Οι ταφές και τα νεκροταφεία των Χριστιανών Θεσσαλονικέων στο παρελθόν

Ζητήματα σχετικά με τις ταφές και τα νεκροταφεία των Χριστιανών Θεσσαλονικέων στο παρελθόν

 

 

 Πηγή: vivlioniki.wordpress.com

(το εξαιρετικό ιστολόγιο του Γιώργου Μπασαγιάννη)

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Χριστιανική Θεσσαλονίκη – Ταφές και Κοιμητήρια

Συγγραφέας: Συλλογικό έργο

Έκδοση: University Studio Press (2005)

ISBN: 960-12-1393-7

Τιμή: Περίπου €17

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Πριν κάποια χρόνια και στα πλαίσια των Δημήτριων διεξάγονταν στη Θεσσαλονίκη ένα διεθνές επιστημονικό συμπόσιο με τίτλο «Χριστιανική Θεσσαλονίκη». Στα συμπόσια αυτά γίνονταν διάφορες παρουσιάσεις πάνω σε ένα γενικό θέμα. Το βιβλίο της σημερινής ανάρτησης ανήκει σε αυτήν την κατηγορία και μιλάει για ταφές και κοιμητήρια της Θεσσαλονίκης, που έχουν σχέση με τον χριστιανικό πληθυσμό της πόλης και κυρίως για τη Βυζαντινή περίοδό της.

Η έκδοση είναι απλή χωρίς κάτι το ιδιαίτερο. Δεν θα μπορούσε άλλωστε να ξεχωρίζει, καθώς πρόκειται για ένα βιβλίο με πρακτικά ομιλιών από ένα συμπόσιο. Υπάρχουν κάποιες φωτογραφίες σε μερικά κείμενα, ενώ στο κάτω μέρος των σελίδων υπάρχουν βιβλιογραφικές αναφορές και σημειώσεις. Πριν τις ομιλίες υπάρχει το μήνυμα του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου και ένα εισαγωγικό κείμενο του Μητροπολίτη Τυρολόης και Σερεντίου Παντελεήμονος. Το συμπόσιο είχε γίνει στα πλαίσια των ΚΘ’ (29ων) Δημήτριων στην Ιερά Μονή Βλατάδων, από τις 6 έως τις 8 Οκτωβρίου του 1994.

Όπως και στο συμπόσιο, έτσι και στο βιβλίο το υλικό χωρίστηκε σε 3 κατηγορίες ανάλογα με τη θεματολογία:

• Η πρώτη κατηγορία έχει τίτλο «Θεολογία-Λατρεία» και περιέχει τρεις ομιλίες. Η πρώτη είναι του Ιωάννη Φουντούλη σχετική με τα νεκρώσιμα τελετουργικά. Η δεύτερη είναι του Νικόλαου Ματσούκα σχετική με το θεολογικό περιεχόμενο της νεκρώσιμης ακολουθίας. Η τρίτη είναι του Αθανάσιου Καραθανάση και μιλάει για τα κοιμητήρια της Θεσσαλονίκης στην ιστορία της πόλης και στη λογοτεχνία της. Καθώς δεν έχω θεολογικές γνώσεις και σπουδές, μου φάνηκε πολύ πιο ενδιαφέρουσα η ομιλία του Καραθανάση, καθώς το θέμα της ήταν πιο κοντά στα δικά μου ενδιαφέροντα. Φυσικά κάποιος με πιο εξειδικευμένες γνώσεις πάνω σε εκκλησιαστικά και θεολογικά ζητήματα ίσως εκτιμήσει περισσότερο και καλύτερα τις δύο πρώτες ομιλίες. Τον Καραθανάση στη Vivlioniki τον γνωρίσαμε κυρίως μέσα από δύο βιβλία του σχετικά με τα γεγονότα στη Θεσσαλονίκη κατά την Επανάσταση του 1821 (εδώ και εδώ), ενώ τον Ματσούκα τον γνωρίσαμε μέσα από ένα μυθιστόρημα, που είχε γράψει και το οποίο διαδραματίζονταν στην εποχή του Κινήματος των Ζηλωτών.
• Η δεύτερη κατηγορία έχει τίτλο «Ιστορία-Δίκαιον» και περιέχει τέσσερις ομιλίες. Η πρώτη είναι του Ιωάννη Κονιδάρη και ασχολείται με τα μνημόσυνα. Η δεύτερη είναι του Κωνσταντίνου Πιτσάκη και μιλάει για νομικά ζητήματα στις ταφές, όπως αυτά αναφέρονται σε κείμενα Θεσσαλονικέων νομικών της ύστερης Βυζαντινής περιόδου. Η τρίτη είναι των Χεκίμογλου και Σατραζάνη και μιλάει για τα ορθόδοξα νεκροταφεία στη Θεσσαλονίκη πριν γίνουν αυτά της Ευαγγελίστριας και της Αγίας Παρασκευής. Η τέταρτη τέλος είναι του Νίκου Εμμανουηλίδη και αναφέρεται στην τυμβωρυχία και στους νόμους, που υπήρχαν σχετικά με αυτήν από τον 3ο έως τον 7ο αιώνα. Από τις ομιλίες αυτές ξεχωρίζω του Πιτσάκη, που μιλάει για το έργο δύο σπουδαίων Θεσσαλονικέων νομικών, του πολύ γνωστού σε όλους μας Κωνσταντίνου Αρμενόπουλου και στον λιγότερο γνωστό στον μέσο αναγνώστη Ματθαίο Βλάσταρη. Η εργασία των Χεκίμογλου και Σατραζάνη είναι επίσης πάρα πολύ ενδιαφέρουσα και νομίζω ότι μπορεί ο αναγνώστης να διαβάσει για το θέμα και σε ένα βιβλίο του Χεκίμογλου με τίτλο «Τα μυστήρια της Θεσσαλονίκης«.
• Η τρίτη κατηγορία έχει τίτλο «Αρχαιολογία-Τέχνη» και προσωπικά μου φάνηκε αυτή με τις πιο ενδιαφέρουσες ομιλίες. Αυτό χωρίς να θέλω να αδικήσω κάποιες από τις υπόλοιπες ομιλίες. Εδώ υπάρχουν πέντε ομιλίες: Η πρώτη είναι της Αικατερίνης Λοβέρδου-Τσιγαρίδα και ασχολείται με τις επιτύμβιες επιγραφές, που βρέθηκαν σε νεκροταφεία της Θεσσαλονίκης. Πριν από καιρό μάλιστα είχαμε δει στη Vivlioniki ένα βιβλίο της ομιλήτριας (ως Κάτια αντί για Αικατερίνη), το οποίο είχε κυκλοφορήσει το 1979 και το είχε γράψει μαζί με τον Ευθύμιο Τσιγαρίδα με θέμα τις χριστιανικές επιγραφές των μουσείων της Θεσσαλονίκης. Η δεύτερη είναι της Ευτέρπης Μαρκή με θέμα τα κοιμητήρια της πόλης κατά την περίοδο των παλαιοχριστιανικών χρόνων. Η τρίτη είναι της Έλλης Πελεκανίδου, η οποία είχε ασχοληθεί με κάποιους τάφους, που είχαν βρεθεί στην περιοχή, που σήμερα βρίσκεται το Τελλόγλειο Ίδρυμα. Η τέταρτη είναι του Ιωάννη Κανονίδη με θέμα ταφές, που είχαν γίνει εντός των τειχών της πόλης κατά τη μέση και ύστερη Βυζαντινή περίοδο και μου φάνηκε αρκετά ενδιαφέρουσα. Τέλος η Ευτυχία Κουρκουτίδου-Νικολαΐδου είχε μιλήσει για ταφές μέσα σε ναούς κατά την ύστερη Βυζαντινή περίοδο και πιο αναλυτικά για αυτές, που βρήκε στο μικρό ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, για τον οποίο έγραψε και ένα εξαιρετικό βιβλίο.

Το συμπόσιο και οι ομιλίες απευθύνονταν κυρίως σε θεολόγους, ιστορικούς και αρχαιολόγους, οπότε κάποια κείμενα ίσως σας δυσκολέψουν με την ορολογία και το ύφος. Υπάρχουν και κάποιες ομιλίες, που δεν συμπεριλήφθηκαν στον τόμο. Σε γενικές γραμμές όμως είναι ένα ενδιαφέρον βιβλίο, το οποίο μιλάει για θέματα, που δεν συναντάμε συχνά σε άλλα κείμενα. Δεν είμαι θεολόγος, ιστορικός ή αρχαιολόγος για να μπορώ να κρίνω πόσο σημαντικές ήταν οι ανακοινώσεις ή αν έχουν επαναληφθεί πολλάκις στο παρελθόν, αλλά διάβασα πράγματα, που δεν γνώριζα και έχουν τη δική τους ξεχωριστή σημασία, ακόμη και αν ασχολούνται με ζητήματα όπως το δίκαιο των ταφών και τα κοιμητήρια.