Η Κατοχή σε κόμικ αντιφασιστικό
Τι συνέβαινε στην Αθήνα κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής; Πώς ήταν η ζωή κάτω από τη γερμανική μπότα; Ποιοι και πώς αντιστάθηκαν; Και ποιοι συνεργάστηκαν με τον κατακτητή; Μα, πάνω απ’ όλα, πώς ήρθε η απελευθέρωση;
Δεκατέσσερις Έλληνες δημιουργοί κόμικς, μπρος στο δέος και τον αποτροπιασμό που γεννά η τρομακτική διάσταση του εγκλήματος, αντιτάσσουν τη μνήμη, προτάσσουν τη γνώση και παρακινούν σε εγρήγορση μέσα από τη νέα έκδοση «Ένα γλυκό ξημέρωμα».
Ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης είναι ένας από τους ανήσυχους ιστορικούς που έβαλε στόχο να βγάλει την Ιστορία από τις ακαδημαϊκές αίθουσες και να την εναποθέσει στην κοινωνία με διάφορους τρόπους. Με τους ιστορικούς περιπάτους έγινε η αρχή. Αρκετοί ήταν αυτοί που ανταποκρίθηκαν, πήραν το ερέθισμα, ακολούθησαν διαδρομές και είδαν για πρώτη φορά την Αθήνα αλλιώς.
Μέσα από τις μνήμες που κρύβονται σε οδούς, αριθμούς, κτίρια των ποιων την ιστορικότητα αγνοούμε. Στη διοργάνωση του 2ου «12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα Ελεύθερη», το 2016, παρατήρησε πως οι νέοι, ήταν μειοψηφία στο κοινό. Στην προσπάθεια του να τους φέρει πιο κοντά, έκανε έκθεση κόμικς και πριν από λίγες μέρες πήραμε στα χέρια μας μια υπέροχη έκδοση με τον τίτλο «Ένα γλυκό ξημέρωμα» (εκδόσεις Jemma Press). Περιλαμβάνει 15 πραγματικές ή φανταστικές ιστορίες για την περίοδο της Κατοχής.
«Αυτό που αποτελεί κοινό σημείο αναφοράς, αυτό που προκύπτει από το σύνολο των ιστοριών, κατά τη γνώμη μου, είναι ο αντιφασισμός.» λέει ο Μ. Χαραλαμπίδης στο Tvxs.gr
Πως προέκυψε η ιδέα για αυτή την έκδοση;
Η ιδέα προέκυψε στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για την απελευθέρωση της Αθήνας από τους Γερμανούς, με τίτλο «12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα Ελεύθερη». Ως επιστημονικός υπεύθυνος των εκδηλώσεων παρατήρησα ότι ο κόσμος που ερχόταν στις δράσεις μας είχε υψηλό μέσο όρο ηλικίας. Αναζητώντας τρόπους για την προσέλκυση νέων, σκέφτηκα τα κόμικς. Τα κόμικς, διαχρονικά, αποτελούν μια από τις βασικές πτυχές της νεολαιίστικης κουλτούρας. Απευθύνθηκα στη Σχολή Καλών Τεχνών και εκεί βρήκα ένα παλιό συμμαθητή μου, τον Γιάννη Κουκουλά. Ο Γιάννης, κινούμενος στο χώρο των κόμικς από τη δεκαετία του 1980, γνώριζε προσωπικά σχεδόν όλους τους δημιουργούς. Στόχος μου ήταν να κάνουμε μια έκθεση κόμικς με πρωτότυπα έργα, ειδικά για αυτή την έκθεση, που θα παρουσίαζαν ιστορίες της Κατοχής. Ο Γιάννης κάλεσε 15 δημιουργούς και κάναμε ένα εργαστήριο όπου τους προμήθευσα με υλικό (φωτογραφίες, χαρακτικά, αφίσες, μαρτυρίες κ.α.) για την Κατοχή. Δουλέψαμε τέσσερις περίπου μήνες και το αποτέλεσμα ήταν εξαιρετικό. Η έκθεση «τράβηξε» χιλιάδες νέες και νέους και ήταν η δράση που κέντρισε περισσότερο από κάθε άλλη το ενδιαφέρον του κοινού στο «Η Αθήνα Ελεύθερη» του 2016. Επειδή γνωρίζαμε ότι είχαμε κάτι πολύ σημαντικό στα χέρια μας, αποφασίσαμε με τον Γιάννη και τους δημιουργούς, να προχωρήσουμε στην έκδοση αυτών των ιστοριών. Εδώ μας βοήθησε πολύ ο εκδότης Λευτέρης Σταυριανός από τη Jemma Press.
Κάθε δημιουργός εμβάθυνε σε μια πλευρά της ζωής της εποχής. Τελικά τι προκύπτει από το σύνολο των ιστοριών κατά τη γνώμη σας;
Πέρα από το στόχο να προσελκύσουμε τη νεολαία, αυτό που με ενδιέφερε εμένα ως ιστορικό, ήταν να δω μέσα από αυτό το παράδειγμα, πως θυμόμαστε σήμερα την Κατοχή. Ποιοι είναι οι βασικοί άξονες, τα κύρια θέματα, γύρω από τα οποία αρθρώνεται σήμερα η μνήμη μας για την περίοδο αυτή. Για αυτό το λόγο δεν ζητήσαμε κάτι συγκεκριμένο από τους δημιουργούς. Ήταν ελεύθεροι να στήσουν μια ιστορία με όποιο θέμα επιθυμούσαν. Συνεπώς η έκδοση αυτή μας δίνει μια πολύ ενδιαφέρουσα θεματογραφία της μνήμης της Κατοχής. Αυτό που αποτελεί κοινό σημείο αναφοράς, αυτό που προκύπτει από το σύνολο των ιστοριών, κατά τη γνώμη μου, είναι ο αντιφασισμός.
Το ζήτημα της συνεργασίας είναι τεράστιο και εξαιρετικά πολύπλοκο. Υπήρξαν άνθρωποι που συνεργάστηκαν με τους κατακτητές λόγω ιδεολογίας. Άλλοι ήταν καιροσκόποι, που αναζητούσαν εύκολο πλουτισμό, άλλοι, οι περισσότεροι, ήταν αντικομμουνιστές ή πίστεψαν στην αντικομμουνιστική προπαγάνδα και συνεργάστηκαν με τους κατακτητές για να αποτρέψουν την πιθανή επικράτηση του ΕΑΜ μετά την Κατοχή. Μέσα σε αυτό το χάος, υπήρχαν και χιλιάδες προσωπικές ιστορίες συνεργασίας. Άνθρωποι που δεν είχαν καμία σχέση με τον εθνικοσοσιαλισμό ή τον φασισμό, αλλά διολίσθησαν στη συνεργασία για λόγους επιβίωσης. Άτομα που απέκτησαν φιλικές ή και ερωτικές σχέσεις με Γερμανούς για να εξασφαλίσουν τρόφιμα ή εργασία. Η αδιανόητη οδύνη του πολέμου συμπυκνώνεται και στην επιλογή της μάνας να «πουλήσει» το κορμί της στους κατακτητές για να ζήσουν τα παιδιά της. Εδώ δεν με νοιάζει τόσο να συζητήσουμε αν συμφωνούμε ή διαφωνούμε. Εδώ το σημαντικό είναι να συζητήσουμε, γιατί δεν το έχουμε κάνει πραγματικά. Δεν έχουμε συζητήσει για όσα έγιναν στην Κατοχή και γενικότερα στη δεκαετία του 1940. Πρέπει να το κάνουμε. Αυτό προσπαθώ προσωπικά εδώ και χρόνια, πέρα από την αμιγώς ακαδημαϊκή δουλειά μου. Σε αυτό μας βοηθούν και οι ιστορίες του «Ένα γλυκό ξημέρωμα. Δεκατέσσερις ιστορίες για την
Αθήνα της
Κατοχής». Ενώ στο εξωτερικό υπάρχει η τάση της ιστορίας σε κόμικ εδώ αργήσαμε. Γιατί;
Γιατί δεν έχουμε αναπτύξει διόδους επικοινωνίας μεταξύ μας. Αυτό που έχω παρατηρήσει μέσα από την πενταετή εμπειρία μου στη διοργάνωση του «12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα Ελεύθερη» είναι ότι σχεδόν όλοι οι άνθρωποι στους οποίους έχουμε προτείνει συνεργασία, έχουν ανταποκριθεί με ενθουσιασμό, όχι μόνο γιατί τους αρέσει η ιδέα, αλλά και γιατί τους δίνεται η ευκαιρία να συνεργαστούν με ανθρώπους που έρχονται από διαφορετικές διαδρομές. Με άλλα λόγια στο «Η Αθήνα Ελεύθερη» μαθαίνουμε να συνεργαζόμαστε ιστορικοί, μουσικοί, εικαστικοί, δημιουργοί κόμικς, λογοτέχνες, ηθοποιοί κ.α. Είναι μια πρωτόγνωρη εμπειρία. Στο εξωτερικό υπάρχει αυτή η τάση εδώ και χρόνια, γιατί οι ιστορικοί είναι περισσότερο «ορατοί» στην κοινωνία. Εδώ δυστυχώς, σε μεγάλο βαθμό με ευθύνη των ίδιων των ιστορικών, οι πολλές και πολύ αξιόλογες επιστημονικές μελέτες, «χάνονται» στην αδιαφορία για την Ιστορία. Εμείς οι ίδιοι οι ιστορικοί πρέπει να προκαλέσουμε το ενδιαφέρον του κοινού για την Ιστορία. Εμείς πρέπει να πάμε σε δημιουργούς κόμικς, σε μουσικούς, ηθοποιούς κλπ, και να τους προτείνουμε συνεργασίες. Εμείς οφείλουμε, πέρα από τα ακαδημαϊκά μας καθήκοντα (μαθήματα, εξετάσεις, συνέδρια) να δραστηριοποιηθούμε στο πεδίο της Δημόσιας Ιστορίας, της προσπάθειας δηλαδή να γίνει η επιστημονική γνώση κοινό κτήμα. Αυτή είναι μια επιστημονική, αλλά και πολιτική επιλογή.
Θα ακολουθήσει κι άλλη έκδοση και ποια περίοδο θα αφορά;
Δεν έχουμε σκεφτεί κάτι τέτοιο. Είχαμε μια πολύ καλή συνεργασία και εγώ είμαι στη διάθεση των δημιουργών για ότι άλλο σκέφτονται. Υπάρχουν πολύ σημαντικές επιστημονικές μελέτες συναδέλφων που προσφέρονται για παρόμοιες συνεργασίες, οι οποίες καλύπτουν και άλλες σημαντικές ιστορικές περιόδους. Ελπίζω η συγκεκριμένη έκδοση να αποτελέσει αφορμή και για άλλες όμορφες συμπράξεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου