gerontakos

«Έχω πει μερικές φορές στον εαυτό μου ότι αν υπήρχε μία μόνο πινακίδα στην είσοδο κάθε εκκλησίας που να απαγόρευε την είσοδο σε οποιονδήποτε με εισόδημα πάνω από ένα συγκεκριμένο ποσό , θα γινόμουν αμέσως χριστιανή» . Σιμόν Βέιλ, Γαλλίδα φιλόσοφος και πολιτική ακτιβίστρια (1909-1943)

Παρασκευή, Μαΐου 18, 2018

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΣΕ ΜΙΑ ΙΔΑΝΙΚΗ ΣΤΙΓΜΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ

25 Mαΐου 1931, πρώτη μέρα των ανασκαφών στο δυτικό τμήμα της Αρχαίας Αγοράς. © Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, Αρχείο Ανασκαφών Αγοράς.

Φέτος συμπληρώνονται 83 χρόνια αφότου η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών άρχισε συστηματικές ανασκαφές στην Αρχαία Αγορά της Αθήνας. Ένα πραγματικά τιτάνιο εγχείρημα, αν σκεφτεί κανείς ότι μιλάμε για μια έκταση 50.000 τ.μ. στη μέγιστη ακμή της, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας ήταν χτισμένο και βρισκόταν σε διαρκή, σχεδόν, χρήση για πάνω από δύο χιλιετίες, καθώς επίσης και για ευρήματα που χρονολογούνται από τη Νεολιθική Εποχή (3η χιλιετία π.Χ.) μέχρι τους νεότερους χρόνους. Ένα εγχείρημα που παραμένει, βέβαια, σε εξέλιξη – παρότι έχει ανασκαφεί το 90-95% της έκτασης, κάπου 122 στρέμματα. «Υπάρχουν ακόμα εκπλήξεις εδώ από κάτω!» μας βεβαιώνει ο σημερινός διευθυντής της ανασκαφής John Camp, που έχει την ευγενή καλοσύνη να μας ξεναγήσει αυτοπροσώπως.

Αντίθετα απ' ό,τι συμβαίνει στην Ελλάδα και την Ευρώπη γενικότερα, στις ΗΠΑ τις ανασκαφές και την αρχαιολογική έρευνα δεν χρηματοδοτεί το κράτος αλλά ιδιώτες χορηγοί. Υπάρχει έντονη σ' εμάς η κουλτούρα της "πολιτιστικής φιλανθρωπίας", που επιπλέον συνδυάζεται με φορολογικές ελαφρύνσεις» επισημαίνει ο υψηλός συνομιλητής και ξεναγός μας

Οι πρώτες ανασκαφές και η κουλτούρα της «πολιτιστικής» φιλανθρωπίας
Αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή είχαν ήδη πραγματοποιήσει προπολεμικά το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, καθώς και Έλληνες αρχαιολόγοι – λείψανα κτιρίων και γλυπτών της Αρχαίας Αγοράς είχαν εξάλλου αποκαλυφθεί και στην τάφρο που ανοίχτηκε για τη διέλευση του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου (1890-1). Ουσιαστικά, όμως, η ανασκαφική περιπέτεια ξεκινά τον Μάιο του 1931, όταν μια στρατιά εργάτες με ιππήλατα καρότσια άρχισε να καθαρίζει συστηματικά την περιοχή από τα άχρηστα υλικά. «Ύστερα από την προσήκουσα τελετή του αγιασμού που πραγματοποίησε ο ιερέας του γειτονικού ναού (Παναγία Βλασταρού), οι ανασκαφές ξεκίνησαν στις 7:30 π.μ. Οι εργασίες επικεντρώθηκαν στην κατεδάφιση της Οικίας 22 [...] (χρησιμοποιήθηκαν) 28 εργάτες/135 άμαξες» διαβάζουμε χαρακτηριστικά στο ημερολόγιο του Leslie Shear, πρώτου διευθυντή της ανασκαφής. Τότε σχεδιάστηκε επίσης το σύστημα καταγραφής και αρχειοθέτησης των ευρημάτων, που εξακολουθεί να παραμένει σε ισχύ. Οι διαπραγματεύσεις της Αμερικανικής Αρχαιολογικής Σχολής με το ελληνικό Δημόσιο ξεκίνησαν το 1925. Η Πολιτεία αδυνατούσε να χρηματοδοτήσει τις εργασίες, κυρίως εξαιτίας του υψηλού κόστους των απαλλοτριώσεων. Το κενό έσπευσαν να καλύψουν ιδρύματα και ιδιώτες από τις ΗΠΑ, όπως ο μεγιστάνας Τζον Ροκφέλερ (τα τελευταία χρόνια βασικοί χρηματοδότες είναι τα David & Lusille Packard Foundation και Packard Humanities Institute). «Αντίθετα απ' ό,τι συμβαίνει στην Ελλάδα και την Ευρώπη γενικότερα, στις ΗΠΑ τις ανασκαφές και την αρχαιολογική έρευνα δεν χρηματοδοτεί το κράτος αλλά ιδιώτες χορηγοί. Υπάρχει έντονη σ' εμάς η κουλτούρα της "πολιτιστικής φιλανθρωπίας", που επιπλέον συνδυάζεται με φορολογικές ελαφρύνσεις» επισημαίνει ο υψηλός συνομιλητής και ξεναγός μας, συμπληρώνοντας ότι οι Αμερικανοί «νιώθουν δυνατούς δεσμούς με την αρχαία Ελλάδα, πόσο μάλλον που η Αθηναϊκή Δημοκρατία υπήρξε πρότυπο της αμερικανικής».

Η Αρχαία Αγορά όπως είναι σήμερα. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO.

Ο διευθυντής των ανασκαφών της Αρχαίας Αγοράς κ. John Camp. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO.

Δεύτερη πατρίδα η Αθήνα
Ο John Camp πρωτοβρέθηκε στην Αρχαία Αγορά ως φοιτητής Αρχαιολογίας το 1966. Εργάστηκε πλάι στους Homer Thompson, Ιωάννη Τραυλό, Σπύρο Σπυρόπουλο, William Dinsmoor, Eugene Vanderpool, Alison Frantz, Lucy Talcott και το μεγάλο του πάθος γι' αυτή την ανασκαφή ανταμείφθηκε όταν είκοσι χρόνια πριν ανέλαβε επικεφαλής της, κάτι που θεωρεί μεγάλη του τιμή. Έκτοτε βρίσκεται μόνιμα εδώ έξι μήνες τον χρόνο και νιώθει την Αθήνα δεύτερη πατρίδα του. Λέει ότι τον χειμώνα εργάζονται στην Αγορά 7-8 άνθρωποι, αλλά το καλοκαίρι, όταν έρχονται και οι ξένοι φοιτητές, μαζεύονται εκεί καμιά 80αριά άτομα (αρχαιολόγοι, συντηρητές κι εργάτες). Μαζί με τον συμπατριώτη του Craig Mauzy, που τρέχει το φωτογραφικό κομμάτι, εξέδωσαν πέρσι έναν νέο, εξαιρετικά κατατοπιστικό οδηγό της Αρχαίας Αγοράς (εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης), ενώ έχει συγγράψει αρκετά ακόμα βιβλία, άρθρα και μονογραφίες σχετικά. Δηλώνει μέγας θαυμαστής της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, ενός πολιτεύματος που «δεν προέκυψε μονομιάς αλλά διαμορφώθηκε σε μια περίοδο 150 ετών με τις προσθήκες των Σόλωνα, Κλεισθένη, Θεμιστοκλή, Περικλή και υπήρξε σταθμός στην ανθρώπινη εξέλιξη».