Ενας ρετρό ντετέκτιβ φιλοσοφεί
Κεντρικός
πρωταγωνιστής πολλών βιβλίων του Ted Benoit, βασικού εκπροσώπου της νέας
γενιάς της γαλλοβελγικής σχολής της «καθαρής γραμμής», είναι ένας
ντετέκτιβ στο καλούπι του Κλαρκ Γκέιμπλ, παλιομοδίτης ως προς τις
μεθόδους του, κυνικός και μοναχικός.
Πάντα έτοιμος να φιλοσοφήσει με αρκετή δόση ειρωνείας και αυτοσαρκασμού. Η Φιλοσοφία στην Πισίνα (εκδόσεις Μαμούθ) προσφέρει ορισμένα από τα αποστάγματα (φιλο)σοφίας του ιδιόρρυθμου αντιήρωα.
Στο οπισθόφυλλο της Φιλοσοφίας στην Πισίνα (εκδόσεις Μαμούθ Κόμιξ, μετάφραση και σημειώσεις: Αγγελος Φιλιππάτος) παρουσιάζονται τα πορτρέτα μεγάλων μορφών της φιλοσοφίας από την ιστορία της ανθρωπότητας. Ανάμεσά τους ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης, ο Λάο Τσε, ο Καρτέσιος, ο Καντ, ο Νίτσε.
Στην κάτω σειρά εμφανίζεται και μια παράταιρη φυσιογνωμία. Ενας τύπος με χαβανέζικο πουκάμισο, τσιγάρο στα χείλη, γυαλιά ηλίου, μαλλί με μπριγιαντίνη και χολιγουντιανό προπολεμικό μουστακάκι.
Είναι ο Ray Banana, ένας διαφορετικός ντετέκτιβ που φαίνεται να έχει μελετήσει όλους τους φιλοσόφους και τώρα προτείνει τις δικές του θεωρίες εφαρμόζοντας τις δικές του ανορθόδοξες πρακτικές.
Ο Ted Benoit (γενν. 1947), πνευματικός πατέρας του Ray Banana, θεωρείται ένας από τους βασικούς εκπροσώπους της νέας γενιάς της γαλλοβελγικής σχολής. Το 1979 βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ της Ανγκουλέμ για το Hospital και έναν χρόνο αργότερα ξεκίνησε να δημιουργεί τις περιπέτειες του παράξενου ιδιωτικού ντετέκτιβ Ray Banana.
Εχει σχεδιάσει δύο τεύχη της σειράς Blake and Mortimer σε συνεργασία με τον σεναριογράφο Jean Van Hamme, ενώ τα έργα του έχουν δημοσιευτεί στα σημαντικότερα ευρωπαϊκά και αμερικανικά περιοδικά κόμικς (A Suivre, L’ Echo des Savanes, Metal Hurlant κ.λπ.). Κατά τον θεωρητικό και ιστορικό των κόμικς Paul Gravett «από τον Ray Banana ώς τους Blake and Mortimer, ο Γάλλος Ted Benoit δικαίως έγινε διάσημος ως ιδρυτής της μοντέρνας αναγέννησης της καθαρής γραμμής και δεν έχει σταματήσει ακόμα να πειραματίζεται».
Πολλοί τον κατατάσσουν στο σύγχρονο Atom Style των κόμικς, μαζί με καλλιτέχνες όπως ο Josh Swarte, ο Serge Clerc, o Yves Chaland, ο Ever Meulen κ.ά., ένα στιλ που σχεδιαστικά βασίζεται στην καθαρή γραμμή και τις πλακάτες επιφάνειες, αξιοποιεί στοιχεία του design και συχνά εφαρμόζεται σε φουτουριστικά σενάρια ή ιστορίες με παράδοξες και απρόσμενες εξελίξεις και φαινομενικά αταίριαστους πρωταγωνιστές.
Ενας τέτοιος πρωταγωνιστής, βγαλμένος από ασπρόμαυρη αστυνομική ταινία της δεκαετίας του 1930 και μεταφερμένος ως αυτοεξόριστος σε ένα άχρονο νησάκι του Νότιου Ειρηνικού Ωκεανού στo οποίo συναναστρέφεται μοιραίες γυναίκες, δεινόσαυρους, ρομπότ και μπάρμαν είναι ο Ray Banana.
«Μετά από μια μέθη και μια καριέρα στα όρια της νομιμότητας –μέσα σε παρανομία θα 'λεγαν κάποιοι– ο Ray Banana εγκαθίσταται στη νήσο Πίτκαιρν, όπου ανάμεσα σε κατοίκους και επαναστάτες του Μπάουντυ, αφιερώνεται στη φιλοσοφία.
Δηλαδή, κατ’ αυτόν “…να θέσει ερωτήματα που ενοχλούν, να φωτίσει τις μέρες των πλησίον του, να ενοχλήσει τη βλακεία και να διδάξει την ελευθερία”. Και να μας ενημερώσει επίσης πως ο πόλεμος άρχισε», αναφέρεται στο εισαγωγικό σημείωμα της ελληνικής έκδοσης.
Δεν θέτει, όμως, μόνο ερωτήματα, αλλά αποφαίνεται με βεβαιότητα και αποφασιστικότητα για πολλά κρίσιμα ζητήματα, από τη «σημασιολογία του Μαρτίνι» και τη «θεολογία της αγοράς» μέχρι το «πλεονέκτημα του μονοθεϊσμού» και τα «μυστήρια της οικονομίας», όπως τιτλοφορούνται ορισμένα από τα 80 μονοσέλιδα κεφάλαια του άλμπουμ.
Στην πλειονότητα από αυτά ο Ray Banana είναι σαρκαστικός και είρων απέναντι στον σύγχρονο άνθρωπο και τις τακτικές προσαρμογής του: «Αντιμέτωπο με μια προβλέψιμη ή επικείμενη καταστροφή, πολλώ μάλλον έναν πιθανό Αρμαγεδδώνα, ένα συνηθισμένο ζώο που δεν είναι τρελό τρέπεται σε φυγή.
Ο “πρωτόγονος” άνθρωπος που είναι ψευτοπαλικαράς, προσπαθεί να αντισταθεί και πολεμάει. Οσο για τον σύγχρονο άνθρωπο, προσποιείται ότι δεν συμβαίνει τίποτα και ορμά με σκυμμένο κεφάλι προς την καταστροφή.
Και αυτό ακριβώς αποδεικνύει ότι είναι πολύ πιο πανούργος, επειδή, από τις τρεις αυτές στάσεις, είναι με διαφορά η πιο αποτελεσματική για να μην τα κάνει πάνω του! Που είναι αναμφίβολα η πιο δυσάρεστη συνέπεια μιας τέτοιας κατάστασης!», μονολογεί σε μια ιστορία του.
Και σε μια άλλη: «Εχουμε ήδη αποδείξει ότι, για να είσαι ελεύθερος, πρέπει να ξέρεις πού πηγαίνεις. Το να είσαι ελεύθερος σημαίνει να ασκείς την ελεύθερη βούλησή σου και, άρα, να κάνεις επιλογές. Δεν σημαίνει να τρέχεις δεξιά και αριστερά σαν ακέφαλη κότα. Η ακέφαλη κότα τρέχει δεξιά κι αριστερά κι εμείς νομίζουμε ότι πιστεύει πως είναι ελεύθερη. Ομως, κόβοντας το κεφάλι της, τη ζωή της και αυτό που της χρησιμεύει σαν εγκέφαλος… της στερούμε την επίγνωση της σκλαβιάς της!».
Εκεί, όμως, που γίνεται ιδιαίτερα δηκτικός και επιθετικός είναι το θέμα της θρησκείας. Στην ιστορία με τίτλο «Απερκατ και ρητορική», ο Ray Banana γρονθοκοπώντας έναν σάκο του μποξ ξεκαθαρίζει τη στάση του: «Στα ρεύματα σκέψης που είναι ασύμβατα με τη φιλοσοφία συμπεριλαμβάνονται οι εξ αποκαλύψεως θρησκείες.
Καθώς έχουν προσβληθεί από το μικρόβιο της πίστης, οι οπαδοί τους είναι βέβαιοι ότι κατέχουν τη μία και μοναδική αλήθεια. Συμπεριλαμβάνεται, επίσης, η βλακεία, επειδή όσοι προσβάλλονται από το μικρόβιό της, το αγνοούν εξ ορισμού.
Και αυτό δεν διευκολύνει τον διάλογο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, λοιπόν, ένα καλό άπερκατ αρκεί για να αποκαταστήσει το κύρος των ιδεών με πολύ πιο αποτελεσματικό τρόπο απ’ ό,τι μια πολύωρη συζήτηση».
Η Φιλοσοφία στην Πισίνα σφύζει από αναφορές σε πρόσωπα, γεγονότα και ρήσεις του παρελθόντος. Ο μεταφραστής επισημαίνει ορισμένα από αυτά στο τέλος του βιβλίου (το στοίχημα του Πασκάλ, η γενική σημασιολογία του Κορζίμπσκι, ο Σαρλ ντε Γκολ, ο Σατομπριάν, ο Νόμος του Μέρφι κ.ά.), αλλά σίγουρα ο προσεκτικός αναγνώστης θα παρατηρήσει περισσότερες φανερές ή λιγότερο φανερές τέτοιες παραπομπές.
Ολες αυτές οι διακειμενικά ευφυείς διασταυρώσεις των ιστοριών του Ray Banana με το παρελθόν εκκινούν με το χιούμορ στο επίκεντρό τους. Κι αυτό γιατί σε πολλές περιπτώσεις, οι θεωρίες και τα πορίσματα στα οποία καταλήγει ο ιδιόρρυθμος ντετέκτιβ στερούνται σοβαρή επιχειρηματολογία, θεμελίωση και τεκμηρίωση και ακούγονται σαν δογματικές στάσεις ζωής που καλύπτονται με τον μανδύα μιας τάχα στοχαστικής φιλοσοφίας, ενώ στην πραγματικότητα (μπορεί να) είναι ναρκισσιστικές αυταπάτες ενός ατάλαντου φελλού και όχι ενός στιβαρού φιλοσόφου.
Ως προς αυτό η Φιλοσοφία στην Πισίνα πετυχαίνει άριστα καθώς ο αναγνώστης δυσκολεύεται να καταλάβει και να αποφασίσει με ποιες από τις απόψεις του Ray Banana πρέπει ή μπορεί να ταυτιστεί και με ποιες να διαφωνήσει ή να εξοργιστεί.
Ο βαθμός, δηλαδή, που τα αποφθέγματα και οι αφορισμοί του Ray Banana είναι αποτελέσματα σαρκασμού, αυτοσαρκασμού ή απλώς μιας πνευματικής τρικυμίας παραμένει εσκεμμένα αδιευκρίνιστος. Οπως ασαφές παραμένει και το πόσα από αυτά που διατυπώνει ο πρωταγωνιστής εκφράζουν και τον δημιουργό του.
Ο ντετέκτιβ αυτός είναι τελικά ένας ευφραδής σοφός ή ένας ασυνάρτητος τυχοδιώκτης; Το ερώτημα αυτό, όπως και κάθε φιλοσοφικό ερώτημα, ευτυχώς δεν έχει μόνο μία απάντηση.
comics@efsyn.gr
Πάντα έτοιμος να φιλοσοφήσει με αρκετή δόση ειρωνείας και αυτοσαρκασμού. Η Φιλοσοφία στην Πισίνα (εκδόσεις Μαμούθ) προσφέρει ορισμένα από τα αποστάγματα (φιλο)σοφίας του ιδιόρρυθμου αντιήρωα.
Στο οπισθόφυλλο της Φιλοσοφίας στην Πισίνα (εκδόσεις Μαμούθ Κόμιξ, μετάφραση και σημειώσεις: Αγγελος Φιλιππάτος) παρουσιάζονται τα πορτρέτα μεγάλων μορφών της φιλοσοφίας από την ιστορία της ανθρωπότητας. Ανάμεσά τους ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης, ο Λάο Τσε, ο Καρτέσιος, ο Καντ, ο Νίτσε.
Στην κάτω σειρά εμφανίζεται και μια παράταιρη φυσιογνωμία. Ενας τύπος με χαβανέζικο πουκάμισο, τσιγάρο στα χείλη, γυαλιά ηλίου, μαλλί με μπριγιαντίνη και χολιγουντιανό προπολεμικό μουστακάκι.
Είναι ο Ray Banana, ένας διαφορετικός ντετέκτιβ που φαίνεται να έχει μελετήσει όλους τους φιλοσόφους και τώρα προτείνει τις δικές του θεωρίες εφαρμόζοντας τις δικές του ανορθόδοξες πρακτικές.
Ο Ted Benoit (γενν. 1947), πνευματικός πατέρας του Ray Banana, θεωρείται ένας από τους βασικούς εκπροσώπους της νέας γενιάς της γαλλοβελγικής σχολής. Το 1979 βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ της Ανγκουλέμ για το Hospital και έναν χρόνο αργότερα ξεκίνησε να δημιουργεί τις περιπέτειες του παράξενου ιδιωτικού ντετέκτιβ Ray Banana.
Εχει σχεδιάσει δύο τεύχη της σειράς Blake and Mortimer σε συνεργασία με τον σεναριογράφο Jean Van Hamme, ενώ τα έργα του έχουν δημοσιευτεί στα σημαντικότερα ευρωπαϊκά και αμερικανικά περιοδικά κόμικς (A Suivre, L’ Echo des Savanes, Metal Hurlant κ.λπ.). Κατά τον θεωρητικό και ιστορικό των κόμικς Paul Gravett «από τον Ray Banana ώς τους Blake and Mortimer, ο Γάλλος Ted Benoit δικαίως έγινε διάσημος ως ιδρυτής της μοντέρνας αναγέννησης της καθαρής γραμμής και δεν έχει σταματήσει ακόμα να πειραματίζεται».
Πολλοί τον κατατάσσουν στο σύγχρονο Atom Style των κόμικς, μαζί με καλλιτέχνες όπως ο Josh Swarte, ο Serge Clerc, o Yves Chaland, ο Ever Meulen κ.ά., ένα στιλ που σχεδιαστικά βασίζεται στην καθαρή γραμμή και τις πλακάτες επιφάνειες, αξιοποιεί στοιχεία του design και συχνά εφαρμόζεται σε φουτουριστικά σενάρια ή ιστορίες με παράδοξες και απρόσμενες εξελίξεις και φαινομενικά αταίριαστους πρωταγωνιστές.
Ενας τέτοιος πρωταγωνιστής, βγαλμένος από ασπρόμαυρη αστυνομική ταινία της δεκαετίας του 1930 και μεταφερμένος ως αυτοεξόριστος σε ένα άχρονο νησάκι του Νότιου Ειρηνικού Ωκεανού στo οποίo συναναστρέφεται μοιραίες γυναίκες, δεινόσαυρους, ρομπότ και μπάρμαν είναι ο Ray Banana.
«Μετά από μια μέθη και μια καριέρα στα όρια της νομιμότητας –μέσα σε παρανομία θα 'λεγαν κάποιοι– ο Ray Banana εγκαθίσταται στη νήσο Πίτκαιρν, όπου ανάμεσα σε κατοίκους και επαναστάτες του Μπάουντυ, αφιερώνεται στη φιλοσοφία.
Δηλαδή, κατ’ αυτόν “…να θέσει ερωτήματα που ενοχλούν, να φωτίσει τις μέρες των πλησίον του, να ενοχλήσει τη βλακεία και να διδάξει την ελευθερία”. Και να μας ενημερώσει επίσης πως ο πόλεμος άρχισε», αναφέρεται στο εισαγωγικό σημείωμα της ελληνικής έκδοσης.
Δεν θέτει, όμως, μόνο ερωτήματα, αλλά αποφαίνεται με βεβαιότητα και αποφασιστικότητα για πολλά κρίσιμα ζητήματα, από τη «σημασιολογία του Μαρτίνι» και τη «θεολογία της αγοράς» μέχρι το «πλεονέκτημα του μονοθεϊσμού» και τα «μυστήρια της οικονομίας», όπως τιτλοφορούνται ορισμένα από τα 80 μονοσέλιδα κεφάλαια του άλμπουμ.
Στην πλειονότητα από αυτά ο Ray Banana είναι σαρκαστικός και είρων απέναντι στον σύγχρονο άνθρωπο και τις τακτικές προσαρμογής του: «Αντιμέτωπο με μια προβλέψιμη ή επικείμενη καταστροφή, πολλώ μάλλον έναν πιθανό Αρμαγεδδώνα, ένα συνηθισμένο ζώο που δεν είναι τρελό τρέπεται σε φυγή.
Ο “πρωτόγονος” άνθρωπος που είναι ψευτοπαλικαράς, προσπαθεί να αντισταθεί και πολεμάει. Οσο για τον σύγχρονο άνθρωπο, προσποιείται ότι δεν συμβαίνει τίποτα και ορμά με σκυμμένο κεφάλι προς την καταστροφή.
Και αυτό ακριβώς αποδεικνύει ότι είναι πολύ πιο πανούργος, επειδή, από τις τρεις αυτές στάσεις, είναι με διαφορά η πιο αποτελεσματική για να μην τα κάνει πάνω του! Που είναι αναμφίβολα η πιο δυσάρεστη συνέπεια μιας τέτοιας κατάστασης!», μονολογεί σε μια ιστορία του.
Και σε μια άλλη: «Εχουμε ήδη αποδείξει ότι, για να είσαι ελεύθερος, πρέπει να ξέρεις πού πηγαίνεις. Το να είσαι ελεύθερος σημαίνει να ασκείς την ελεύθερη βούλησή σου και, άρα, να κάνεις επιλογές. Δεν σημαίνει να τρέχεις δεξιά και αριστερά σαν ακέφαλη κότα. Η ακέφαλη κότα τρέχει δεξιά κι αριστερά κι εμείς νομίζουμε ότι πιστεύει πως είναι ελεύθερη. Ομως, κόβοντας το κεφάλι της, τη ζωή της και αυτό που της χρησιμεύει σαν εγκέφαλος… της στερούμε την επίγνωση της σκλαβιάς της!».
Εκεί, όμως, που γίνεται ιδιαίτερα δηκτικός και επιθετικός είναι το θέμα της θρησκείας. Στην ιστορία με τίτλο «Απερκατ και ρητορική», ο Ray Banana γρονθοκοπώντας έναν σάκο του μποξ ξεκαθαρίζει τη στάση του: «Στα ρεύματα σκέψης που είναι ασύμβατα με τη φιλοσοφία συμπεριλαμβάνονται οι εξ αποκαλύψεως θρησκείες.
Καθώς έχουν προσβληθεί από το μικρόβιο της πίστης, οι οπαδοί τους είναι βέβαιοι ότι κατέχουν τη μία και μοναδική αλήθεια. Συμπεριλαμβάνεται, επίσης, η βλακεία, επειδή όσοι προσβάλλονται από το μικρόβιό της, το αγνοούν εξ ορισμού.
Και αυτό δεν διευκολύνει τον διάλογο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, λοιπόν, ένα καλό άπερκατ αρκεί για να αποκαταστήσει το κύρος των ιδεών με πολύ πιο αποτελεσματικό τρόπο απ’ ό,τι μια πολύωρη συζήτηση».
Η Φιλοσοφία στην Πισίνα σφύζει από αναφορές σε πρόσωπα, γεγονότα και ρήσεις του παρελθόντος. Ο μεταφραστής επισημαίνει ορισμένα από αυτά στο τέλος του βιβλίου (το στοίχημα του Πασκάλ, η γενική σημασιολογία του Κορζίμπσκι, ο Σαρλ ντε Γκολ, ο Σατομπριάν, ο Νόμος του Μέρφι κ.ά.), αλλά σίγουρα ο προσεκτικός αναγνώστης θα παρατηρήσει περισσότερες φανερές ή λιγότερο φανερές τέτοιες παραπομπές.
Ολες αυτές οι διακειμενικά ευφυείς διασταυρώσεις των ιστοριών του Ray Banana με το παρελθόν εκκινούν με το χιούμορ στο επίκεντρό τους. Κι αυτό γιατί σε πολλές περιπτώσεις, οι θεωρίες και τα πορίσματα στα οποία καταλήγει ο ιδιόρρυθμος ντετέκτιβ στερούνται σοβαρή επιχειρηματολογία, θεμελίωση και τεκμηρίωση και ακούγονται σαν δογματικές στάσεις ζωής που καλύπτονται με τον μανδύα μιας τάχα στοχαστικής φιλοσοφίας, ενώ στην πραγματικότητα (μπορεί να) είναι ναρκισσιστικές αυταπάτες ενός ατάλαντου φελλού και όχι ενός στιβαρού φιλοσόφου.
Ως προς αυτό η Φιλοσοφία στην Πισίνα πετυχαίνει άριστα καθώς ο αναγνώστης δυσκολεύεται να καταλάβει και να αποφασίσει με ποιες από τις απόψεις του Ray Banana πρέπει ή μπορεί να ταυτιστεί και με ποιες να διαφωνήσει ή να εξοργιστεί.
Ο βαθμός, δηλαδή, που τα αποφθέγματα και οι αφορισμοί του Ray Banana είναι αποτελέσματα σαρκασμού, αυτοσαρκασμού ή απλώς μιας πνευματικής τρικυμίας παραμένει εσκεμμένα αδιευκρίνιστος. Οπως ασαφές παραμένει και το πόσα από αυτά που διατυπώνει ο πρωταγωνιστής εκφράζουν και τον δημιουργό του.
Ο ντετέκτιβ αυτός είναι τελικά ένας ευφραδής σοφός ή ένας ασυνάρτητος τυχοδιώκτης; Το ερώτημα αυτό, όπως και κάθε φιλοσοφικό ερώτημα, ευτυχώς δεν έχει μόνο μία απάντηση.
comics@efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου