Τι συμβαίνει με τα παυσίπονα;
Στις 22 Ιανουαρίου 2008, ο Αυστραλός
ηθοποιός Χιθ Λέτζερ πεθαίνει στο διαμέρισμά του στο Μανχάταν από τοξική
δηλητηρίαση, η οποία προκλήθηκε από μείγμα υπερβολικής δόσης έξι
διαφορετικών συνταγογραφούμενων φαρμάκων - ανάμεσα σε αυτά ήταν το
οπιοειδές αναλγητικό OxyContin. Φέτος, στις 21 Απριλίου, ο Πρινς βρέθηκε
νεκρός στην έπαυλή του στη Μινεάπολη. Πάνω του και μέσα στο σπίτι του
βρέθηκαν οπιούχα παυσίπονα. Δεν έχει εξακριβωθεί ακόμη η αιτία του
θανάτου του, καθώς δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία της αυτοψίας,
ωστόσo υπάρχουν βάσιμα στοιχεία ότι ο διάσημος τραγουδιστής ήταν
εθισμένος σε αυτά τα φάρμακα.
Το 2014 απεβίωσαν περισσότεροι από 47.000 Αμερικανοί λόγω υπερβολικής δόσης ναρκωτικών. «Ο μεγαλύτερος “φονιάς” δεν είναι η κοκαΐνη ούτε η μεθαδόνη, ούτε καν η ηρωίνη, αλλά τα απολύτως νόμιμα οπιοειδή παυσίπονα, όπως το OxyContin και το Vicodin», διαβάζουμε στην ειδησεογραφική ιστοσελίδα Vox. Στις Ηνωμένες Πολιτείες κάνουν ήδη λόγο για επιδημία. Βάσει στατιστικών, περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν από συνταγογραφούμενα αναλγητικά παρά από τα τροχαία και τα θανατηφόρα περιστατικά με όπλα. Αυτό το κύμα θανάτων ξεπερνά σε νούμερα ακόμη και το AIDS όταν βρισκόταν σε έξαρση τη δεκαετία του ’90. Η κατάσταση είναι τόσο τραγική, που υποψήφιοι για την προεδρία των ΗΠΑ αρχίζουν να θίγουν το θέμα αυτό στις πολιτικές τους εκστρατείες.
Το πρόβλημα δεν αφορά μόνο μια μερίδα της αμερικανικής κοινωνίας. Γυναίκες, άντρες, νέοι και ηλικιωμένοι, άνθρωποι όλων των κοινωνικών τάξεων έχουν κάνει χρήση, κακή χρήση ή κατάχρηση των οπιούχων αναλγητικών. Οι απροσδόκητοι θάνατοι των σταρ απλώς φέρνουν στην επιφάνεια το σοβαρό ζήτημα της φαρμακευτικής δηλητηρίασης. Εκτός από τον Πρινς και τον Χιθ Λέτζερ, τα παυσίπονα έπαιξαν εν μέρει ρόλο στο πρόωρο τέλος και άλλων διασημοτήτων, όπως του Μάικλ Τζάκσον, του Ol’ Dirty Bastard, ιδρυτικού μέλους του ραπ σχήματος Wu-Tang Clan, και της Anna Nicole Smith. Μάλιστα, στο αίμα της τελευταίας βρέθηκαν ίχνη από 11 διαφορετικές ουσίες.
Τι είναι τα οπιοειδή ή αλλιώς οπιούχα αναλγητικά; Τα προϊόντα αυτά χρησιμοποιούνται κυρίως για την αντιμετώπιση του μετεγχειρητικού πόνου. Χορηγούνται επίσης σε καρκινοπαθείς και σε άλλα άτομα που υποφέρουν από χρόνιους πόνους στο σώμα. Τα πολύ παλιά χρόνια οι γιατροί χρησιμοποιούσαν τη μορφίνη γι’ αυτόν το λόγο. Ομως, στις αρχές του 20ού αιώνα οι επιστήμονες ανακάλυψαν τον τρόπο να συνθέτουν νέα είδη οπιούχων -όπως υδροκωδόνη και οξυκωδόνη-, με την ελπίδα ότι αυτά θα προκαλούσαν λιγότερη εξάρτηση στον ασθενή.
Βασικά, τα οπιούχα παυσίπονα είναι χημικά που αλλάζουν τον τρόπο που ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται το άλγος. «Μιμούνται τη δράση των ενδογενών μορφινών της εγκεφαλίνης και της ενδορφίνης, καταργώντας οποιοδήποτε δυσάρεστο αίσθημα», μας λέει στο τηλέφωνο ο παθολόγος και κλινικός φαρμακολόγος Αναστάσιος Σπαντιδέας. Σε μικρές δόσεις προκαλούν ευφορία, σε μεγάλες περιορίζουν την αναπνοή. Και αν τα ανακατέψετε με αλκοόλ ή άλλα χάπια, οι πιθανότητες να πεθάνετε αυξάνονται ραγδαία. «Οταν δεν δρουν τα κοινά αναλγητικά και ο πόνος εξακολουθεί να είναι έντονος, τότε αναγκαζόμαστε να δίνουμε οπιούχα. Τα φάρμακα, όμως, αυτά δημιουργούν εξάρτηση και ανοχή. Δηλαδή όσο τα συνηθίζει ο οργανισμός τόσο αυξάνεται η δοσολογία, με συνέπεια να οδηγούνται πολλοί στο θάνατο από υπερβολική δόση», υπογραμμίζει ο διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών.
Το 2014 περισσότεροι από 16.000 Αμερικανοί πέθαναν από υπερβολική δόση οπιούχων. To 2012 οι γιατροί συνταγογράφησαν τόσα οπιοειδή αναλγητικά, που αντιστοιχούσαν σε ένα μπουκάλι χάπια για κάθε κάτοικο της Αμερικής. Σύμφωνα με το Αμερικανικό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (CDC), από το 1999 μέχρι το 2014 έχουν τετραπλασιαστεί οι θάνατοι καθώς και οι πωλήσεις των οπιούχων φαρμάκων. Γιατί; Τι μεσολάβησε; «Τη δεκαετία του ’90 ήταν απαράδεκτο για τους ασθενείς να αισθάνονται πόνο», γράφει σε σχετικό ρεπορτάζ στο Atlantic. «Οι Αμερικανοί γιατροί, αναγκασμένοι να βρουν λύση, βρέθηκαν υπό μεγάλη πίεση. Οι φαρμακευτικές βιομηχανίες, εκμεταλλευόμενες τη ζήτηση, άρχισαν να παρασκευάζουν συνθετικά και ημισυνθετικά αναλγητικά σαν την οξυκωδόνη, ως μια ασφαλέστερη εναλλακτική της μορφίνης».
Εταιρείες -όπως η Purdue Pharma, η κατασκευάστρια του ΟxyContin το 1996- οργάνωσαν μεγάλες διαφημιστικές καμπάνιες, παρουσιάζοντας τα οπιούχα σαν φάρμακα που δεν είναι επικίνδυνα για την υγεία και δεν προκαλούν εθισμό. Οι παθολόγοι, λοιπόν, άρχισαν να τα χορηγούν με μεγάλη ευκολία ακόμη και για μικρές ενοχλήσεις. «Ο πόνος είναι από τις χειρότερες παθήσεις, γιατί είναι αόρατος. Δεν γίνονται εξετάσεις αίματος, ούτε υπάρχουν εμφανή συμπτώματα, οπότε είναι δύσκολο για έναν γιατρό να καταλάβει εάν ο άρρωστος υπερβάλλει ή όχι», γράφουν στο Atlantic.
Η φρενίτιδα με τη συνταγογράφηση ηρέμησε όταν ο ιατρικός σύλλογος και το κράτος άρχισαν να συνειδητοποιούν το πρόβλημα. Το 2007 η Purdue Pharma αναγκάστηκε να πληρώσει 634,5 εκατομμύρια δολάρια σε χρηματικές ποινές για την παραπληροφόρηση του κοινού (στο επίσημο site του παρασκευάσματος η εταιρεία πλέον προειδοποιεί τους καταναλωτές ότι το φάρμακο μπορεί να οδηγήσει σε εθισμό, ακόμη και σε θάνατο). «Αυτά τα συνταγογραφούμενα παυσίπονα -σε συνδυασμό με τα αγχολυτικά όπως οι βενζοδιαζεπίνες- γίνονται θανατηφόρα ειδικά όταν καταναλώνονται σε κοκτέιλ ναρκωτικών, όπως μείξη κοκαΐνης και ηρωίνης», τονίζει στο Vox η Αλισον Μποντ, γιατρός του νοσοκομείου της Βοστώνης. «Αυτό που φοβάμαι περισσότερο όταν δίνω φαρμακευτική αγωγή είναι να μην προκαλέσω κακό σε κάποιο άνθρωπο ή, το χειρότερο, να μην παίξω άθελά μου ρόλο στο θάνατό του».
Παρά την πιο σφιχτή συνταγογράφηση και την τιμωρία ιθυνόντων, το πρόβλημα με τα οπιοειδή παραμένει έντονο στην Αμερική. Η μαύρη αγορά για τα οπιούχα ανθεί - οι ασθενείς που παίρνουν τη συνταγή δεν είναι απαραιτήτως εκείνοι που καταναλώνουν τα φάρμακα. Μάλιστα, κάποια φαρμακεία σταμάτησαν να τα πωλούν λόγω των αυξημένων ληστειών (το σύνδρομο στέρησης είναι τόσο άσχημο, που αναγκάζει τους χρήστες σε ακραίες πράξεις). Και επίσης προκύπτει ένα άλλο θέμα: όταν οι χρήστες δυσκολεύονται να βρίσκουν τα οπιούχα παυσίπονα, συχνά στρέφονται στην ηρωίνη.
Γιατί, όμως, το φαινόμενο φαρμακευτικής δηλητηρίασης έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις στην Αμερική; Γιατί οι κάτοικοι αυτής της ηπείρου καταναλώνουν οπιούχα παυσίπονα περισσότερο και από οποιαδήποτε άλλη χώρα αναλογικά με τον πληθυσμό; «Πρώτον, γιατί είναι γενικά στη νοοτροπία μας να καταπίνουμε περισσότερα χάπια. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι το 1/3 των Αμερικανών παίρνει δύο ή περισσότερα συνταγογραφούμενα φάρμακα. Είναι τρομακτικός αριθμός αν τον αναλογιστεί κανείς», υπογραμμίζει ο Αμερικανός καθηγητής Φαρμακολογίας Marc Siegel. «Δεύτερον, η συνταγογράφηση εδώ είναι πιο χαλαρή. Σε αντίθεση με την Ανατολική Ευρώπη, όπου τα οπιούχα παυσίπονα είναι τόσο καλά περιορισμένα, που ακόμη και οι καρκινοπαθείς δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε αυτά». Στην Ελλάδα τι γίνεται; «Τα φάρμακα αυτά είναι στη χώρα μας αυστηρώς ελεγχόμενα. Υπάρχει κιόλας το κρατικό μονοπώλιο. Γενικά, οι Ελληνες γιατροί τα δίνουν με μεγάλη φειδώ. Συνήθως προτιμάμε την κωδεΐνη, την τραμαντόλη και την φεντανύλη, που έχουν λιγότερες παρενέργειες και κίνδυνο για εθισμό», απαντά ο Αναστάσιος Σπαντιδέας.
Η επιδημία με τα οπιοειδή αναλγητικά στην Αμερική δεν λύνεται σε μία νύχτα. Αν όμως αποδειχθεί ότι ο Πρινς πέθανε από υπερβολική δόση Percocet, όπως εικάζεται, τότε είμαστε μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα που μοιάζει με πόλεμο. Και τα παλιά «όπλα» δεν μοιάζουν αρκετά.
Το 2014 απεβίωσαν περισσότεροι από 47.000 Αμερικανοί λόγω υπερβολικής δόσης ναρκωτικών. «Ο μεγαλύτερος “φονιάς” δεν είναι η κοκαΐνη ούτε η μεθαδόνη, ούτε καν η ηρωίνη, αλλά τα απολύτως νόμιμα οπιοειδή παυσίπονα, όπως το OxyContin και το Vicodin», διαβάζουμε στην ειδησεογραφική ιστοσελίδα Vox. Στις Ηνωμένες Πολιτείες κάνουν ήδη λόγο για επιδημία. Βάσει στατιστικών, περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν από συνταγογραφούμενα αναλγητικά παρά από τα τροχαία και τα θανατηφόρα περιστατικά με όπλα. Αυτό το κύμα θανάτων ξεπερνά σε νούμερα ακόμη και το AIDS όταν βρισκόταν σε έξαρση τη δεκαετία του ’90. Η κατάσταση είναι τόσο τραγική, που υποψήφιοι για την προεδρία των ΗΠΑ αρχίζουν να θίγουν το θέμα αυτό στις πολιτικές τους εκστρατείες.
Το πρόβλημα δεν αφορά μόνο μια μερίδα της αμερικανικής κοινωνίας. Γυναίκες, άντρες, νέοι και ηλικιωμένοι, άνθρωποι όλων των κοινωνικών τάξεων έχουν κάνει χρήση, κακή χρήση ή κατάχρηση των οπιούχων αναλγητικών. Οι απροσδόκητοι θάνατοι των σταρ απλώς φέρνουν στην επιφάνεια το σοβαρό ζήτημα της φαρμακευτικής δηλητηρίασης. Εκτός από τον Πρινς και τον Χιθ Λέτζερ, τα παυσίπονα έπαιξαν εν μέρει ρόλο στο πρόωρο τέλος και άλλων διασημοτήτων, όπως του Μάικλ Τζάκσον, του Ol’ Dirty Bastard, ιδρυτικού μέλους του ραπ σχήματος Wu-Tang Clan, και της Anna Nicole Smith. Μάλιστα, στο αίμα της τελευταίας βρέθηκαν ίχνη από 11 διαφορετικές ουσίες.
Τι είναι τα οπιοειδή ή αλλιώς οπιούχα αναλγητικά; Τα προϊόντα αυτά χρησιμοποιούνται κυρίως για την αντιμετώπιση του μετεγχειρητικού πόνου. Χορηγούνται επίσης σε καρκινοπαθείς και σε άλλα άτομα που υποφέρουν από χρόνιους πόνους στο σώμα. Τα πολύ παλιά χρόνια οι γιατροί χρησιμοποιούσαν τη μορφίνη γι’ αυτόν το λόγο. Ομως, στις αρχές του 20ού αιώνα οι επιστήμονες ανακάλυψαν τον τρόπο να συνθέτουν νέα είδη οπιούχων -όπως υδροκωδόνη και οξυκωδόνη-, με την ελπίδα ότι αυτά θα προκαλούσαν λιγότερη εξάρτηση στον ασθενή.
Βασικά, τα οπιούχα παυσίπονα είναι χημικά που αλλάζουν τον τρόπο που ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται το άλγος. «Μιμούνται τη δράση των ενδογενών μορφινών της εγκεφαλίνης και της ενδορφίνης, καταργώντας οποιοδήποτε δυσάρεστο αίσθημα», μας λέει στο τηλέφωνο ο παθολόγος και κλινικός φαρμακολόγος Αναστάσιος Σπαντιδέας. Σε μικρές δόσεις προκαλούν ευφορία, σε μεγάλες περιορίζουν την αναπνοή. Και αν τα ανακατέψετε με αλκοόλ ή άλλα χάπια, οι πιθανότητες να πεθάνετε αυξάνονται ραγδαία. «Οταν δεν δρουν τα κοινά αναλγητικά και ο πόνος εξακολουθεί να είναι έντονος, τότε αναγκαζόμαστε να δίνουμε οπιούχα. Τα φάρμακα, όμως, αυτά δημιουργούν εξάρτηση και ανοχή. Δηλαδή όσο τα συνηθίζει ο οργανισμός τόσο αυξάνεται η δοσολογία, με συνέπεια να οδηγούνται πολλοί στο θάνατο από υπερβολική δόση», υπογραμμίζει ο διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών.
Το 2014 περισσότεροι από 16.000 Αμερικανοί πέθαναν από υπερβολική δόση οπιούχων. To 2012 οι γιατροί συνταγογράφησαν τόσα οπιοειδή αναλγητικά, που αντιστοιχούσαν σε ένα μπουκάλι χάπια για κάθε κάτοικο της Αμερικής. Σύμφωνα με το Αμερικανικό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (CDC), από το 1999 μέχρι το 2014 έχουν τετραπλασιαστεί οι θάνατοι καθώς και οι πωλήσεις των οπιούχων φαρμάκων. Γιατί; Τι μεσολάβησε; «Τη δεκαετία του ’90 ήταν απαράδεκτο για τους ασθενείς να αισθάνονται πόνο», γράφει σε σχετικό ρεπορτάζ στο Atlantic. «Οι Αμερικανοί γιατροί, αναγκασμένοι να βρουν λύση, βρέθηκαν υπό μεγάλη πίεση. Οι φαρμακευτικές βιομηχανίες, εκμεταλλευόμενες τη ζήτηση, άρχισαν να παρασκευάζουν συνθετικά και ημισυνθετικά αναλγητικά σαν την οξυκωδόνη, ως μια ασφαλέστερη εναλλακτική της μορφίνης».
Εταιρείες -όπως η Purdue Pharma, η κατασκευάστρια του ΟxyContin το 1996- οργάνωσαν μεγάλες διαφημιστικές καμπάνιες, παρουσιάζοντας τα οπιούχα σαν φάρμακα που δεν είναι επικίνδυνα για την υγεία και δεν προκαλούν εθισμό. Οι παθολόγοι, λοιπόν, άρχισαν να τα χορηγούν με μεγάλη ευκολία ακόμη και για μικρές ενοχλήσεις. «Ο πόνος είναι από τις χειρότερες παθήσεις, γιατί είναι αόρατος. Δεν γίνονται εξετάσεις αίματος, ούτε υπάρχουν εμφανή συμπτώματα, οπότε είναι δύσκολο για έναν γιατρό να καταλάβει εάν ο άρρωστος υπερβάλλει ή όχι», γράφουν στο Atlantic.
Η φρενίτιδα με τη συνταγογράφηση ηρέμησε όταν ο ιατρικός σύλλογος και το κράτος άρχισαν να συνειδητοποιούν το πρόβλημα. Το 2007 η Purdue Pharma αναγκάστηκε να πληρώσει 634,5 εκατομμύρια δολάρια σε χρηματικές ποινές για την παραπληροφόρηση του κοινού (στο επίσημο site του παρασκευάσματος η εταιρεία πλέον προειδοποιεί τους καταναλωτές ότι το φάρμακο μπορεί να οδηγήσει σε εθισμό, ακόμη και σε θάνατο). «Αυτά τα συνταγογραφούμενα παυσίπονα -σε συνδυασμό με τα αγχολυτικά όπως οι βενζοδιαζεπίνες- γίνονται θανατηφόρα ειδικά όταν καταναλώνονται σε κοκτέιλ ναρκωτικών, όπως μείξη κοκαΐνης και ηρωίνης», τονίζει στο Vox η Αλισον Μποντ, γιατρός του νοσοκομείου της Βοστώνης. «Αυτό που φοβάμαι περισσότερο όταν δίνω φαρμακευτική αγωγή είναι να μην προκαλέσω κακό σε κάποιο άνθρωπο ή, το χειρότερο, να μην παίξω άθελά μου ρόλο στο θάνατό του».
Παρά την πιο σφιχτή συνταγογράφηση και την τιμωρία ιθυνόντων, το πρόβλημα με τα οπιοειδή παραμένει έντονο στην Αμερική. Η μαύρη αγορά για τα οπιούχα ανθεί - οι ασθενείς που παίρνουν τη συνταγή δεν είναι απαραιτήτως εκείνοι που καταναλώνουν τα φάρμακα. Μάλιστα, κάποια φαρμακεία σταμάτησαν να τα πωλούν λόγω των αυξημένων ληστειών (το σύνδρομο στέρησης είναι τόσο άσχημο, που αναγκάζει τους χρήστες σε ακραίες πράξεις). Και επίσης προκύπτει ένα άλλο θέμα: όταν οι χρήστες δυσκολεύονται να βρίσκουν τα οπιούχα παυσίπονα, συχνά στρέφονται στην ηρωίνη.
Γιατί, όμως, το φαινόμενο φαρμακευτικής δηλητηρίασης έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις στην Αμερική; Γιατί οι κάτοικοι αυτής της ηπείρου καταναλώνουν οπιούχα παυσίπονα περισσότερο και από οποιαδήποτε άλλη χώρα αναλογικά με τον πληθυσμό; «Πρώτον, γιατί είναι γενικά στη νοοτροπία μας να καταπίνουμε περισσότερα χάπια. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι το 1/3 των Αμερικανών παίρνει δύο ή περισσότερα συνταγογραφούμενα φάρμακα. Είναι τρομακτικός αριθμός αν τον αναλογιστεί κανείς», υπογραμμίζει ο Αμερικανός καθηγητής Φαρμακολογίας Marc Siegel. «Δεύτερον, η συνταγογράφηση εδώ είναι πιο χαλαρή. Σε αντίθεση με την Ανατολική Ευρώπη, όπου τα οπιούχα παυσίπονα είναι τόσο καλά περιορισμένα, που ακόμη και οι καρκινοπαθείς δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε αυτά». Στην Ελλάδα τι γίνεται; «Τα φάρμακα αυτά είναι στη χώρα μας αυστηρώς ελεγχόμενα. Υπάρχει κιόλας το κρατικό μονοπώλιο. Γενικά, οι Ελληνες γιατροί τα δίνουν με μεγάλη φειδώ. Συνήθως προτιμάμε την κωδεΐνη, την τραμαντόλη και την φεντανύλη, που έχουν λιγότερες παρενέργειες και κίνδυνο για εθισμό», απαντά ο Αναστάσιος Σπαντιδέας.
Η επιδημία με τα οπιοειδή αναλγητικά στην Αμερική δεν λύνεται σε μία νύχτα. Αν όμως αποδειχθεί ότι ο Πρινς πέθανε από υπερβολική δόση Percocet, όπως εικάζεται, τότε είμαστε μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα που μοιάζει με πόλεμο. Και τα παλιά «όπλα» δεν μοιάζουν αρκετά.
Πηγή:Περιοδικό "Κ"/Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου