Πώς διασώθηκε το ΚΘΒΕ τον Αύγουστο του 2015

Νίκος Ξυδάκης*

8-11 λεπτά

efsyn.gr

---

Ό,τι συνέβη έκτοτε, από τον θερμό Αύγουστο 2015 έως και την αμίλητη, αναιτιολόγητη, αγενή, χυδαία, ως εκ τούτου τιμητική γι’ αυτούς, αποπομπή τους, είναι δικαίωση των σιωπηλών εργατών του θεάτρου. Όχι δική μου. Εγώ ήμουν ο θερμαστής που τάισε τον ατμολέβητα. Το καύσιμο και η μηχανή είναι οι ηθοποιοί, το πλοίο είναι το κοινό.

Ο Γιάννης Αναστασάκης και η Μαρία Τσιμά δεν χρειάζονται τη δική μου συνηγορία ενώπιον της προσβλητικής και ανορθολογικής συμπεριφοράς της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη. Οφείλω όμως να προσθέσω τη δική μου μαρτυρία, ως υπεύθυνου για τον διορισμό τους στο ναυαγισμένο ΚΘΒΕ, μαζί με τον άξιο πρόεδρο, τον φιλόσοφο Αρη Στυλιανού, τον ταραγμένο Αύγουστο του 2015.

Όταν ανέλαβα υπουργός Πολιτισμού, τον Ιανουάριο 2015, το ΚΘΒΕ βρισκόταν βουλιαγμένο στα χρέη, η πρόεδρος και το μισό διοικητικό συμβούλιο παραιτούνταν και ο τότε διευθυντής μάς δήλωνε ότι αδυνατεί να αντιμετωπίσει τη δυσπραγία. Με νομοθετική τροπολογία του υπουργείου Εργασίας βοηθήσαμε να ρυθμιστούν οι ανελαστικές οφειλές προς τα ασφαλιστικά ταμεία και εκταμιεύτηκαν κάποια ποσά εμπροσθοβαρώς από την τακτική επιχορήγηση, για να καλυφθούν οι ηθοποιοί και το προσωπικό. Δυστυχώς καμία ουσιαστική βελτίωση δεν επετεύχθη, όλα τα χρήματα τα κατάπινε το χρέος των ασφαλιστικών. Οι ηθοποιοί ήταν απλήρωτοι, σε αναταραχή, και απειλούσαν να μην κατέβουν στην Επίδαυρο.

Δυσκολίες οικονομικές και διοικητικές υπήρχαν και σε άλλους εποπτευόμενους οργανισμούς του υπουργείου, αλλά η δυσλειτουργία του ΚΘΒΕ ήταν μοναδική: αιωρούνταν εξαφανίσεις εισπράξεων έξω από μπουγατσάδικο, ζημιογόνες συμβάσεις με ιδιώτες παραγωγούς (που οδηγήθηκαν επιτυχώς στα δικαστήρια από τη διοίκηση Αναστασάκη) και φυσικά παράνομες καταχρηστικές συμβάσεις υπέρ του διευθυντή. Αναζητούσαμε λύσεις, δηλαδή μια διοικητική αλλαγή που θα έβαζε το ιστορικό θέατρο σε νέα τροχιά. Έκανα κρούσεις σε πολλούς ανθρώπους του θεάτρου, τους τηλεφωνούσα ή τους έβλεπα προσωπικά. Καμία σχέση δεν προχώρησε. Το ερείπιο ΚΘΒΕ απέτρεπε και τρόμαζε.

Σκεφτόμουν ότι δεν μπορούσα να αφήσω το θέατρο σε χειρότερη κατάσταση από ό,τι το παρέλαβα. Σε άλλους οργανισμούς είχε προχωρήσει η διοικητική ανανέωση, σε άλλους προχωρούσαν οι παλαιές διοικήσεις με περισσότερη ή λιγότερη επιτυχία. Κανείς δεν είχε τα χάλια του ΚΘΒΕ.

Ο χρόνος πίεζε. Ένα βράδυ σκέφτηκα τον Γιάννη Αναστασάκη. Δεν ήταν διάσημος, ήταν όμως γνώστης, εραστής και εργάτης του θεάτρου. Κι έκανα την ανατροπή εντός μου: θα δοκίμαζα πρόσωπα εκτός μαρκίζας. Τον Γιάννη τον γνώριζα από τις πρώτες του σκηνοθεσίες και παραγωγές, μετά την αποφοίτησή του από τη Φιλοσοφική Ιωαννίνων και το δόσιμό του στο θέατρο. Δεν ήξερα μόνο ότι ήταν απόφοιτος της σχολής του ΚΘΒΕ. Σε μια παράστασή του κάπου στου Γκύζη είχε κάνει την πρώτη επανεμφάνισή του ο φίνος Τάκης Μόσχος, μετά τις περιπέτειές του.

Του τηλεφώνησα απόγευμα· τον βρήκα στην Ακράτα. Θέλω να μιλήσουμε από κοντά, του είπα. Ωραία, αύριο με το πρώτο λεωφορείο ΚΤΕΛ έρχομαι Αθήνα. Το ΚΤΕΛ καμπάνισε στ’ αυτιά μου, ήταν σημάδι: αυτός είναι άνθρωπος να ορμήσει στο ναυάγιο.

Την επομένη του περιέγραψα την κατάσταση, μελανή, και του είπα, ανάλαβε. Είπε ναι, μαζί και η Μαρία Τσιμά. Το ίδιο είπα στον Αρη Στυλιανού: Το θέατρο χρειάζεται την αγάπη της πόλης και τους ανθρώπους της πόλης, Αρη, έλα να βοηθήσεις την πατρίδα. Δεν ήξερε τι μαραθώνιος τον περίμενε, είπε ναι κι αυτός· τους επόμενους πολλούς μήνες θα ξεροστάλιαζε στα γκισέ των Αθηνών, ιδίοις αναλώμασι, για να εξασφαλίσει ρυθμίσεις χρεών. Άνω τελεία.

Σύντομα κατάλαβα ότι η ευτυχέστερη επιλογή διοίκησης που έκανα, κατά τις 200 ημέρες μου, τις θυελλώδεις πρώτες ημέρες του 2015, στο υπουργείο Πολιτισμού, ήταν στο ΚΘΒΕ, με τον σουγιά στο σβέρκο. Ακουσα το ένστικτο, ανέσυρα την εμπειρία, διάβασα τα σημάδια, εμπιστεύτηκα ανθρώπους. Είπα, ένα εξουθενωτικό βράδυ αργά στην Μπουμπουλίνας, μεγαλοφώνως, να τ’ ακούω: Αν όχι τώρα, πότε; Πότε θα δοθεί ευκαιρία, μία ευκαιρία, σε αυτούς τους εργάτες της τέχνης; Ηταν 2015, ας μην ξεχνάμε.

Ό,τι συνέβη έκτοτε, από τον θερμό Αύγουστο 2015 έως και την αμίλητη, αναιτιολόγητη, αγενή, χυδαία, ως εκ τούτου τιμητική γι’ αυτούς, αποπομπή τους, είναι δικαίωση των σιωπηλών εργατών του θεάτρου. Όχι δική μου. Εγώ ήμουν ο θερμαστής που τάισε τον ατμολέβητα. Το καύσιμο και η μηχανή είναι οι ηθοποιοί, το πλοίο είναι το κοινό.

Αλλά τη διοίκηση του ΚΘΒΕ θα τη θυμάμαι πάντα, από τις 200 μέρες στο υπουργείο Πολιτισμού της αριστερής διακυβέρνησης του 2015, μέρες με κλυδωνισμούς και λάθη, με τόλμη και ανιδιοτέλεια και αφέλεια, με σεβασμό στη δημοκρατία και τη δημοσιότητα, χωρίς κομματικές παρωπίδες, με συγκρούσεις και αποκαλύψεις σκανδάλων ΑΕΠΙ και Ταμείου Αλληλοβοήθειας, με τη διάσωση των αρχαιοτήτων στο μετρό, με τη διάσωση του ΚΘΒΕ και του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, και οπωσδήποτε με τη διάθεση να μοιραστείς την Ευκαιρία για την αναγέννηση που τόσο χρειάζεται ακόμη ο τόπος.

Υστερόγραφο

Προλαβαίνω όσους συγκρίνουν την αμίλητη και αναιτιολόγητη αποπομπή Αναστασάκη με την «αποπομπή» των κ. Σ. Χατζάκη από το Εθνικό και Γ. Βούρου από το ΚΘΒΕ το 2015. Εγώ τους είδα τους διευθυντές, μιλήσαμε και δεν τους έκρυψα ότι θα άλλαζαν. Και άλλαξαν διότι διαπιστώθηκε παραβίαση νόμων και διαχειριστική ανεπάρκεια, άλλαξαν με πλήρως αιτιολογημένες αποφάσεις και τήρηση όλων των δικαιοπρακτικών κανόνων της χρηστής διοίκησης. Ο κ. Χατζάκης προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας· το ΣτΕ απέρριψε την αίτηση ακύρωσης και δέχτηκε κάθε λέξη και κάθε γράμμα της υπουργικής απόφασης. Κατέθεσε επίσης αγωγή για δυσφήμηση και ηθική βλάβη από τις υπουργικές ανακοινώσεις· το Πρωτοδικείο Αθηνών το 2019 την απέρριψε και δέχτηκε ότι ο υπουργός με τον δημόσιο λόγο του προστάτευσε το δημόσιο συμφέρον με την απαιτούμενη αυστηρότητα.

Εν πάση περιπτώσει, πάγια θέση μου, διατυπωμένη δημόσια και επίσημα έκτοτε, είναι οι θέσεις διευθυντών καλλιτεχνικών οργανισμών να πληρούνται με προκήρυξη και εξέταση υποψηφιοτήτων από εκλεκτορική επιτροπή, όχι με διορισμό από τον παντογνώστη υπουργό.

* Πρώην αν. υπουργός Πολιτισμού και Εξωτερικών