Ο πατέρας μου ο μυστηριώδης τρομοκράτης

Μάρτα Μπαρόνε: «Είμαστε μια χώρα που δεν κάθισε να λογαριαστεί με τη φασιστική της ιστορία»

Συνέντευξη με τη νέα Ιταλίδα συγγραφέα Marta Barone με αφορμή την κυκλοφορία του πρώτου της μυθιστορήματος «Βυθισμένη πολιτεία» (μτφρ. Κωνσταντίνα Ευαγγέλου, εκδ. Κέλευθος). Φωτογραφία: © Basso Cannarsa

Του Κ.Β. Κατσουλάρη

bookpress.gr

Η Μάρτα Μπαρόνε γεννήθηκε στο Τορίνο το 1987. Σπούδασε Συγκριτική Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο. Με το μυθιστόρημα Βυθισμένη Πολιτεία ήταν φιναλίστ για το βραβείο Premio Strega, ενώ τιμήθηκε με το Premio Letterario razionale di Elio Vittorini. Πρόκειται για την ιστορία μιας κοπέλας που ανακαλύπτει ότι ο, νεκρός πλέον, πατέρας της δεν ήταν αυτός που νόμιζε. Ο πατέρας είχε εμπλακεί, ως γιατρός, με μια μεγάλη τρομοκρατική οργάνωση της άκρας αριστεράς, κι η δράση του αυτή σημάδεψε τη ζωή του και όλη την πορεία του. Μια έρευνα για την αναζήτηση της αλήθειας στα όρια της μνήμης και των προσωπικών αντοχών. Ένα κατασταλαγμένο βιβλίο μέσα από το οποίο ερχόμαστε σε επαφή με μια πλευρά της Ιταλικής κοινωνίας και πολιτικής που ακόμη και σήμερα παραμένουν σχετικά άγνωστες.

Πώς ξεκινήσατε να γράφετε το βιβλίο σας; Θυμάστε το αρχικό ερέθισμα;

Όταν ανακάλυψα την αμυντική μνήμη που έδωσε έναυσμα στην έρευνα, σκεφτόμουν να γράψω μόνο για τη δίκη του πατέρα μου, ένα σύντομο κομμάτι. Όμως, σιγά σιγά, καθώς συναντούσα ανθρώπους που προσέθεταν κομμάτια, αντιλαμβανόμουν ότι η δίκη έπαυε όλο και περισσότερο να έχει κυρίαρχη σημασία, ότι η ιστορία ήταν πολύ ευρύτερη και ο πατέρας μου πολύ πιο σύνθετος και μυστηριώδης απ’ ό,τι πίστευα. Αυτό το μυστήριο ήταν που με έκανε ξαφνικά να καταλάβω ότι είχα ανάγκη να γράψω γι’ αυτό. Έπρεπε όμως να σκεφτώ πολύ σχετικά με τη δομή που θα έδινα στην αφήγηση και να συνεχίσω την έρευνα για πολλά χρόνια, πριν πάρει το βιβλίο την οριστική του μορφή.

Είναι ένα μυθιστόρημα που αφορά την πρόσφατη Ιταλική ιστορία, έστω μέσα από τη δράση εξτρεμιστικών πολιτικών οργανώσεων. Σε ποιο βαθμό χρειάστηκε να επινοήσετε πράγματα και καταστάσεις;

Όχι δεν επινόησα τίποτα, χρησιμοποίησα πάντα ιστορικά στοιχεία, προσπαθώντας να τα αφηγηθώ με όσο το δυνατόν πιο λογοτεχνικό τρόπο. Υπάρχουν μόνο μια-δυο σκηνές φανταστικές, ρεαλιστικές όμως, στις οποίες προσπαθώ να φανταστώ τα πιθανά συναισθήματα του πατέρα μου, του μικρού παιδιού, σε μια δεδομένη κατάσταση και που τις εισάγω με το «ίσως» ή το «θα μπορούσε να έχει γίνει έτσι». Ακόμα και η αφήγηση των γεγονότων της via Aristi, το φοβερό έγκλημα του οποίου ο πατέρας μου υπήρξε μάρτυρας, βασίζεται σε αφηγήσεις μαρτύρων και σε άρθρα εφημερίδας.

Είστε πολύ νέα και τα πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα στα οποία έχει εμπλακεί ο πατέρας της ηρωίδας σας είναι ιστορίες της δεκαετίας του 60 και του 70, κυρίως. Πώς προσεγγίσατε αυτά τα θέματα; Ακολουθήσατε παρόμοια μεθοδολογία με την ηρωίδα σας, μιλήσατε με ανθρώπους;

Ναι, η ηρωίδα μου είμαι εγώ η ίδια, αν και σε μια πιο νεαρή εκδοχή μου. Όλα τα πράγματα και οι διάλογοι που περιγράφονται έχουν συμβεί στην πραγματικότητα. Το υπόλοιπο της έρευνας προέρχεται από αρχεία εφημερίδων, ντοκουμέντα και ιστορικές αφηγήσεις.

Στο κέντρο της δράσης βρίσκεται μια ιστορική οργάνωση της Άκρας Αριστεράς, η «Πρώτη Γραμμή». Δεν είναι σε εμάς τόσο γνωστή όσο οι Ερυθρές Ταξιαρχίες αλλά είχε τρομερή δύναμη κάποια στιγμή. Μελετήσατε γενικότερα τις εξτρεμιστικές οργανώσεις; Η απορία μου είναι: γιατί στην Ιταλία υπήρξε τέτοια ανάπτυξη των “άκρων”; (αντίστοιχα μεγάλη ήταν και η ακροδεξιά εξτρεμιστική δράση)

Εστίασα στην «Πρώτη Γραμμή» γιατί αφορούσε την ιστορία του πατέρα μου. Για τις Ερυθρές Ταξιαρχίες, μιλούν πολλά άλλα βιβλία και δεν σχετίζονταν πολύ με αυτό που αφηγούμαι. Προφανώς έχοντας τες μελετήσει όλες σε βάθος, γνωρίζω πολλά και για τις άλλες οργανώσεις και τις σχέσεις μεταξύ των διαφόρων οργανώσεων. Η ερώτηση που μου κάνετε δεν έχει ακόμα βρει ακριβή απάντηση και οι ιστορικοί εξακολουθούν να τη θέτουν. Πιστεύω ότι θα χρειαστεί μεγαλύτερη απόσταση και περισσότερος χρόνος για να καταλάβουμε καλύτερα. Ο εξτρεμισμός της Δεξιάς, οι βόμβες, οι διάφορες φασιστικές απόπειρες και η ένοπλη καταστολή της αστυνομίας, αποκλειστικά απευθυνόμενη στην Αριστερά, δημιούργησαν ασφαλώς έναν αναβρασμό, ιδανικό για τη δημιουργία ενός ένοπλου αγώνα της Αριστεράς που ήταν αρχικά μια «απάντηση». Στη συνέχεια η κατάσταση εκφυλίστηκε. Πιστεύω ότι είμαστε μια χώρα που δεν κάθισε να λογαριαστεί με τη φασιστική της ιστορία, αλλά απλώς τα διέγραψε όλα και ήταν σχεδόν αναπόφευκτο αυτή η διαγραφή, χωρίς πραγματικές διαδικασίες, χωρίς πραγματικό στοχασμό (και υπογραμμίζω ότι στις δεκαετίες του 60’ και του 70’ το μεγαλύτερο μέρος των αρχηγών της ιταλικής αστυνομίας είχαν παραμείνει οι ίδιοι από την εποχή του φασισμού), χωρίς καμία ανάληψη ευθύνης, να καταλήξει πολύ σύντομα σε μια κατάσταση ακραίας βίας από όλες τις πλευρές.

Τελικά, όταν το αναστοχάζεστε σήμερα, ποιο θα λέγατε ότι είναι το βαθύτερο θέμα στο δικό σας μυθιστόρημα; Τι σας απασχολούσε βαθύτερα, εσάς προσωπικά, πίσω από τις σελίδες του βιβλίου;

Τα βαθιά θέματα του βιβλίου είναι ο χρόνος και η μνήμη: τα κενά στον ιστό της μνήμης, το μυστήριο αυτού που πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε, η αδυναμία να αναδομήσουμε ένα άλλο πρόσωπο, παρά μόνο αποσπασματικά, σε φωτεινές αναλαμπές, σε θραύσματα. Και η αφήγηση μέσα από τον χρόνο και τον θάνατο, ή τουλάχιστον η προσπάθεια να το κάνεις.

Αν μπορούσατε να πείτε μια κουβέντα τώρα στον πατέρα σας, ποια θα ήταν αυτή;

Έλα κάθισε δίπλα μου για μια ώρα, ας μιλήσουμε.

 

 

 

 _____________________

 Λεονάρντο Μπαρόνε,  ο ακτιβιστής γιατρός , που καταδικάστηκε το 1982 για «συμμετοχή σε ένοπλη συμμορία» μετά τη θεραπεία ενός μέλους ακροαριστερής τρομοκρατικής οργάνωσης  Prima Linea , που τραυματίστηκε σε επίθεση.
Αθωωμένος με αναίρεση το 1988, ο «Λ. Β.» παρέμεινε για την κόρη του μακρινή φιγούρα. Μεγαλωμένη από τη μητέρα της, η τριαντάχρονη συγγραφέας γνώριζε ελάχιστα για αυτόν τον πατέρα που πέθανε το 2011,από καρκίνο του ήπατος,  όταν εκείνη ήταν 24 ετών.