολογία
ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΖΩΗ
Αρχιτεκτονική και ντιζάιν στη βιομηχανική εποχή
Ο Κάρολος Δαρβίνος και η εξέλιξη της μορφής
Ο Μανέ και οι ιμπρεσιονιστές
Το ζήτημα του φύλου στην Κάσατ και τον Έικινς
Λίντα Νόκλιν
Μαζικός πολιτισμός και ουτοπία: Ο Σερά και νέο-ιμπρεσιονισμός
Ουτοπισμός
Η έλξη της σύγχρονης τέχνης: Τουλούζ-Λοτρέκ
Αφαίρεση και λαϊκισμός: Βίνσεντ βαν Γκογκ
Συμβολισμός και η διαλεκτική της αποχώρησης
Η αποτυχία και η επιτυχία του Σεζάν
Χρονολόγιο
Γλωσσάρι
Επιλεγμένη βιβλιογραφία
Πηγές φωτογραφιών
Ευρετήριο

Ξενόγλωσσος τίτλος	NINETEENTH-CENTURY ART: A CRITICAL HISTORY
ISBN13	9786182040485
Εκδότης	ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ

_________________________

ΑΝΡΙ-ΠΙΕΡ ΠΙΚΟΥ

Ένας εκπρόσωπος της ζωγραφικής του 19ου αιώνα

Henri-Pierre Picou was a French painter. His oeuvre began with portraits and classical historical subject matter but he later moved on to allegorical and mythological themes.

He was an academic painter and one of the founders of the Neo-Grec school, along with his close friends Gustave Boulanger, Jean-Léon Gérôme, and Jean-Louis Hamon, also academic painters. All of them studied in the workshops of both Paul Delaroche and later Charles Gleyre. Picou's style was noticeably influenced by Gleyre. While the rest of the group generally painted classical and mythological subjects, Picou also received commissions for large religious frescoes from many churches, including the Église Saint-Roch.

His artistic debut was at the Salon in 1847. The next year he was awarded a second-class medal for his painting, Cléopâtre et Antoine sur le Cydnus. Also known as Cleopatra on the Cydnus, it is commonly regarded as Picou's masterpiece. This showing at the Salon in 1848 was written about by the critic Théophile Gautier, who felt that the subject matter was too ambitious, but also said that "As it is, it gives the best hope for the future of the young artist, and ranks among the seven or eight most important paintings of the Salon." In 1875, the painting was exhibited in New York, and afterward found lodgment on the walls of a private art gallery in San Francisco.

Picou maintained a large workshop in Paris on the Boulevard de Magenta, which provided him room to work on his expansive frescoes. His popularity continued to rise and he went on to win the Second Prix de Rome in 1853 for his painting, Jésus chassant les vendeurs du Temple (The Moneylenders Chased from the Temple), and another second-class medal for his Salon painting in 1857. From his debut in 1847, he was a regular at the Salon, showing almost every year until his final exhibit in 1893. He has been called the most fashionable painter towards the close of the Second French Empire.