60 χρόνια ιταλικό νουάρ, 2ο μέρος (2010 – 2020)

  

Μάρκος Κρητικός

Πηγή:  oanagnostis.gr

Ο Μάρκος Κρητικός συστήνει μια προσωπική ανθολογία 16 σπουδαίων Ιταλών συγγραφέων των τελευταίων 60 χρόνων μέσα από 16 χαρακτηριστικά τους βιβλία.


2ο μέρος (2010 – 2020)

9. Suburra – Κάρλο Μπονίνι, Τζιανκάρλο Ντε Κατάλντο (2013)

Μετάφραση: Έφη Καλλιφατίδη
Βιβλιοπωλείον της Εστίας (2017)
σελ. 556

O Κάρλο Μπονίνι, βραβευμένος συγγραφέας και δημοσιογράφος στην εφημερίδα La Repubblica και ο ανώτατος δικαστικός Τζιανκάρλο Ντε Κατάλντο, ενώνουν τις δυνάμεις τους για να γράψουν το μυθιστόρημα Suburra που πραγματεύεται τη δράση της μαφίας, στην «αιώνια πόλη», τους τελευταίους μήνες της διακυβέρνησης του Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Πρωταγωνιστές της υπόθεσης, ένας ακροδεξιός αρχιμαφιόζος, γνωστός με το όνομα «Σαμουράι» και ο αξιωματικός της αστυνομίας Μάρκο Μαλατέστα, με σκοτεινό παρελθόν στις τάξεις του υπόκοσμου. Με αφορμή την ανάπλαση της Όστια, μιας παραθαλάσσιας περιοχής έξω απ’ τη Ρώμη και τα αντικρουόμενα συμφέροντα που δημιουργεί το φιλόδοξο σχέδιο, αδίστακτοι μαφιόζοι, διαπλεκόμενοι πολιτικοί, διεφθαρμένοι καρδινάλιοι, επίορκοι αστυνομικοί, κατευθυνόμενοι δημοσιογράφοι, έμποροι ναρκωτικών, βαποράκια πόρνες και τζογαδόροι παρελαύνουν στην ιστορία. Ένα σκληρό πολιτικό θρίλερ, με βίαιες σκηνές και καταιγιστική δράση που καταδεικνύει τη γενικευμένη διαφθορά της  κοινωνίας και την στενή σχέση ανάμεσα στο έγκλημα και την εξουσία. Το Suburra αποδείχτηκε προφητικό, αφού μόλις ένα χρόνο μετά την έκδοση του βιβλίου, ένα παρόμοιο σκάνδαλο γνωστό ως Mafia Capitale, συγκλόνισε την Ιταλία. Το 2015 μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Στέφανο Σολίμα       -σκηνοθέτη της τηλεοπτικής σειράς Γόμορρα- ενώ την ίδια χρονιά, κυκλοφόρησε το σίκουελ του βιβλίου με τον τίτλο La note di Roma. Δυο χρόνια αργότερα, το Suburra έγινε τηλεοπτική σειρά από το Netflix, και ήταν η πρώτη παραγωγή της εταιρείας, που γυρίστηκε εκτός Αμερικής.

10. Τι εποχή κι αυτή – Αντόνιο Μαντσίνι (2015)

Μετάφραση: Φωτεινή Ζερβού
Εκδόσεις Πατάκη (2019)
σελ. 392

Ο Αντόνιο Μαντσίνι, ηθοποιός, σκηνοθέτης, συγγραφέας και σεναριογράφος θεωρείται από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του σύγχρονου ιταλικού αστυνομικού. Το μυθιστόρημά του, Τι εποχή κι αυτή, το τρίτο από τα εννέα της σειράς, με πρωταγωνιστή τον αστυνόμο Ρόκκο Σκιαβόνε, διαδραματίζεται στην γραφική Αόστα, στις ιταλικές Άλπεις. Ο δύστροπος, με αντιδεοντολογικές μεθόδους και κακές συνήθειες αστυνόμος -ξεκινάει την μέρα με ένα τσιγαριλίκι στο χώρο εργασίας(!)- φτάνει ως υποδιοικητής στο αστυνομικό τμήμα της μικρής πόλης, με δυσμενή μετάθεση απ’ την Ρώμη. Καλείται να εξερευνήσει την εξαφάνιση της κόρης μιας οικογένειας βιομηχάνων της περιοχής, η οποία μυστηριωδώς δεν έχει καταγγελθεί στην αστυνομία, ενώ παράλληλα, ένα φαινομενικά άσχετο τροχαίο ατύχημα, με νεκρούς και τους δύο επιβαίνοντες, παίζει σημαντικό ρόλο στην υπόθεση. Ένα ατμοσφαιρικό νουάρ στην ορεινή ιταλική επαρχία, με γρήγορο αφηγηματικό ρυθμό, έμφαση στη δράση και δυνατή ρεαλιστική πλοκή που καθηλώνει τον αναγνώστη και τον οδηγεί σ’ ένα απρόσμενο τέλος που αφήνει  ανοιχτούς λογαριασμούς. Να αναφερθούμε τέλος στις εμφανείς επιρροές του συγγραφέα από τον μεγάλο δάσκαλο του είδους Αντρέα Καμιλλέρι, ειδικά στη σκιαγράφηση των  συνεργατών του κεντρικού ήρωα, αλλά και στα κοινωνικά χαρακτηριστικά που ενυπάρχουν στις αστυνομικές ιστορίες του.

11. Στην κολόνα του θανάτου – Giuliano Santoro (2015)

Μετάφραση: Πιέτρο Ραντίν
Angelus Novus (2019)
σελ. 224
«Το βιβλίο αυτό αφηγείται το θάνατο ενός Πακιστανού άνδρα, ονόματι Σαχζάντ. Όσα θα διαβάσετε παρακάτω είναι βασισμένα σε αληθινά γεγονότα. Ήμουν παρών και τα είδα να εκτυλίσσονται μπροστά στα μάτια μου. Ή τα περισυνέλεξα από μάρτυρες αξιόπιστους, από κόσμο που είδε, που ήταν εκεί. Ή τα διάβασα σε βιβλία, τα συνάντησα σε φωτογραφίες, τα ξετρύπωσα σε βίντεο και σε άρθρα τα οποία ανέτρεξα» αναφέρει ο Τζουλιάνο Σαντόρο, στον εξαιρετικό πρόλογο της ελληνικής έκδοσης. Στην κολόνα του θανάτου, ο γνωστός συγγραφέας και δημοσιογράφος, ορμώμενος από  την αληθινή ιστορία της ρατσιστικής δολοφονίας ενός Πακιστανού μετανάστη σε μία φτωχή συνοικία της Ρώμης, τον Σεπτέμβριο του 2014, που «πέρασε στα ψιλά» των  εφημερίδων, συνθέτει μια τοιχογραφία της σύγχρονης Ιταλίας, με σκοπό να φωτίσει  τις κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που «προετοίμασαν»  την έξαρση της ακροδεξιάς. Ένα πολιτικό docu-novel, που αν και διαβάζεται σαν  νουάρ μυθιστόρημα, κινείται στα όρια της λογοτεχνίας και της ιστορικής έρευνας. «Πρόκειται για μια πολιτική υπόθεση που απαιτεί μια πολιτική απάντηση. Δεν θα έρθει κανένας αστυνομικός να συλλάβει τους κακούς, δεν θα υπάρξει τελική δίκη» μας προϊδεάζει ο Τζουλιάνο Σαντόρο, για την μη τήρηση των βασικών συμβάσεων της αστυνομικής ιστορίας και διευκρινίζει: «Πρόθεσή μου ήταν να ερευνήσω μια δολοφονία, ίσως το κατεξοχήν έγκλημα αφαιρώντας τους φακούς του ποινικού κώδικα […] να πραγματευτώ ένα έγκλημα ανεξάρτητα απ’ την τιμωρία που επέσυρε πηγαίνοντας πέρα απ’ την ατομική ευθύνη  […] Προφανώς δεν με ενδιαφέρει να σπείρω γενικά συμπλέγματα ενοχής αλλά να ξεφύγω απ’ την καθησυχαστική ποινική καταδίκη για να ανασυστήσω τις κοινωνικές ευθύνες». Ένα εξαιρετικό ανάγνωσμα, παγκόσμια επίκαιρο που διευρύνει τα όρια της νουάρ λογοτεχνίας.

12. Η συμμορία των εραστών – Massimo Carlotto (2015)

 Μετάφραση: Δήμητρα Δότση
Μεταίχμιο (2016)
σελ. 328

O Μάσιμο Καρλότο, πολυβραβευμένος συγγραφέας, δημοσιογράφος, δοκιμιογράφος, και στέλεχος της μαχητικής αριστερής οργάνωσης Lotta Continua, θεωρείται από τους σπουδαιότερους εκπροσώπους της μεσογειακής αστυνομικής λογοτεχνίας, ενώ τα βιβλία του, που χαρακτηρίζονται από έντονα κοινωνικοπολιτικά στοιχεία στα πρότυπα του neo-polar, έχουν μεταφραστεί σε πολλές χώρες. Βρέθηκε στο επίκεντρο, μιας από τις πλέον αμφιλεγόμενες νομικές υποθέσεις στην ιστορία της σύγχρονης Ιταλίας, όταν σε ηλικία μόλις δεκαεννέα ετών, κατηγορήθηκε για την άγρια δολοφονία μιας φοιτήτριας και καταδικάστηκε σε πολυετή φυλάκιση. Διέφυγε  στην Γαλλία και από κει στη Κεντρική Αμερική και στη συνέχεια επέστρεψε στην Ιταλία όπου  μετά από συνεχείς δίκες, πήρε τελικά χάρη από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Έγινε διάσημος για τα μυθιστορήματά του με πρωταγωνιστή τον παράνομο ντετέκτιβ Μάρκο Μπουράτι,  γνωστό ως «Αλιγάτορα». Στην Συμμορία των εραστών -την έβδομη από τις εννιά μέχρι σήμερα περιπέτειες της σειράς- ο καταθλιπτικός  ντετέκτιβ  και οι ιδιόρρυθμοι  συνεργάτες του, ο πρώην αριστεριστής Μαξ και ο ηλικιωμένος γκάνγκστερ Μπενιαμίνο Ροσίνι, μπλέκονται στη αινιγματική υπόθεση εξαφάνισης ενός πανεπιστημιακού καθηγητή που τους οδηγεί στα ίχνη του διεστραμμένου και άκρως επικίνδυνου Τζόρτζιο Πελεγκρίνι. Ένα μελαγχολικό νουάρ, με μπλουζ ατμόσφαιρα και πολυφωνική αφήγηση, με την περίτεχνη πλοκή του αστυνομικού μύθου να περιστρέφεται γύρω από τις ιδιαίτερες σχέσεις των ανθρώπων του υπόκοσμου και τα χαρακτηριστικά του διεθνούς εγκλήματος και να λειτουργεί ως αφορμή, για καυστική κριτική της πολιτικής και κοινωνικής διαφθοράς στη σύγχρονη Ιταλία.

13. Η χαμένη αναγνώστρια – Fabio Stassi (2016)

Μετάφραση: Δήμητρα Δότση
Ίκαρος (2018)
σελ. 272

Ο Σικελός συγγραφέας Φάμπιο Στάσι, υπεύθυνος ιταλικής λογοτεχνίας σε γνωστό εκδοτικό οίκο της Ιταλίας, το 2013 με το πολυβραβευμένο μυθιστόρημά του  Ο τελευταίος χορός του Σαρλό,  γνωρίζει και εκτός Ιταλίας μεγάλη επιτυχία. Στο βιβλίο του, Η χαμένη αναγνώστρια, ο άνεργος καθηγητής φιλολογίας Βίντσε Κόρσο, στην πρώτη του περιπέτεια, έχοντας παρακολουθήσει σεμινάρια συμβουλευτικής ψυχολογίας αποφασίζει να ανοίξει στη Ρώμη ένα γραφείο βιβλιοθεραπείας. Αφού ακούει τα προβλήματα των πελατών του, προτείνει ως θεραπεία το κατάλληλο βιβλίο, «γιατί η λογοτεχνία μπορεί να δώσει λύση σε κάθε υπαρξιακό αδιέξοδο». Και ενώ το εγχείρημά του δεν βρίσκει ιδιαίτερη ανταπόκριση μία ένοικος της πολυκατοικίας στο δώμα της οποίας βρίσκεται το γραφείο του, -η χαμένη αναγνώστρια του τίτλου-, εξαφανίζεται, χωρίς να αφήσει πίσω της κανένα ίχνος, πάρα μόνο  μια λίστα με βιβλία που έπρεπε να επιστρέψει στον βιβλιοπώλη της γειτονιάς και φίλο του πρωταγωνιστή. Ο Κόρσο σε ρόλο ντετέκτιβ, θα προσπαθήσει να αποκωδικοποιήσει τη λίστα για να μάθει τι κρύβεται πίσω απ’ την μυστηριώδη εξαφάνιση. Ένα  πρωτότυπο, βιβλιοφιλικό νουάρ, με ζωντανή πρωτοπρόσωπη γραφή, ευφυείς διαλόγους και πλήθος διακειμενικών αναφορών που θα συναρπάσουν τον υποψιασμένο αναγνώστη. Η αστυνομική ιστορία, αν και μοιάζει αρχικά να λειτουργεί ως  πρόσχημα του συγγραφέα για να αναφερθεί στην αγάπη του για τη λογοτεχνία, στη συνέχεια με κλιμακούμενη ένταση οδηγείται σε ένα εξαιρετικό, απροσδόκητο τέλος. Η χαμένη αναγνώστρια το 2016 κέρδισε το βραβείο Scerbanenco, για το καλύτερο νουάρ μυθιστόρημα της χρονιάς.

14. Η τράτα των παιδιών – Ρομπέρτο Σαβιάνο (2016)

Μετάφραση: Μαρία Οικονομίδου
Εκδόσεις Πατάκη  (2019)
σελ. 453

O βραβευμένος συγγραφέας και δημοσιογράφος Ρομπέρτο Σαβιάνο, έγινε γνωστός σε όλο τον κόσμο με το βιβλίο του Γόμορρα (Πατάκης), που αποκάλυψε και κατήγγειλε με ντοκουμέντα μετά από πολύχρονη δημοσιογραφική έρευνα την εγκληματική δράση της Ναπολιτάνικης Καμόρα. Μεταφράστηκε σε σαράντα γλώσσες και  πούλησε πάνω από δέκα εκατομμύρια αντίτυπα σ’ όλο τον κόσμο. Ο συγγραφέας επικηρύχθηκε από την μαφία και εδώ και δέκα χρόνια ζει υπό αστυνομική προστασία μετά από εντολή του Ιταλού Προέδρου της Δημοκρατίας. Η τράτα των παιδιών, είναι η πρώτη του μυθοπλαστική απόπειρα. Ένα οδοιπορικό στις κακόφημες συνοικίες της Νάπολης, μέσα από την ενηλικίωση μιας συμμορίας νεαρών που θαμπωμένοι απ’ τη ζωή των τοπικών μαφιόζων, παγιδεύονται σ’ έναν αναπόδραστο κύκλο απληστίας, προδοσίας και αίματος. Αν και ο συγγραφέας δηλώνει ότι «οι πρωταγωνιστές αυτού του βιβλίου είναι φανταστικοί, όπως και οι προσωπικές ιστορίες τους» περιγράφει την οδυνηρή πραγματικότητα που ανέκαθεν ερευνούσε και μας βυθίζει στην αυθεντικότητα των φανταστικών ιστοριών, με ένα σπουδαίο μυθιστόρημα αθωότητας και καταπίεσης. Το 2019, Η τράτα των παιδιών μεταφέρθηκε στην μεγάλη οθόνη από τον σκηνοθέτη Κλαούντιο Τζιοβανέζι –Η μεγάλη νύχτα της Νάπολης, ο ελληνικός τίτλος- και απέσπασε την αργυρή άρκτο καλύτερου σεναρίου, στο διεθνές φεστιβάλ κινηματογράφου του Βερολίνου.

15. Η μέθοδος του φοίνικα – Antonio Fusco (2016)

Μετάφραση: Γιάννα Σκαρβέλη
Ελληνικά Γράμματα (2019)
σελ. 288

Ο Αντόνιο Φούσκο, υψηλόβαθμο στέλεχος της ιταλικής αστυνομίας και δικαστικός εγκληματολόγος, έκανε δυναμική είσοδο στον χώρο της αστυνομικής λογοτεχνίας το 2014, με το πρώτο του μυθιστόρημα, Πέντε μικρές αδικίες (Ελληνικά Γράμματα). Η μέθοδος του φοίνικα είναι το τρίτο βιβλίο της σειράς, -από τα πέντε μέχρι σήμερα-  με πρωταγωνιστή τον αστυνόμο Τομάζο Καζαμπόνα, στην φανταστική πόλη Βαλντέντσα της Τοσκάνης. (ανάλογη περίπτωση με την φανταστική Βιγκάτα της Σικελίας, του  Αντρέα Καμιλλέρι). Όταν το πτώμα μιας Ουκρανής στριπτιζέζ βρίσκεται κάτω από μια γέφυρα κοντά στο δάσος, η ομάδα του Καζαμπόνα αναλαμβάνει δράση και όλα τα στοιχεία οδηγούν στην ενοχή ενός γνωστού πορνοστάρ της περιοχής, που  όμως θα βρεθεί πνιγμένος στον βυθό μιας λίμνης, μετά απ’ ένα τροχαίο ατύχημα. Ο αστυνόμος υποψιασμένος ότι υπόθεση δεν μπορεί να είναι τόσο απλή όσο φαίνεται, συνεχίζει τις έρευνες, οι οποίες θα πάρουν απροσδόκητη τροπή και θα οδηγήσουν σε μια ζοφερή ιστορία που έχει τις ρίζες της στο μακρινό παρελθόν.  Ένα ρεαλιστικό μυθιστόρημα με στοιχεία θρίλερ και  δυνατή  πλοκή,  έντονη νουάρ ατμόσφαιρα και  έμφαση στην συλλογική αστυνομική έρευνα (police procedural),  της οποίας η ακριβής και ιδιαίτερα πειστική περιγραφή  λόγω της επαγγελματικής ιδιότητας του συγγραφέα, καθώς και η περίτεχνη διαδοχή και αλληλουχία των αποδεικτικών στοιχειών, κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι την τελική λύση.

16. Ιταλική ίντριγκα – Κάρλο Λουκαρέλλι (2017)

Μετάφραση: Δήμητρα Δότση
Εκδόσεις Πατάκη (2019)
σελ. 304

O Κάρλο Λουκαρέλλι, πολυβραβευμένος συγγραφέας, δημοσιογράφος, σκηνοθέτης και τηλεοπτικός παρουσιαστής είναι από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους της σύγχρονής ιταλικής αστυνομικής λογοτεχνίας, με τα βιβλία του να έχουν μεταφραστεί σε πολλές χώρες του κόσμου. Στην Ελλάδα έγινε γνωστός με τις τρείς πρώτες ιστορίες του επιθεωρητή Ντε Λούκα, στην Βόρεια Ιταλία, την ταραγμένη περίοδο μετά την απελευθέρωση  από τα συμμαχικά στρατεύματα και τον θάνατο του δικτάτορα Μουσολίνι. (Η επίτομη έκδοση των τριών ιστοριών με τίτλο Η τριλογία του φασισμού κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος). Η Ιταλική ίντριγκα είναι η τέταρτη, από τις έξι μέχρι σήμερα, περιπέτειες «του πιο έξυπνου επιθεωρητή της ιταλικής αστυνομίας», που σηματοδοτεί την  ανεπίσημη επιστροφή του στην ενεργό δράση, μετά από μακρά περίοδο παροπλισμού λόγω της άδικης κατηγορίας του ως συνεργάτη του φασιστικού καθεστώτος. H υπόθεση διαδραματίζεται στην Μπολόνια, την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, τα Χριστούγεννα του 1953. Ξεκινά με ένα περίεργο τροχαίο ατύχημα και στη συνέχεια με ετεροχρονισμένη αφήγηση χτίζεται το ψηφιδωτό μιας έρευνας δεκαοχτώ ημερών, για μια σειρά περίεργων φόνων που εμπλέκονται μυστικές υπηρεσίες ξένων χωρών, παλιοί αντιστασιακοί, νοσταλγοί του φασιστικού καθεστώτος, και πρώην αξιωματικοί των Ες Ες, κάτω απ’ τα φώτα και τις μουσικές της μεταπολεμικής Μπολόνια. Ένα ατμοσφαιρικό μυθιστόρημα κατασκοπείας, με κινηματογραφική γραφή που δίνει ιδιαίτερη  έμφαση στο ψυχογράφημα των ηρώων και αναπαριστά έξοχα τις ιδιαιτερότητες μιας μεταβατικής εποχής για την Ιταλία.