Ο Χάμπερμας και οι Ελληνες διανοούμενοι
Ο Χάμπερμας θέτει το ερώτημα: Τι
κάνουν οι στοχαστές στην Ελλάδα; Δεν είναι ικανοί να «φτιάξουν» ιδέες
για να υπερβεί η πολιτική κοινωνία τους την κρίση της;
Σε πρόσφατη ιδιωτική συνάντηση, μου έθεσε το θεμελιώδες ερώτημα: Πότε επιτέλους η ελληνική κοινωνία θα αποκτήσει τη δική της θεωρία (φιλοσοφία) μέσω της οποίας θα αυτοσυγκροτηθεί, πράγμα που έγινε με τη γερμανική κοινωνία μετά τον πόλεμο (μετά το 1949); Με άλλα λόγια, ποιο είναι το έργο των Ελλήνων στοχαστών και διανοουμένων στην εποχή της κρίσης;
Μετά τη συνάντησή μου με τον Χάμπερμας είχα τηλεφωνικές επαφές με τους Γιώργο Κασιμάτη, Μιχάλη Σταθόπουλο και Κώστα Βεργόπουλο. Και οι τρεις όχι μόνο είναι κορυφαίοι διανοούμενοι, αλλά και εκπροσωπούν τρεις διαφορετικούς τύπους του σκέπτεσθαι και της πολιτικής παρέμβασης.
Ο Σταθόπουλος επιμένει σε μια μετριοπαθή και ιμπρεσιονιστική πολιτική στάση, σύμφωνα με την οποία σε αυτή τη μεταβατική φάση της κυβερνητικής εξουσίας του ΣΥΡΙΖΑ θα χρειασθεί κανείς να επεξεργασθεί προγράμματα πολιτικής συνείδησης και δράσης, τα οποία να αναφέρονται περισσότερο στον πολίτη και στα συστήματα των δικαιωμάτων.
Ο Κασιμάτης εκφράζει μία ριζοσπαστική αντίληψη, η οποία αγγίζει τα όρια του ακτιβισμού. Θα πρέπει να τονισθεί ότι για τη δική μου κατανόηση μία τέτοιου τύπου πολιτική στάση είναι ανεπεξέργαστη και δεν μπορεί να οδηγήσει σε πολιτικά οφέλη. Σε γενικές γραμμές ο Κασιμάτης υποστηρίζει ότι τα προγράμματα των μνημονίων ως λογιστικά σχέδια είναι ανεδαφικά και ακόμη περισσότερο είναι επικίνδυνα για τη συγκρότηση και τη λειτουργία του κοινωνικού βιόκοσμου.
Ο Βεργόπουλος, ως επιστήμων και ως διανοούμενος, αντιπροσωπεύει ένα άλλο μοντέλο του σκέπτεσθαι. Στις αναλύσεις του επεξεργάζεται περισσότερους παράγοντες και αναλύει τεκμηριωμένα στοιχεία εμπειρικής έρευνας. Για το «ελληνικό ζήτημα» έχει διαμορφώσει θεωρητική άποψη, την οποία η ελληνική πολιτική κοινωνία μπορεί να εξετάσει στο επίπεδο της αυτοσυνείδησής της.
Οι επικοινωνίες με τους συναδέλφους καθηγητές και στοχαστές μπορούν να κλείσουν και μία «εσωτερική συνομιλία» του Θεόδωρου Γεωργίου με τον εαυτό του. Πάντοτε ανατρέχω στην 11η θέση του Μαρξ, προτροπή προς τον Φόιερμπαχ: ήρθε επιτέλους η στιγμή οι φιλόσοφοι να αλλάξουν τον κόσμο.
Θα πρέπει όμως επιτέλους όλοι μας να παραδεχθούμε ότι η αλλαγή του κόσμου και της πραγματικότητας δεν είναι υπόθεση της επαναστατικής πράξης. Είναι υπόθεση «κατασκευής» των ιδεών. Η αλλαγή του κόσμου συμπίπτει με τη δημιουργία της ιδέας, μέσω της οποίας κατασκευάζεται και δημιουργείται η πραγματικότητα.
Ο Χάμπερμας, επομένως, έχει απόλυτο δίκιο όταν θέτει το ερώτημα: Τι κάνουν οι στοχαστές στην Ελλάδα; Ακόμη μελετούν τον Αριστοτέλη; Γιατί δεν μπορούν και δεν είναι ικανοί να «φτιάξουν» ιδέες για να υπερβεί η πολιτική κοινωνία τους την κρίση της;
Ησιωπή των Ελλήνων διανοουμένων μπροστά στην κρίση είναι μια «σιωπή» ιδεολογικής ενοχής. Μόνον επιτέλους οι αριστεροί διανοούμενοι «μπήκαν μπροστά» και ανέλαβαν πολιτικό έργο σε αυτή τη δύσκολη ιστορική φάση;
Οι άλλοι «διανοούμενοι» μπορεί ενδεχομένως να είναι και στοχαστές, αλλά όπως προκύπτει από τα πράγματα, κανείς δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτούς. Και αυτό συμβαίνει επειδή είναι μεταπράτες και εισαγωγείς ιδεών και ερμηνευτικών σχημάτων, όπως π.χ. ο άλλος είναι εισαγωγέας αυτοκινήτων. Η δύναμη και η ερμηνευτική ισχύς των ιδεών κρίνονται στο ιστορικό-κοινωνικό πεδίο και όχι στον εγκέφαλο του μεταπράτη-εισαγωγέα.
Ως συμπέρασμα από τις επισημάνσεις αυτές μπορεί να οριστεί το εξής: ο Χάμπερμας τον Ιούλιο του 2015 διατύπωσε τη θεωρητική άποψη σύμφωνα με την οποία η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας στη συμφωνία της 13ης Ιουλίου 2015 στις Βρυξέλλες αποδομήθηκε ως «συνειδησιακή κατάσταση» και ως πολιτική συνθήκη, όπως είχε κατασκευασθεί κατά τη μεταπολεμική ιστορική περίοδο (1949-1989). Και το ερώτημα που έθετε τότε και θέτει και σήμερα είναι: Πού βρίσκεται η Ελλάδα, η ελληνική πολιτική κοινωνία σήμερα;
*Καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου