Μαρδοχαίος (Μορδεχάι) Φριζής (1893-1940)

Μαρδοχαίος (Μορδεχάι) Φριζής

Αντισυνταγματάρχης του Ελληνικού Στρατού,
εβραίος το θρήσκευμα.
Σκοτώθηκε πολεμώντας ηρωικά στα βουνά της Αλβανίας,
στις 5 Δεκεμβρίου 1940.

***
ΜΑΡΤΥΡΙΑ

Στον πόλεμο του '40, βρισκόμουν από τις 29 Νοεμβρίου νότια της Πρεμετής, έχοντας εγκαταστήσει το ΙΙβ Ορεινό Χειρουργείο μου στο χάνι Μερτσέκ, που ο συνταγματάρχης Μαρδοχαίος Φριζής πριν από λίγες μέρες είχε λευτερώσει στην ορμητική του προέλαση στην κοιλάδα του Αώου.
Στις 5 Δεκεμβρίου, το μεσημέρι, μας ήρθε το κακό μαντάτο πως ο Φριζής σκοτώθηκε, στις 11:20` όταν, έφιππος και κάτω από τα αδιάκοπα σφυροκοπήματα της εχθρικής αεροπορίας, καταγινόταν να εξασφαλίσει τη συνοχή στα τμήματά του.
Όπως μάθαμε -σαν κόπασε η αντάρα- ο παπάς του συγκροτήματος έτρεξε στον τόπο της θυσίας, φόρεσε βιαστικά το πετραχήλι του και, απιθώνοντας το δεξί του χέρι απάνω στο ματωμένο του μέτωπο, απάγγειλε με βαθιά συγκίνηση (Χριστιανός ιερέας αυτός) την επιθανάτια εβραϊκή προσευχή:

«Άκουσε Ισραήλ, ο Θεός είναι Είς και Μόνος»....

Είναι αλήθεια πως, στο βορειοηπειρωτικό μέτωπο, πολέμησε όλος ο λαός μας με μια ομοψυχία ακατάλυτη.
Και πολλοί είναι οι ανώνυμοι ήρωες, οι ανώνυμοι Φριζήδες, που έπεσαν εκεί «Ελευθέρων Εθνών προμαχούντες».
Όμως απ` όλους αυτούς, επώνυμους και ανώνυμους, ξεχωρίζουν οι δυό συνταγματάρχες: ο Δαβάκης και ο Φριζής. Είναι οι πρωτομάστορες και οι βασικοί συντελεστές του έπους του `40. Στην Πίνδο ο πρώτος, στο Καλπάκι ο δεύτερος, κράτησαν γερά και ύστερα, με στρατηγικούς ελιγμούς και τολμηρές αντεπιθέσεις, αναποδογύρισαν τον επιδρομέα και άλλαξαν την πορεία του πολέμου. Δίχως αυτούς τους «τρελλοσυνταγματαρχαίους», δεν θα υπήρχαν ίσως, νικητήρια.
Τα σίγουρα προμηνύματα του Δαβάκη «θα τους μαντρώσω» και τα βροντερά λόγια του Φριζή «θα τους τινάξω στον αέρα», θα αντηχούν αιώνια στον χώρο τον Ελλαδικό, δείγματα υψηλού επιτελικού στοχασμού και ασύγκριτης παλικαριάς.

Βασίλης Κρεμύδας, εφημερίδα Ακρόπολις 6-12-1979

Από το βιβλίο των Κ. Χατζηπατέρα - Μ. Φαφαλιού, «Μαρτυρίες 40-41»

***

Θεσσαλονίκη, 23 Οκτωβρίου 2002

Με αεροσκάφος C-130 της πολεμικής αεροπορίας έφτασαν στις 5μμ στο αεροδρόμιο «Μακεδονία» της Θεσσαλονίκης τα οστά του ήρωα Ελληνοεβραίου συνταγματάρχη Μαρδοχαίου Φριζή, του πρώτου ανώτερου αξιωματικού που έπεσε μαχόμενος στην Αλβανία στον ελληνοϊταλικό πόλεμο του.

Το οστεοφυλάκιο, καλυμμένο με την ελληνική σημαία, τοποθετήθηκε από αξιωματικό της πολεμικής αεροπορίας σε νεκροφόρα της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, ενώ τιμές απέδωσαν στρατιωτική μπάντα και άγημα της πολεμικής αεροπορίας.

Στην σεμνή αλλά συγκινητική τελετή παραβρέθηκαν ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης Ντέιβιντ Σαλτιέλ, ο γιος και ο εγγονός του συνταγματάρχη Ιάκωβος και Μαρδοχαίος Φριζής, ο πρόεδρος του ΣΑΕ Αντρέας Αθενς, ο νεοεκλεγής νομάρχης Θεσσαλονίκης Παναγιώτης Ψωμιάδης, ο πρόεδρος του Συνδέσμου ΟΤΑ Μείζονος Θεσσαλονίκης Μπάμπης Μπαρμπουνάκης και πολλά μέλη της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης.

Τα οστά του Μαδροχαίου Φριζή αναγνωρίστηκαν πρόσφατα στην Αλβανία και θα ταφούν αύριο, στις 12 το μεσημέρι, στο νεκροταφείο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης.

Σημαντική μέρα για την Ελλάδα

Ιδιαίτερα σημαντική χαρακτήρισε την σημερινή μέρα για την Ελλάδα και για τους Ελληνες Εβραίους, ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης Ντέιβιντ Σαλτιέλ.

Τόνισε, δε, ότι η ιστορία του Μαδροχαίου Φριζή, που πέθανε ζητώντας από τους συμπολεμιστές του να πάνε μπροστά για την Ελλάδα, αποτελεί δείγμα της αφοσίωσης ομόθρησκων του στην πατρίδα.

Ο κ. Σαλτιέλ ευχαρίστησε τις ελληνικές αρχές, αλλά και το ελληνικό προξενείο στην Αλβανία για την συμβολή τους στην επιστροφή των οστών του Μαρδοχαίου Φρύζη στην πατρίδα, καθώς και τον γιο του συνταγματάρχη, Ιάκωβο, που δέχτηκε να ταφούν τα οστά στο νεκροταφείο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης.

Όπως ανέφερε, στον πόλεμο του, 12.898 Εβραίοι Έλληνες εντάχτηκαν στις ένοπλες δυνάμεις της πατρίδας τους. Οι απώλειές τους ανέρχονται σε 513 νεκρούς και 3.743 τραυματίες. Η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης έχει ήδη ξεκινήσει τις εργασίες ανέγερσης μνημείου προς τιμήν τους, στο χώρο του νεκροταφείου της.

Ο γιος του συνταγματάρχη, Ιάκωβος Φριζής, ήταν ιδιαίτερα συγκινημένος και υπογράμμισε ότι δεν θα ξεχάσει τη σημερινή μέρα όσο ζει, επισημαίνοντας, παράλληλα, ότι δικαιώνεται ο αγώνας των Εβραίων που πρόσφεραν τόσα στην Ελλάδα.

Περαιτέρω, επισήμανε ότι ο πατέρας του δεν πρόσφερε μόνο την πρώτη νίκη στην Ελλάδα, αλλά και τη πρώτη νίκη των συμμάχων κατά των δυνάμεων του άξονα.

Από την πλευρά του, ο εγγονός του συνταγματάρχη Μαρδοχαίος Φριζής, ανέφερε ότι η ιστορία του παππού του δίνει απάντηση στους αντισημίτες.

Ο πρόεδρος του ΣΑΕ Ανδρέας Αθενς, επισήμανε ότι αποτελεί μεγάλη του τιμή την παρουσία του στην τελετή άφιξης των οστών του συνταγματάρχη.

Ποιος ήταν ο Μαρδοχαίος Φριζής

Ο αντισυνταγματάρχης του Ελληνικού Στρατού Μαρδοχαίος Φριζής γεννήθηκε το 1893 στην Χαλκίδα. Ήταν πτυχιούχος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1916 κατατάχθηκε εθελοντικά στον στρατό και αποφοίτησε από τη Σχολή Ουλαμού με το βαθμό του ανθυπολοχαγού. Πολέμησε στο Μακεδονικό Μέτωπο, στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και έλαβε μέρος στην εκστρατεία της Ουκρανίας και στη Μικρασιατική Εκστρατεία.

Το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940 τον βρήκε διοικητή του υποτομέα Δελβινακίου της 8ης Μεραρχίας. Είναι αυτός που συνέλαβε τους πρώτους Ιταλούς αιχμαλώτους (15 αξιωματικούς, 700 οπλίτες), συνέτριψε την Ιταλική Μεραρχία Αλπινιστών "Τζούλια" και επικεφαλής του αποσπάσματος Αώου, ανέκοψε την προέλαση των Ιταλών επιτυγχάνοντας την αναστροφή του μετώπου και προχώρησε στο Αλβανικό έδαφος. Για τα λαμπρά στρατιωτικά του κατορθώματα δέχθηκε τηλεγραφικά συγχαρητήρια του βασιλιά Γεωργίου του Β' και του πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά, προαγόμενος σε συνταγματάρχη επ' ανδραγαθία.

Στις 5 Δεκεμβρίου σκοτώθηκε πολεμώντας έφιππος στην πρώτη γραμμή του μετώπου στην περιοχή Πρεμετής, από βολή ιταλικού αεροπλάνου

Προτομές του έχουν τοποθετηθεί έξω από το Πολεμικό Μουσείο στην γενέτειρά του Χαλκίδα καθώς και στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών.

Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.

***