Μια άγνωστη μαρτυρία / Τα βαφτίσια της "Αυγής"
Ο τιμητικός τίτλος: “η κόρη του Λευτέρη Τζάκου” με συνοδεύει σ’ όλη μου τη ζωή - ένα διαβατήριο που με γεμίζει υπερηφάνεια, αλλά και υποχρεώσεις
Καταγράφω, με καθυστέρηση 50 χρόνων, το πώς προέκυψε το όνομα της εφημερίδας, μέσα από την προσωπική μαρτυρία του πατέρα μου Λευτέρη Τζάκου, αλλά και τις αφηγήσεις των συντρόφων του, που πάντα απορούσαν -όσες φορές μιλούσα μαζί τους- για το ότι δεν είχε γραφτεί τίποτα μέχρι το 2013 που ο πατέρας μου ζούσε ακόμα.
Και πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά; Ο πατέρας μου, ένας σεμνός αγωνιστής, «αντιηρωικής» διαμόρφωσης, ανήκε στη γενιά των κομμουνιστών που θεωρούσαν αυτονόητη την απόσβεση του «εγώ» στο συλλογικό «εμείς», αρνούμενος να αφήσει πίσω του προσωπικές γραπτές μαρτυρίες για την πολιτική και αγωνιστική του διαδρομή - «όσα είπα βρίσκονται κατατεθειμένα στα κομματικά αρχεία». Και συνέχιζε: «Δεν έκανα τίποτα περισσότερο από τους συντρόφους μου, παρά μόνο το καθήκον μου». Έτσι μου έλεγε όταν τον πίεζα να μου μιλήσει για την πορεία του, τις μυθιστορηματικές περιπέτειες της ζωής του, τις απόψεις και τις επιλογές του. Κι ας τον διαβεβαίωνα ότι τα όσα μου έλεγε δεν θα έβγαιναν παραέξω αλλά θα συμπλήρωναν το «οικογενειακό αρχείο», μαζί με τις αντίστοιχες ταλαιπωρίες της μητέρας μου και τις δικές μου υλικές, ψυχολογικές και συναισθηματικές στερήσεις.
Η μητέρα μου Λούλη (Ελευθερία) Τζάκου, μετά από 40 μέρες στη Γενική Ασφάλεια και με ανακριτή τον Λάμπρου, εξορίζεται στο Τρίκερι (1949) και μετά στη Μακρόνησο και πάλι πίσω στο Τρίκερι. Με πήρε μαζί της από φόβο μήπως και με στείλουν στις «Παιδουπόλεις» της Φρειδερίκης προς «αναμόρφωσιν». Λίγο πριν από τη μεταγωγή τους στη Μακρόνησο και από την αγωνία της για τις επικείμενες ταλαιπωρίες, με έστειλε σε συγγενείς μας πίσω στην Αθήνα, αλλά ουσιαστικά έμενα πότε από δω και πότε από εκεί. Αυτά ήταν και τα πιο δύσκολα και τραυματικά χρόνια για εμένα.
Σπάνια ο πατέρας μου μιλούσε με λεπτομέρειες για τα πέτρινα χρόνια της ζωής του, για τη συνεχή διαδοχή εξοριών και φυλακίσεων, από το 1936 μέχρι το 1972: Όταν πρώτη φορά βρέθηκε εξόριστος στην Ανάφη (1938) και τελευταία στο Παρθένι και στη Σαμοθράκη (1967- 1972). Τις φυλακίσεις του: στο Χαϊδάρι, στην Ακροναυπλία, στη Λάρισα και τελευταία στην Αίγινα και στη Γυάρο (1952 - 1959), καταδικασμένος με τον νόμο 405 περί κατασκοπείας. Αλλά και την περίοδο της παρανομίας του (1949 - 1952), με κομματική ευθύνη για τις παράνομες οργανώσεις του ΚΚΕ στην Αθήνα, ως β’ γραμματέας.
Ο λόγος του ήταν πάντα ένας λόγος χωρίς μεγαλοστομίες και δραματοποιήσεις. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι ακόμα και τις δύο φορές που υπήρξε «υποψήφιος» προς εκτέλεση, διάνθιζε τη διήγησή του με διάφορες κωμικές στιγμές.
Η πρώτη φορά ήταν στο στρατόπεδο στο Χαϊδάρι, μαζί με τον Μήτσο Παρτσαλίδη και άλλους, όταν οι Ιταλοί αποφάσισαν να τους «χαρίσουν τη ζωή» πριν παραδώσουν το πρωί το στρατόπεδο στους Γερμανούς, με το σκεπτικό ότι: έτσι κι αλλιώς θα σας εκτελέσουν οι Γερμανοί.
Τη δεύτερη φορά, όταν ο ΕΛΑΣ τους διασώζει από τα καταναγκαστικά έργα στον Πειραιά - Τερψιθέα, καθώς είχαν ήδη φτάσει οι πληροφορίες στο ΚΚΕ για την επικείμενη εκτέλεση των διακοσίων στην Καισαριανή.
Με τον ίδιο περιληπτικό τρόπο μού μίλησε κάποια στιγμή και για το ζήτημα του τίτλου της εφημερίδας. Παραθέτω λοιπόν την αφήγησή μου, μαζί με πρόσθετες μαρτυρίες που συγκέντρωσε ο φίλος Θανάσης Κάππος : Πριν προχωρήσουν στην έκδοση της εφημερίδας, οι άνθρωποι της ΕΔΑ αναζητούσαν έναν τίτλο που θα συμβόλιζε τη νέα εποχή. Σε μια σύσκεψη στελεχών το 1952, με τον Γιάννη Πασαλίδη, τον Φρίξο Πρωτογερέλλη, τον Τάσο Φακιολά και τον πατέρα μου (πριν συλληφθεί), συζητήθηκε το θέμα. Στο τραπέζι έπεσαν διάφορα ονόματα. Ο Πασαλίδης ήθελε κάτι που να παραπέμπει στην «Ανατολή» της νέας μέρας που ξημέρωνε, ο πατέρας μου, όταν ρωτήθηκε, απάντησε: «Υπάρχει ωραιότερο όνομα από το Αυγή, το όνομα της κόρης μου;».
Ο «παππούς» ενθουσιάστηκε. Βρήκε το όνομα λιτό και συμβολικό. Η ονοματοδοσία κατοχυρώθηκε.
Η περίοδος 1959 - 1967 ήταν για τον πατέρα μου μια σχετικά μακρά περίοδος ελευθερίας (παρά τις ενδιάμεσες, σύντομες συλλήψεις) και η πρώτη περίοδος μιας ευτυχισμένης, πραγματικής οικογενειακής ζωής. Είναι η πρώτη φορά που τον βλέπω στο σπίτι μας με τεράστια χαρά και αμηχανία. Τότε προσπάθησα να επιστρέψω στις χαμένες, αποστερημένες τους αγκαλιές κι ήταν απέραντες.
Ήταν επίσης και η περίοδος των νέων πολιτικών του καθηκόντων, για την οργάνωση της μαζικής πολιτικής πάλης της Αριστεράς και της δικής μου «διαπαιδαγώγησης» - κάποιες φορές με έπαιρνε μαζί του σε συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις, όπως στη μεγάλη διαδήλωση των οικοδόμων (1η Δεκεμβρίου 1960).
Και το σημαντικότερο, ήταν η περίοδος κατά την οποία είχα τη μεγάλη τύχη να συναντήσω μυθικούς ανθρώπους, που αποτελούσαν τους φάρους των νεανικών μου χρόνων,
Ο τιμητικός τίτλος: “η κόρη του Λευτέρη Τζάκου” με συνοδεύει σ’ όλη μου τη ζωή - ένα διαβατήριο που με γεμίζει υπερηφάνεια, αλλά και υποχρεώσεις.
Θα ήταν άδικο να θεωρήσω αυτές τις αναφορές σαν μια κατάθεση ιστορικών στοιχείων, πέρα από μια απλή απόδοση τιμής, για όλους τους υπέροχους συναγωνιστές - συντρόφους που συναντούσα κάθε φορά που πήγαινα στα γραφεία της ΕΔΑ να συναντήσω τον πατέρα μου. Όπως τον πρώτο εκδότη της ΑΥΓΗΣ Βασίλη Εφραιμίδη, τον Τάκη Μπενά, τον Λεωνίδα Κύρκο, τον Μανώλη Γλέζο, τον Μπάμπη Δρακόπουλο, τον Πότη Παρασκευόπουλο κ.ά. Διευθυντικά στελέχη και αρθρογράφους της ΑΥΓΗΣ που διαμόρφωσαν το προφίλ και τον χαρακτήρα μιας σπουδαίας εφημερίδας.
Ήταν, τέλος, η περίοδος μιας πολιτικής «νομιμότητας», έστω και υπό περιορισμούς. Με την ΑΥΓΗ να μπαίνει καθημερινά στο σπίτι μας και στα σπίτια χιλιάδων αριστερών, λειτουργώντας ως διαφωτιστής και καθοδηγητής του κόσμου της Αριστεράς. Εφημερίδα λαϊκή, επιτελώντας τον ρόλο του συλλογικού διανοούμενου αυτού του κόσμου. Εφημερίδα αναπόσπαστο στοιχείο μιας βαθιάς βιωματικής σχέσης με την Αριστερά, ένα παράθυρο ανοιχτό πάντα στο μέλλον της χειραφέτησης. Το ίδιο παράθυρο μέσα από το οποίο ο πατέρας μου έβλεπε πάντα και ο ίδιος το μέλλον του κόσμου, λέγοντάς μου λίγο πριν πεθάνει, 100 χρονών πλέον, στις 24 Νοεμβρίου 2013: «Είναι σίγουρο πως μετά από 100 ή 150 χρόνια οι άνθρωποι θα ξαναβρούν τον δρόμο τους, ίσως με κάποια άλλη μορφή».
Αθήνα, 20 Δεκεμβρίου 2020
Ο τιμητικός τίτλος: “η κόρη του Λευτέρη Τζάκου” με συνοδεύει σ’ όλη μου τη ζωή - ένα διαβατήριο που με γεμίζει υπερηφάνεια, αλλά και υποχρεώσεις
Καταγράφω, με καθυστέρηση 50 χρόνων, το πώς προέκυψε το όνομα της εφημερίδας, μέσα από την προσωπική μαρτυρία του πατέρα μου Λευτέρη Τζάκου, αλλά και τις αφηγήσεις των συντρόφων του, που πάντα απορούσαν -όσες φορές μιλούσα μαζί τους- για το ότι δεν είχε γραφτεί τίποτα μέχρι το 2013 που ο πατέρας μου ζούσε ακόμα.
Και πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά; Ο πατέρας μου, ένας σεμνός αγωνιστής, «αντιηρωικής» διαμόρφωσης, ανήκε στη γενιά των κομμουνιστών που θεωρούσαν αυτονόητη την απόσβεση του «εγώ» στο συλλογικό «εμείς», αρνούμενος να αφήσει πίσω του προσωπικές γραπτές μαρτυρίες για την πολιτική και αγωνιστική του διαδρομή - «όσα είπα βρίσκονται κατατεθειμένα στα κομματικά αρχεία». Και συνέχιζε: «Δεν έκανα τίποτα περισσότερο από τους συντρόφους μου, παρά μόνο το καθήκον μου». Έτσι μου έλεγε όταν τον πίεζα να μου μιλήσει για την πορεία του, τις μυθιστορηματικές περιπέτειες της ζωής του, τις απόψεις και τις επιλογές του. Κι ας τον διαβεβαίωνα ότι τα όσα μου έλεγε δεν θα έβγαιναν παραέξω αλλά θα συμπλήρωναν το «οικογενειακό αρχείο», μαζί με τις αντίστοιχες ταλαιπωρίες της μητέρας μου και τις δικές μου υλικές, ψυχολογικές και συναισθηματικές στερήσεις.
Η μητέρα μου Λούλη (Ελευθερία) Τζάκου, μετά από 40 μέρες στη Γενική Ασφάλεια και με ανακριτή τον Λάμπρου, εξορίζεται στο Τρίκερι (1949) και μετά στη Μακρόνησο και πάλι πίσω στο Τρίκερι. Με πήρε μαζί της από φόβο μήπως και με στείλουν στις «Παιδουπόλεις» της Φρειδερίκης προς «αναμόρφωσιν». Λίγο πριν από τη μεταγωγή τους στη Μακρόνησο και από την αγωνία της για τις επικείμενες ταλαιπωρίες, με έστειλε σε συγγενείς μας πίσω στην Αθήνα, αλλά ουσιαστικά έμενα πότε από δω και πότε από εκεί. Αυτά ήταν και τα πιο δύσκολα και τραυματικά χρόνια για εμένα.
Σπάνια ο πατέρας μου μιλούσε με λεπτομέρειες για τα πέτρινα χρόνια της ζωής του, για τη συνεχή διαδοχή εξοριών και φυλακίσεων, από το 1936 μέχρι το 1972: Όταν πρώτη φορά βρέθηκε εξόριστος στην Ανάφη (1938) και τελευταία στο Παρθένι και στη Σαμοθράκη (1967- 1972). Τις φυλακίσεις του: στο Χαϊδάρι, στην Ακροναυπλία, στη Λάρισα και τελευταία στην Αίγινα και στη Γυάρο (1952 - 1959), καταδικασμένος με τον νόμο 405 περί κατασκοπείας. Αλλά και την περίοδο της παρανομίας του (1949 - 1952), με κομματική ευθύνη για τις παράνομες οργανώσεις του ΚΚΕ στην Αθήνα, ως β’ γραμματέας.
Ο λόγος του ήταν πάντα ένας λόγος χωρίς μεγαλοστομίες και δραματοποιήσεις. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι ακόμα και τις δύο φορές που υπήρξε «υποψήφιος» προς εκτέλεση, διάνθιζε τη διήγησή του με διάφορες κωμικές στιγμές.
Η πρώτη φορά ήταν στο στρατόπεδο στο Χαϊδάρι, μαζί με τον Μήτσο Παρτσαλίδη και άλλους, όταν οι Ιταλοί αποφάσισαν να τους «χαρίσουν τη ζωή» πριν παραδώσουν το πρωί το στρατόπεδο στους Γερμανούς, με το σκεπτικό ότι: έτσι κι αλλιώς θα σας εκτελέσουν οι Γερμανοί.
Τη δεύτερη φορά, όταν ο ΕΛΑΣ τους διασώζει από τα καταναγκαστικά έργα στον Πειραιά - Τερψιθέα, καθώς είχαν ήδη φτάσει οι πληροφορίες στο ΚΚΕ για την επικείμενη εκτέλεση των διακοσίων στην Καισαριανή.
Με τον ίδιο περιληπτικό τρόπο μού μίλησε κάποια στιγμή και για το ζήτημα του τίτλου της εφημερίδας. Παραθέτω λοιπόν την αφήγησή μου, μαζί με πρόσθετες μαρτυρίες που συγκέντρωσε ο φίλος Θανάσης Κάππος : Πριν προχωρήσουν στην έκδοση της εφημερίδας, οι άνθρωποι της ΕΔΑ αναζητούσαν έναν τίτλο που θα συμβόλιζε τη νέα εποχή. Σε μια σύσκεψη στελεχών το 1952, με τον Γιάννη Πασαλίδη, τον Φρίξο Πρωτογερέλλη, τον Τάσο Φακιολά και τον πατέρα μου (πριν συλληφθεί), συζητήθηκε το θέμα. Στο τραπέζι έπεσαν διάφορα ονόματα. Ο Πασαλίδης ήθελε κάτι που να παραπέμπει στην «Ανατολή» της νέας μέρας που ξημέρωνε, ο πατέρας μου, όταν ρωτήθηκε, απάντησε: «Υπάρχει ωραιότερο όνομα από το Αυγή, το όνομα της κόρης μου;».
Ο «παππούς» ενθουσιάστηκε. Βρήκε το όνομα λιτό και συμβολικό. Η ονοματοδοσία κατοχυρώθηκε.
Η περίοδος 1959 - 1967 ήταν για τον πατέρα μου μια σχετικά μακρά περίοδος ελευθερίας (παρά τις ενδιάμεσες, σύντομες συλλήψεις) και η πρώτη περίοδος μιας ευτυχισμένης, πραγματικής οικογενειακής ζωής. Είναι η πρώτη φορά που τον βλέπω στο σπίτι μας με τεράστια χαρά και αμηχανία. Τότε προσπάθησα να επιστρέψω στις χαμένες, αποστερημένες τους αγκαλιές κι ήταν απέραντες.
Ήταν επίσης και η περίοδος των νέων πολιτικών του καθηκόντων, για την οργάνωση της μαζικής πολιτικής πάλης της Αριστεράς και της δικής μου «διαπαιδαγώγησης» - κάποιες φορές με έπαιρνε μαζί του σε συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις, όπως στη μεγάλη διαδήλωση των οικοδόμων (1η Δεκεμβρίου 1960).
Και το σημαντικότερο, ήταν η περίοδος κατά την οποία είχα τη μεγάλη τύχη να συναντήσω μυθικούς ανθρώπους, που αποτελούσαν τους φάρους των νεανικών μου χρόνων,
Ο τιμητικός τίτλος: “η κόρη του Λευτέρη Τζάκου” με συνοδεύει σ’ όλη μου τη ζωή - ένα διαβατήριο που με γεμίζει υπερηφάνεια, αλλά και υποχρεώσεις.
Θα ήταν άδικο να θεωρήσω αυτές τις αναφορές σαν μια κατάθεση ιστορικών στοιχείων, πέρα από μια απλή απόδοση τιμής, για όλους τους υπέροχους συναγωνιστές - συντρόφους που συναντούσα κάθε φορά που πήγαινα στα γραφεία της ΕΔΑ να συναντήσω τον πατέρα μου. Όπως τον πρώτο εκδότη της ΑΥΓΗΣ Βασίλη Εφραιμίδη, τον Τάκη Μπενά, τον Λεωνίδα Κύρκο, τον Μανώλη Γλέζο, τον Μπάμπη Δρακόπουλο, τον Πότη Παρασκευόπουλο κ.ά. Διευθυντικά στελέχη και αρθρογράφους της ΑΥΓΗΣ που διαμόρφωσαν το προφίλ και τον χαρακτήρα μιας σπουδαίας εφημερίδας.
Ήταν, τέλος, η περίοδος μιας πολιτικής «νομιμότητας», έστω και υπό περιορισμούς. Με την ΑΥΓΗ να μπαίνει καθημερινά στο σπίτι μας και στα σπίτια χιλιάδων αριστερών, λειτουργώντας ως διαφωτιστής και καθοδηγητής του κόσμου της Αριστεράς. Εφημερίδα λαϊκή, επιτελώντας τον ρόλο του συλλογικού διανοούμενου αυτού του κόσμου. Εφημερίδα αναπόσπαστο στοιχείο μιας βαθιάς βιωματικής σχέσης με την Αριστερά, ένα παράθυρο ανοιχτό πάντα στο μέλλον της χειραφέτησης. Το ίδιο παράθυρο μέσα από το οποίο ο πατέρας μου έβλεπε πάντα και ο ίδιος το μέλλον του κόσμου, λέγοντάς μου λίγο πριν πεθάνει, 100 χρονών πλέον, στις 24 Νοεμβρίου 2013: «Είναι σίγουρο πως μετά από 100 ή 150 χρόνια οι άνθρωποι θα ξαναβρούν τον δρόμο τους, ίσως με κάποια άλλη μορφή».
Αθήνα, 20 Δεκεμβρίου 2020
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου