Οι βάσεις του εθνικισμού-φυλετισμού στην Ευρώπη και στην Ελλάδα με αφορμή ένα διαφωτιστικό βιβλίο

ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣ ΜΑΤΑΛΑΣ

ΚΟΣΜΟΠΟΛΙΤΕΣ ΕΘΝΙΚΙΣΤΕΣ

Ο Μωρίς Μπαρρές και οι ανά τον κόσμο “μαθητές” του

Στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού ο Γάλλος λογοτέχνης και πολιτικός Μωρίς Μπαρρές

Maurice Barrès - Wikipedia

προβάλλει ως ο “Δάσκαλος” του εθνικισμού, του ιδεολογικού ρεύματος που οριζόταν ως η αποδοχή του ντετερμινισμού της γης και των νεκρών, που εξυμνούσε τον πόλεμο και πάλευε ενάντια στον διεθνισμό και τις οικουμενικές αξίες. Ο Ίων Δραγούμης ήταν ο σημαντικότερος Έλληνας “μαθητής” του. Γύρω από τον Μπαρρές βρίσκουμε όμως εκατοντάδες ακόμα κοσμοπολίτες εθνικιστές από όλο τον κόσμο: Ιταλούς –όπως ο Ντ’ Αννούντσιο και ο Μαρινέττι–, Ισπανούς, Πορτογάλους, Λατινoαμερικανούς, Βαλκάνιους… Μέσα από την αλληλογραφία τους και ποικίλες άλλες πηγές, ο εθνικισμός αναδεικνύεται σε ένα διεθνικό φαινόμενο, γέν­νημα ενός δικτύου φιλόδοξων ελιτιστών διανοούμενων που επιχειρούσαν να συνδυάσουν μια ριζοσπαστικά αντιδραστική πολιτική ιδεολογία με τη λογοτεχνία και την τέχνη.

Το βιβλίο ανιχνεύει τις διεθνείς διαδρομές του μπαρρεσικού εθνικισμού, από το Παρίσι μέχρι το Περού ή την οθωμανική “Ανατολή”, τις αντιφάσεις του, τις διακλαδώσεις και τις μεταλλάξεις του, τη σχέση του με τον πόλεμο και με την εμφάνιση του φασισμού· για να εστιάσει τελικά στις ελληνικές εκδοχές του, στην ιδεολογική πορεία του Ίωνα Δραγούμη, από τον προσηλυτισμό του μέχρι τη ρήξη, και στη σημασία που είχε για επιγόνους όπως ο Νίκος Καζαντζάκης και οι λογοτέχνες της “Γενιάς του ’30”.

Διαβάστε απόσπασμα από το βιβλίο εδώ

******************

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ τις Ομιλίες στο Ίδρυμα Μποδοσάκη :  Συμπόσιο : "Προσλήψεις και χρήσεις των φυλετικών θεωριών στην Ελλάδα 19ος-20ος αιώνας"(18 εισηγήσεις)

Ειδικότερα: Παρασκευάς Ματάλας, " Ο εθνικισμός και η φυλή: Ιων Δραγούμης και Πέτρος Βλαστός"

Ο Ίων Δραγούμης και ο Πέτρος Βλαστός είναι αυτοί που, με τον πιο εμφαντικό τρόπο, εισήγαγαν στην Ελλάδα τις ιδέες του εθνικισμού και της φυλής. Του εθνικισμού, όχι με την γενικότερη περιγραφική έννοια του όρου, αλλά ως ενός συγκεκριμένου πολιτικού, ιδεολογικού και πολιτισμικού ρεύματος, που αποκαλείται έτσι από τους οπαδούς του και από τρίτους, του «εθνικισμού των εθνικιστών»· και της φυλής, όχι με την «παραδοσιακή» σημασία της, ως ενός επιστημονικοφανούς εργαλείου κοινωνικής και ιστορικής ανάλυσης που στηρίζεται σε θεωρίες περί ανισότητας των φυλών.

Αυτή η από κοινού εξέτασή των Ίωνα Δραγούμη και Πέτρου Βλαστού βασίζεται στην παράλληλη ανάπτυξη και την αλληλοτροφοδότηση των απόψεών τους, μια που είναι συνομήλικοι, αδελφικοί φίλοι, κεντρικές μορφές του δημοτικιστικού κινήματος στα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα, και διατηρούν μια πυκνή μεταξύ τους αλληλογραφία. Θέλει να αναδείξει την προέλευση αυτών των ιδεών (από τον νιτσεϊσμό, τον κοινωνικό δαρβινισμό, τις ιδέες του Maurice Barrès –που έρχονται από την Ευρώπη–, αλλά και από εγχώριες –ή μάλλον ελληνόφωνες– πηγές, των κύκλων του ελληνικού εθνικισμού, του δημοτικισμού και των διανοουμένων της διασποράς) και την λειτουργία τους μέσα στο ευρωπαϊκό και ελληνικό ιδεολογικό περιβάλλον της εποχής. Κυρίως, όμως, θέλει να εστιάσει στις μεταξύ τους αποκλίσεις, που κάνουν πιο ανάγλυφες και τις εσωτερικές αντιφάσεις αυτού του «ρεύματος».