Jerome K. Jerome
"The Man of Science"
(1892)
I met a man in the Strand one day that I knew very well, as I thought, though I had not seen him for years. We walked together to Charing Cross, and there we shook hands and parted. Next morning, I spoke of this meeting to a mutual friend, and then I learnt, for the first time, that the man had died six months before.
The natural inference was that I had mistaken one man for another, an error that, not having a good memory for faces, I frequently fall into. What was remarkable about the matter, however, was that throughout our walk I had conversed with the man under the impression that he was that other dead man, and, whether by coincidence or not, his replies had never once suggested to me my mistake.
As soon as I finished, Jephson, who had been listening very thoughtfully, asked me if I believed in spiritualism "to its fullest extent."
"That is rather a large question," I answered. "What do you mean by 'spiritualism to its fullest extent'?"
"Well, do you believe that the spirits of the dead have not only the power of revisiting this earth at their will, but that, when here, they have the power of action, or rather, of exciting to action? Let me put a definite case. A spiritualist friend of mine, a sensible and by no means imaginative man, once told me that a table, through the medium of which the spirit of a friend had been in the habit of communicating with him, came slowly across the room towards him, of its own accord, one night as he sat alone, and pinioned him against the wall. Now can any of you believe that, or can't you?"
"I could," Brown took it upon himself to reply; "but, before doing so, I should wish for an introduction to the friend who told you the story. Speaking generally," he continued, "it seems to me that the difference between what we call the natural and the supernatural is merely the difference between frequency and rarity of occurrence. Having regard to the phenomena we are compelled to admit, I think it illogical to disbelieve anything we are unable to disprove."
"For my part," remarked MacShaughnassy, "I can believe in the ability of our spirit friends to give the quaint entertainments credited to them much easier than I can in their desire to do so."
"You mean," added Jephson, "that you cannot understand why a spirit, not compelled as we are by the exigencies of society, should care to spend its evenings carrying on a laboured and childish conversation with a room full of abnormally uninteresting people."
"That is precisely what I cannot understand," MacShaughnassy agreed.
"Nor I, either," said Jephson. "But I was thinking of something very different altogether. Suppose a man died with the dearest wish of his heart unfulfilled, do you believe that his spirit might have power to return to earth and complete the interrupted work?"
"Well," answered MacShaughnassy, "if one admits the possibility of spirits retaining any interest in the affairs of this world at all, it is certainly more reasonable to imagine them engaged upon a task such as you suggest, than to believe that they occupy themselves with the performance of mere drawing-room tricks. But what are you leading up to?"
"Why, to this," replied Jephson, seating himself straddle-legged across his chair, and leaning his arms upon the back. "I was told a story this morning at the hospital by an old French doctor. The actual facts are few and simple; all that is known can be read in the Paris police records of sixty-two years ago.
"The most important part of the case, however, is the part that is not known, and that never will be known.
"The story begins with a great wrong done by one man unto another man. What the wrong was I do not know. I am inclined to think, however, it was connected with a woman. I think that, because he who had been wronged hated him who had wronged him with a hate such as does not often burn in a man's brain, unless it be fanned by the memory of a woman's breath.
"Still that is only conjecture, and the point is immaterial. The man who had done the wrong fled, and the other man followed him. It became a point-to-point race, the first man having the advantage of a day's start. The course was the whole world, and the stakes were the first man's life.
"Travellers were few and far between in those days, and this made the trail easy to follow. The first man, never knowing how far or how near the other was behind him, and hoping now and again that he might have baffled him, would rest for a while. The second man, knowing always just how far the first one was before him, never paused, and thus each day the man who was spurred by Hate drew nearer to the man who was spurred by Fear.
"At this town the answer to the never-varied question would be:-
"'At seven o'clock last evening, M'sieur.'
"'Seven--ah; eighteen hours. Give me something to eat, quick, while the horses are being put to.'
"At the next the calculation would be sixteen hours.
"Passing a lonely chalet, Monsieur puts his head out of the window:-
"'How long since a carriage passed this way, with a tall, fair man inside?'
"'Such a one passed early this morning, M'sieur.'
"'Thanks, drive on, a hundred francs apiece if you are through the pass before daybreak.'
"'And what for dead horses, M'sieur?'
"'Twice their value when living.'
"One day the man who was ridden by Fear looked up, and saw before him the open door of a cathedral, and, passing in, knelt down and prayed. He prayed long and fervently, for men, when they are in sore straits, clutch eagerly at the straws of faith. He prayed that he might be forgiven his sin, and, more important still, that he might be pardoned the consequences of his sin, and be delivered from his adversary; and a few chairs from him, facing him, knelt his enemy, praying also.
"But the second man's prayer, being a thanksgiving merely, was short, so that when the first man raised his eyes, he saw the face of his enemy gazing at him across the chair-tops, with a mocking smile upon it.
"He made no attempt to rise, but remained kneeling, fascinated by the look of joy that shone out of the other man's eyes. And the other man moved the high-backed chairs one by one, and came towards him softly.
"Then, just as the man who had been wronged stood beside the man who had wronged him, full of gladness that his opportunity had come, there burst from the cathedral tower a sudden clash of bells, and the man, whose opportunity had come, broke his heart and fell back dead, with that mocking smile still playing round his mouth.
"And so he lay there.
'Then the man who had done the wrong rose up and passed out, praising God.
"What became of the body of the other man is not known. It was the body of a stranger who had died suddenly in the cathedral. There was none to identify it, none to claim it.
"Years passed away, and the survivor in the tragedy became a worthy and useful citizen, and a noted man of science.
"In his laboratory were many objects necessary to him in his researches, and, prominent among them, stood in a certain corner a human skeleton. It was a very old and much-mended skeleton, and one day the long-expected end arrived, and it tumbled to pieces.
"Thus it became necessary to purchase another.
"The man of science visited a dealer he well knew--a little parchment-faced old man who kept a dingy shop, where nothing was ever sold, within the shadow of the towers of Notre Dame.
"The little parchment-faced old man had just the very thing that Monsieur wanted--a singularly fine and well-proportioned 'study.' It should be sent round and set up in Monsieur's laboratory that very afternoon.
"The dealer was as good as his word. When Monsieur entered his laboratory that evening, the thing was in its place.
"Monsieur seated himself in his high-backed chair, and tried to collect his thoughts. But Monsieur's thoughts were unruly, and inclined to wander, and to wander always in one direction.
"Monsieur opened a large volume and commenced to read. He read of a man who had wronged another and fled from him, the other man following. Finding himself reading this, he closed the book angrily, and went and stood by the window and looked out. He saw before him the sun-pierced nave of a great cathedral, and on the stones lay a dead man with a mocking smile upon his face.
"Cursing himself for a fool, he turned away with a laugh. But his laugh was short-lived, for it seemed to him that something else in the room was laughing also. Struck suddenly still, with his feet glued to the ground, he stood listening for a while: then sought with starting eyes the corner from where the sound had seemed to come. But the white thing standing there was only grinning.
"Monsieur wiped the damp sweat from his head and hands, and stole out.
"For a couple of days he did not enter the room again. On the third, telling himself that his fears were those of a hysterical girl, he opened the door and went in. To shame himself, he took his lamp in his hand, and crossing over to the far corner where the skeleton stood, examined it. A set of bones bought for three hundred francs. Was he a child, to be scared by such a bogey!
"He held his lamp up in front of the thing's grinning head. The flame of the lamp flickered as though a faint breath had passed over it.
"The man explained this to himself by saying that the walls of the house were old and cracked, and that the wind might creep in anywhere. He repeated this explanation to himself as he recrossed the room, walking backwards, with his eyes fixed on the thing. When he reached his desk, he sat down and gripped the arms of his chair till his fingers turned white.
"He tried to work, but the empty sockets in that grinning head seemed to be drawing him towards them. He rose and battled with his inclination to fly screaming from the room. Glancing fearfully about him, his eye fell upon a high screen, standing before the door. He dragged it forward, and placed it between himself and the thing, so that he could not see it--nor it see him. Then he sat down again to his work. For a while he forced himself to look at the book in front of him, but at last, unable to control himself any longer, he suffered his eyes to follow their own bent.
"It may have been an hallucination. He may have accidentally placed the screen so as to favour such an illusion. But what he saw was a bony hand coming round the corner of the screen, and, with a cry, he fell to the floor in a swoon.
"The people of the house came running in, and lifting him up, carried him out, and laid him upon his bed. As soon as he recovered, his first question was, where had they found the thing-- where was it when they entered the room? And when they told him they had seen it standing where it always stood, and had gone down into the room to look again, because of his frenzied entreaties, and returned trying to hide their smiles, he listened to their talk about overwork, and the necessity for change and rest, and said they might do with him as they would.
"So for many months the laboratory door remained locked. Then there came a chill autumn evening when the man of science opened it again, and closed it behind him.
"He lighted his lamp, and gathered his instruments and books around him, and sat down before them in his high-backed chair. And the old terror returned to him.
"But this time he meant to conquer himself. His nerves were stronger now, and his brain clearer; he would fight his unreasoning fear. He crossed to the door and locked himself in, and flung the key to the other end of the room, where it fell among jars and bottles with an echoing clatter.
"Later on, his old housekeeper, going her final round, tapped at his door and wished him good-night, as was her custom. She received no response, at first, and, growing nervous, tapped louder and called again; and at length an answering 'good-night' came back to her.
"She thought little about it at the time, but afterwards she remembered that the voice that had replied to her had been strangely grating and mechanical. Trying to describe it, she likened it to such a voice as she would imagine coming from a statue.
"Next morning his door remained still locked. It was no unusual thing for him to work all night and far into the next day, so no one thought to be surprised. When, however, evening came, and yet he did not appear, his servants gathered outside the room and whispered, remembering what had happened once before.
"They listened, but could hear no sound. They shook the door and called to him, then beat with their fists upon the wooden panels. But still no sound came from the room.
"Becoming alarmed, they decided to burst open the door, and, after many blows, it gave way, and they crowded in.
He sat bolt upright in his high-backed chair. They thought at first he had died in his sleep. But when they drew nearer and the light fell upon him, they saw the livid marks of bony fingers round his throat; and in his eyes there was a terror such as is not often seen in human eyes."
Brown was the first to break the silence that followed. He asked me if I had any brandy on board. He said he felt he should like just a nip of brandy before going to bed. That is one of the chief charms of Jephson's stories: they always make you feel you want a little brandy.
__________________________________
Τζερόουμ Κ. Τζερόουμ
Ο Άνθρωπος της Επιστήμης (1892)
Απόδοση: Βασίλης Κ. Μηλίτσης
Συνάντησα μια μέρα στο Στραντ κάποιον που ήξερα πολύ καλά – έτσι νόμιζα – αν και είχα να τον δω για χρόνια. Βαδίσαμε μαζί μέχρι το Τσέρινγκ Κρος, όπου δώσαμε τα χέρια και αποχαιρετιστήκαμε. Το επόμενο πρωί, μίλησα γι’ αυτή μας τη συνάντηση σ’ έναν κοινό μας φίλο, και τότε έμαθα για πρώτη φορά πως ο άνθρωπός μου είχε πεθάνει πριν από έξι μήνες.
Το φυσικό συμπέρασμα ήταν πως τον είχα περάσει για κάποιον άλλο, ένα λάθος που, μη έχοντας καλή μνήμη να συγκρατώ πρόσωπα, συχνά κάνω. Αυτό, όμως, που ήταν αξιοσημείωτο σχετικά με το ζήτημα ήταν ότι κατά τη διάρκεια του περιπάτου μας συζητούσα με τον άνθρωπο νομίζοντας πως ήταν εκείνος ο άλλος που είχε πεθάνει και, είτε κατά σύμπτωση ή όχι, οι απαντήσεις του ούτε για μια στιγμή δεν έδειξαν το λάθος μου.
Μόλις τελείωσα, ο Τζέφσον, ο οποίος μ’ άκουγε πολύ σκεπτικός, με ρώτησε αν πίστευα στον πνευματισμό «στο έπακρον».
«Αυτό είναι μεγάλο θέμα», απάντησα. «Τι θέλεις να πεις με την έκφραση ‘πνευματισμό στο έπακρον;’
«Να, πιστεύεις πως τα πνεύματα των νεκρών όχι μόνο έχουν τη δύναμη να επισκέπτονται ξανά τη γη κατά βούληση, αλλά και ότι, όταν βρεθούν εδώ, έχουν τη δύναμη να δρουν, ή μάλλον, να προκαλούν δράση; Να σου πω μια συγκεκριμένη περίπτωση: Ένας πνευματιστής φίλος μου, ένας λογικός και καθόλου ευφάνταστος άνθρωπος, μου είπε κάποτε πως ένα τραπέζι, μέσω του οποίου το πνεύμα ενός φίλου συνήθιζε να επικοινωνεί μαζί του, τον πλησίασε μια νύχτα αργά από την άλλη άκρη του δωματίου, χωρίς να το καλέσουν, και τον στρίμωξε πάνω στον τοίχο. Τώρα μπορεί κανείς να το πιστέψει ή δεν μπορεί;»
«Εγώ θα μπορούσα», ο Μπράουν ανέλαβε ν’ απαντήσει. «Αλλά, πριν προχωρήσω, θα επιθυμούσα να πω μερικά λόγια για φίλο που σας είπε την ιστορία. Μιλώντας γενικά», συνέχισε, «μου φαίνεται ότι η διαφορά μεταξύ του φυσικού και του υπερφυσικού, όπως συνηθίζουμε να λέμε, είναι απλώς η διαφορά μεταξύ της συχνότητας και της σπανιότητας του φαινομένου. Έχοντας μια θεώρηση των φαινομένων που αναγκαζόμαστε να παραδεχτούμε, νομίζω πως είναι παράλογο να αμφιβάλλουμε για κάτι που δεν μπορούμε να διαψεύσουμε».
«Όσο για μένα», παρατήρησε ο Μακσόνασι, «δεν πιστεύω ότι τα φιλικά μας πνεύματα μπορούν, όπως τους αποδίδεται, πολύ ευκολότερα να μας διασκεδάζουν απ’ όσο μπορώ να πιστέψω στην επιθυμία τους να το κάνουν».
«Δηλαδή», πρόσθεσε ο Τζέφσον, «δεν μπορείς να κατανοήσεις γιατί ένα πνεύμα, που δεν περιορίζεται όπως εμείς από κοινωνικές δεσμεύσεις, θα πρέπει να νοιάζεται να περνάει τα βράδια του με το να διεξάγει επίπονες και παιδαριώδεις συνομιλίες σ’ ένα δωμάτιο γεμάτο αφύσικα ανιαρούς ανθρώπους;»
«Ακριβώς αυτό είναι που δεν μπορώ να καταλάβω», συμφώνησε ο Μακσόνασι.
«Ούτε κι εγώ», είπε ο Τζέφσον. «Αλλά σκεφτόμουν κάτι εντελώς διαφορετικό. Ας υποθέσουμε πως κάποιος πεθαίνει με ανεκπλήρωτο τον πιο διακαή πόθο της καρδιάς του· πιστεύεις ότι το πνεύμα του θα είχε τη δύναμη να επιστρέψει στη γη και να περατώσει το έργο που διακόπηκε;»
«Να σου πω», απάντησε ο Μακσόνασι, «αν παραδεχτούμε τη δυνατότητα ότι τα πνεύματα ενδιαφέρονται κατά κάποιο τρόπο για τις υποθέσεις αυτού του κόσμου, είναι βέβαιο πως είναι πιο λογικό να φανταστούμε ότι ασχολούνται με ένα τέτοιο έργο όπως το υπονοείς από το να πιστέψουμε πως ασχολούνται με το να εκτελούν φτηνές ταχυδακτυλουργίες του σαλονιού. Αλλά εσύ πού το πας;»
«Μα, σ’ αυτό», αποκρίθηκε ο Τζέφσον, έχοντας καβαλήσει την καρέκλα του και στηρίζοντας τα χέρια του στη πλάτη της. «Ένας ηλικιωμένος Γάλλος γιατρός μου αφηγήθηκε μια ιστορία σήμερα το πρωί στο νοσοκομείο. Τα πραγματικά γεγονότα είναι λίγα και απλά: όλα όσα είναι γνωστά μπορεί κανείς να τα διαβάσει στα αρχεία της αστυνομίας του Παρισιού, όπως αυτά τα γεγονότα διαδραματίστηκαν πριν από εξήντα δύο χρόνια.
»Το πιο σημαντικό μέρος της υπόθεσης, όμως, είναι εκείνο που δεν το γνωρίζουμε και ποτέ δε θα το μάθουμε.
»Η ιστορία αρχίζει με μια μεγάλη αδικία που έγινε από κάποιον σε κάποιον άλλο. Ποια ήταν αύτη η αδικία, δεν ξέρω. Όμως τείνω να πιστέψω πως είχε να κάνει με γυναίκα. Νομίζω πως αυτός που αδικήθηκε μίσησε εκείνον που τον αδίκησε με τέτοια ένταση που συχνά δεν καταλαμβάνει τον νου ενός ανθρώπου, εκτός κι αν μετριασθεί από την ανάμνηση μιας γυναικείας πνοής.
»Υποστηρίζω πως αυτό είναι απλά μια εικασία, και το θέμα δεν έχει σημασία. Ο άντρας που έκανε την αδικία έτρεξε να εξαφανιστεί και ο αδικημένος τον κυνήγησε. Ήταν ένα κυνηγητό κατά πόδας, μόνο που ο καταδιωκόμενος είχε το πλεονέκτημα να είναι μια μέρα μπροστά. Ο στίβος αυτού του αγώνα ήταν ολόκληρος ο κόσμος και το διακύβευμα ήταν η ζωή του πρώτου.
»Εκείνες τις μέρες λίγοι ήταν εκείνοι που έκαναν μακρινά ταξίδια, πράγμα που διευκόλυνε τον έναν να βρει τα ίχνη του άλλου. Ο πρώτος ποτέ δεν ήξερε πόσο κοντά ή μακριά ήταν ο άλλος πίσω του, και ελπίζοντας ότι μπορεί να του είχε ξεφύγει, καθόταν να ξεκουραστεί για λίγο. Ο δεύτερος, γνωρίζοντας πάντα πόσο μακριά ο πρώτος προηγούνταν, δε σταματούσε ποτέ, κι έτσι κάθε μέρα ο άντρας που τον παρακινούσε το Μίσος πλησίαζε όλο και πιο κοντά στον άντρα που τον παρακινούσε ο Φόβος.
»Και στην εκάστοτε πόλη η απάντηση στην ίδια ερώτηση ήταν: ‘Στις εφτά η ώρα χθες το βράδυ, Μεσιέ’. ‘Α, στις εφτά. Δώσε μου κάτι να φάω, γρήγορα, ενώ θα φροντίζουν τα άλογα’.
»Στον επόμενο υπολογισμό θα έμεναν δεκαέξι ώρες.
»Περνώντας από ένα μοναχικό σαλέ, ο Μεσιέ βγάζει το κεφάλι του από το παράθυρο και ρωτάει: ‘Πριν πόση ώρα πέρασε μια άμαξα από εδώ μ’ έναν ψηλό, ξανθό άντρα μέσα;’ ‘Μια τέτοια άμαξα πέρασε νωρίς το πρωί, Μεσιέ’. ‘Ευχαριστώ, συνέχισε, αμαξά, και θα έχετε ο καθένας εκατό φράγκα αν βγάλετε το πέρασμα πριν το χάραμα’. ‘Κι αν τα άλογα ψοφήσουν, Μεσιέ;’ ‘Δυο φορές την αξία τους σαν ζωντανά’.
Μια μέρα ο άντρας που τον εξουσίαζε ο Φόβος κοίταξε και είδε την ανοιχτή πόρτα ενός καθεδρικού ναού και μπαίνοντας μέσα, γονάτισε να προσευχηθεί. Προσευχήθηκε θερμά αρκετή ώρα, διότι οι άνθρωποι όταν βρίσκονται σε δύσκολη θέση, κρέμονται και από την τελευταία κλωστή της πίστης. Ζήτησε συγχώρηση για την αμαρτία του, και, το πιο σημαντικό, προσευχήθηκε για την άφεση των συνεπειών του αμαρτήματός του και για να γλιτώσει από τον διώκτη του. Λίγα στασίδια πιο πέρα, απέναντί του, ήταν γονατιστός κι ο εχθρός του που προσευχόταν κι αυτός.
»Αλλά η προσευχή του δεύτερου, επειδή ήταν απλά μια ευχαριστήρια προσευχή, ήταν σύντομη, κι έτσι όταν ο πρώτος σήκωσε το βλέμμα του, αντίκρισε το πρόσωπο του εχθρού του να τον κοιτάζει επίμονα πάνω από τις πλάτες των στασιδιών μ’ ένα ειρωνικό χαμόγελο.
»Δεν έκανε καμιά προσπάθεια να σηκωθεί, αλλά παρέμεινε γονατιστός, υπνωτισμένος από το βλέμμα χαράς που έλαμπε στα μάτια του πρώτου. Τότε ο αδικήσας άρχισε να προσπερνά ένα – ένα τα ψηλά στασίδια και να πλησιάζει τον άλλον διστακτικά.
»Τότε, ακριβώς καθώς ο αδικημένος στάθηκε δίπλα στον αδικήσαντα, καταχαρούμενος για την ευκαιρία που του παρουσιάστηκε να πάρει το δίκιο του πίσω, άρχισαν ξαφνικά να χτυπούν οι καμπάνες του ναού, και ο άντρας με την αναπάντεχη ευκαιρία εκδίκησης, έμεινε στον τόπο από καρδιακή προσβολή, νεκρός στο δάπεδο της εκκλησίας, με το ειρωνικό χαμόγελο ζωγραφισμένο ακόμη στα χείλη του.
»Τότε ο αδικήσας σηκώθηκε από τη θέση του και βγήκε ευχαριστώντας τον Θεό.
»Τι απέγινε η σορός του άλλου δεν είναι γνωστό. Ήταν το σώμα ενός ξένου που πέθανε ξαφνικά μέσα στον καθεδρικό ναό. Κανείς δεν υπήρχε να τον αναγνωρίσει ούτε και να τον αναζητήσει.
»Τα χρόνια πέρασαν και ο επιζήσας της τραγωδίας έγινε ένας άξιος και χρήσιμος πολίτης, καθώς επίσης ονομαστός επιστήμονας.
»Στο εργαστήριό του υπήρχαν πολλά αντικείμενα αναγκαία για την έρευνά του, και ανάμεσά τους δέσποζε σε μια γωνία ένας ανθρώπινος σκελετός. Ήταν πολύ παλιός και πολύ επισκευασμένος, και γι’ αυτό μια μέρα ήρθε το αναμενόμενο τέλος του: σωριάστηκε και έγινε κομμάτια.
»Κι έτσι αναγκάστηκε να αγοράσει έναν καινούργιο σκελετό.
»Ο άνθρωπος της επιστήμης επισκέφθηκε έναν έμπορο που γνώριζε καλά – έναν μικρόσωμο ξερακιανό γέρο που διατηρούσε ένα βρόμικο μαγαζί, όπου τίποτε ποτέ δεν πουλούσε, μέσα στη σκιά των καμπαναριών της Παναγίας των Παρισίων.
»Ο μικρόσωμος ξερακιανός γέρος είχε ακριβώς αυτό που ήθελε ο Μεσιέ – ένα ασυνήθιστα ωραίο και με καλές αναλογίες ‘αντικείμενο μελέτης’. Έδωσε εντολή να σταλεί και να συναρμολογηθεί στο εργαστήριο του Μεσιέ το ίδιο απόγευμα.
»Ο έμπορος τήρησε πιστά τον λόγο του. Όταν ο Μεσιέ μπήκε στο εργαστήριό του εκείνο το βράδυ, το ‘αντικείμενο’ ήταν στη θέση του.
»Ο Μεσιέ κάθισε στην καρέκλα με την ψηλή πλάτη και προσπάθησε να βάλει σε μια σειρά τις σκέψεις του. Αυτές όμως ήταν απείθαρχες και είχαν την τάση να περιπλανώνται, πάντα όμως σε μια κατεύθυνση.
»Ο Μεσιέ άνοιξε έναν μεγάλο τόμο και άρχισε να διαβάζει. Διάβαζε για κάποιον που είχε αδικήσει έναν άλλο και το έσκασε, αλλά ο άλλος τον καταδίωξε. Συνειδητοποιώντας το τι διάβαζε , έκλεισε το βιβλίο θυμωμένος, και πήγε και στάθηκε κοντά στο παράθυρο κοιτάζοντας προς τα έξω. Είδε μπροστά του την εικόνα ενός ηλιόλουστου κλίτους ενός καθεδρικού ναού, και πάνω στις πλάκες του δαπέδου να κείτεται ένας άντρας μ’ ένα σαρκαστικό χαμόγελο στο πρόσωπό του.
»Αναθεματίζοντας τον εαυτόν του για το πόσο ανόητος είναι, απομακρύνθηκε γελώντας. Αλλά του κόπηκε το γέλιο, γιατί του φάνηκε πως και κάτι άλλο γελούσε μέσα στο δωμάτιο. Σαν να τον χτύπησε κεραυνός, κοκάλωσε με τα πόδια κολλημένα στο δάπεδο και αφουγκράστηκε για λίγο: κατόπιν έστρεψε τα μάτια του ανήσυχος προς τη γωνία απ’ όπου φάνηκε να προήλθε το γέλιο. Αλλά το άσπρο πράγμα που απλά στεκόταν εκεί μειδιούσε σαρδόνια.
»Ο Μεσιέ σκούπισε τον κρύο ιδρώτα από το κεφάλι του και τα χέρια και βγήκε αθόρυβα.
»Για δυο μέρες δεν ξαναπάτησε στο δωμάτιο. Την τρίτη, λέγοντας τον εαυτόν του ότι οι φόβοι του ήταν τέτοιοι όπως ενός υστερικού κοριτσιού, άνοιξε την πόρτα και μπήκε. Προς ντροπή του, πήρε μαζί του μια λάμπα, και διασχίζοντας το δωμάτιο προς την απέναντι γωνία, όπου στεκόταν ο σκελετός, βάλθηκε να τον εξετάζει. Ένα σύνολο οστών που αγόρασε για τριακόσια φράγκα. Παιδί ήταν να φοβηθεί από ένα τέτοιο ‘στοιχειό?!’
»Σήκωσε τη λάμπα μπροστά στο κεφάλι του πράγματος που φαινόταν να μειδιά σαρκαστικά. Η φλόγα της λάμπας τρεμόπαιξε λες και πέρασε μια ανεπαίσθητη ανάσα από πάνω της.
»Ο ίδιος το εξήγησε λέγοντας στον εαυτόν του πως οι τοίχοι του σπιτιού ήταν παλιοί και ραγισμένοι, και ότι ρεύμα αέρος θα μπορούσε να εισβάλει από παντού. Το επανέλαβε ξανά στον εαυτόν του καθώς ξαναδιέσχιζε το δωμάτιο βαδίζοντας προς τα πίσω με τα μάτια καρφωμένα στο ‘πράγμα’. Φθάνοντας στο γραφείο του, κάθισε και έσφιξε τα μπράτσα του καθίσματός του μέχρι που τα δάχτυλά του έγιναν άσπρα.
»Προσπάθησε να δουλέψει αλλά οι άδειες κόγχες κι εκείνο το μειδίαμα της νεκροκεφαλής φαίνονταν να τον έλκουν προς το μέρος τους. Σηκώθηκε και πάλεψε με τον πειρασμό να φύγει από το δωμάτιο ουρλιάζοντας. Ρίχνοντας φοβισμένες ματιές τριγύρω του, το μάτι του έπεσε σ’ ένα ψηλό παραπέτασμα που βρισκόταν μπροστά από την πόρτα. Το έσυρε προς τα μπρος και το τοποθέτησε μεταξύ του και του ‘πράγματος’ έτσι που να μη το βλέπει – ούτε κι αυτό να τον βλέπει. Κατόπιν κάθισε και στρώθηκε στη δουλειά. Για ένα διάστημα ανάγκασε τον εαυτόν του να κοιτάξει στο βιβλίο που ήταν μπροστά του. Όμως μη μπορώντας τελικά να ελέγξει άλλο τον εαυτόν του, άφησε τα μάτια του να πάνε εκεί που αυτά ήθελαν.
»Μπορεί να ήταν μια παραίσθηση. Μπορεί τυχαία να τοποθέτησε το παραπέτασμα έτσι ώστε να ευνοεί τη δημιουργία μιας τέτοιας παραίσθησης. Αλλά αυτό που είδε ήταν ένα κοκαλιάρικο χέρι να βγαίνει από τη γωνία του παραπετάσματος, και μ’ ένα ουρλιαχτό ο άντρας έπεσε στο πάτωμα λιπόθυμος.
»Το υπηρετικό προσωπικό έσπευσε και, σηκώνοντάς τον, τον έβγαλε από το δωμάτιο και τον ξάπλωσε στο κρεβάτι του. Μόλις συνήλθε, το πρώτο που ρώτησε ήταν πού είχαν βρει το ‘πράγμα’ – πού ήταν αυτό όταν μπήκαν στο δωμάτιο. Όταν του απάντησαν ότι αυτό έστεκε στη συνηθισμένη του θέση, κι όταν πήγαν να ξανακοιτάξουν στο δωμάτιο, μετά από τις αγωνιώδεις του παρακλήσεις, και επέστρεψαν πασχίζοντας να κρύψουν τα χαμόγελά τους, άκουσε να μιλούν για υπερκόπωση και την ανάγκη αλλαγής περιβάλλοντος και ανάπαυσης. Τους είπε, όσο αφορά τον ίδιο, να κάνουν όπως καταλαβαίνουν.
»Έτσι για πολλούς μήνες η πόρτα του εργαστηρίου παρέμεινε κλειδωμένη. Κατόπιν μια ψυχρή φθινοπωρινή βραδιά, ο άνθρωπος της επιστήμης την ξανάνοιξε και μπήκε στο εργαστήριο κλείνοντάς την πίσω του.
»Άναψε τη λάμπα του και μάζεψε γύρω του τα όργανα και τα βιβλία του, και κάθισε στην καρέκλα με την ψηλή πλάτη. Και τότε ήρθε ξανά ο παλιός τρόμος.
»Αλλά τη φορά αυτή ήταν αποφασισμένος να νικήσει τον εαυτόν του. Τα νεύρα του είχαν τώρα δυναμώσει και το μυαλό του ήταν πιο καθαρό για να καταπολεμήσει τον παράλογο φόβο του. Κατευθύνθηκε προς την πόρτα, κλειδώθηκε στο δωμάτιο και πέταξε το κλειδί στην άλλη άκρη του δωματίου, όπου έπεσε ανάμεσα στα βάζα και στα φιαλίδια με έναν κροτάλισμα.
»Αργότερα η οικονόμος του, κάνοντας την τελευταία της επιθεώρηση, χτύπησε την πόρτα του και τον καληνύχτισε, κατά το συνήθειο της. Μη λαμβάνοντας αρχικά καμιά απόκριση και ανησυχώντας, χτύπησε δυνατότερα και ξανακάλεσε. Τελικά ακούστηκε μια φωνή λέγοντας ‘καλή νύχτα’.
»Σκέφτηκε για λίγο τότε, αλλά μετά θυμήθηκε ότι η φωνή που της αποκρίθηκε ακούστηκε παράξενα τραχιά και μηχανική. Προσπαθώντας να την περιγράψει, την παρομοίωσε σαν μια φωνή που μπορούσε ν’ αρθρώσει ένα άγαλμα.
»Το επόμενο πρωί η πόρτα του εργαστηρίου ήταν ακόμη κλειδωμένη. Δεν ήταν ασυνήθιστο ο επιστήμονας να εργάζεται όλη νύχτα και αργά την επόμενη μέρα. Κι έτσι κανείς δεν εξεπλάγη. Όταν όμως έφτασε το βράδυ κι αυτός ακόμη να φανεί, το υπηρετικό προσωπικό μαζεύτηκε έξω από το δωμάτιο και ψιθυρίζοντας θυμήθηκαν τι είχε συμβεί ξανά πριν.
»Έστησαν αυτί ν’ ακούσουν, αλλά κανείς ήχος δεν έβγαινε. Κούνησαν δυνατά την πόρτα και του φώναξαν, και κατόπιν άρχισαν να χτυπούν με τις γροθιές τους τα ξύλινα φύλλα της. Όμως, ούτε κιχ δεν ακουγόταν από το δωμάτιο.
»Αναστατωμένοι, αποφάσισαν να σπάσουν την πόρτα και μετά από πολλές προσπάθειες, αυτή ενέδωσε και όρμησαν μέσα στο δωμάτιο.
»Τον βρήκαν ανακαθισμένο κατακόρυφα στην καρέκλα του σαν κεραυνοβολημένο. Στην αρχή πίστεψαν πως είχε πεθάνει στον ύπνο του. Αλλά όταν τον πλησίασαν και το φως έπεσε πάνω του, είδαν τα μπλάβα σημάδια από κοκαλιάρικα δάχτυλα γύρω από τον λαιμό του, και στα μάτια του ήταν ζωγραφισμένος ο τρόμος που συχνά δεν βλέπεις σε ανθρώπινα μάτια».
Ο Μπράουν ήταν ο πρώτος που έσπασε τη σιωπή που είχε ακολουθήσει. Με ρώτησε αν είχα καθόλου μπράντι στον μπουφέ. Είπε πως ένιωθε την ανάγκη να πιει μόνο μια μικρή γουλιά πριν πάει για ύπνο. Αυτή είναι η κύρια γοητεία των ιστοριών που αφηγείται ο Τζέφσον: πάντα σε κάνουν να θέλεις λίγο μπράντι.
Ο συγγραφέας γεννήθηκε το 1859 στο Στράφορντσαρ της Αγγλία και πέθανε το 1927 στο Νορθάμπτον. Υπήρξε ηθοποιός, θεατρικός συγγραφέας και εκδότης. Ασχολήθηκε κυρίως με το χιουμοριστικό είδος γραφής.
"The Man of Science"
(1892)
I met a man in the Strand one day that I knew very well, as I thought, though I had not seen him for years. We walked together to Charing Cross, and there we shook hands and parted. Next morning, I spoke of this meeting to a mutual friend, and then I learnt, for the first time, that the man had died six months before.
The natural inference was that I had mistaken one man for another, an error that, not having a good memory for faces, I frequently fall into. What was remarkable about the matter, however, was that throughout our walk I had conversed with the man under the impression that he was that other dead man, and, whether by coincidence or not, his replies had never once suggested to me my mistake.
As soon as I finished, Jephson, who had been listening very thoughtfully, asked me if I believed in spiritualism "to its fullest extent."
"That is rather a large question," I answered. "What do you mean by 'spiritualism to its fullest extent'?"
"Well, do you believe that the spirits of the dead have not only the power of revisiting this earth at their will, but that, when here, they have the power of action, or rather, of exciting to action? Let me put a definite case. A spiritualist friend of mine, a sensible and by no means imaginative man, once told me that a table, through the medium of which the spirit of a friend had been in the habit of communicating with him, came slowly across the room towards him, of its own accord, one night as he sat alone, and pinioned him against the wall. Now can any of you believe that, or can't you?"
"I could," Brown took it upon himself to reply; "but, before doing so, I should wish for an introduction to the friend who told you the story. Speaking generally," he continued, "it seems to me that the difference between what we call the natural and the supernatural is merely the difference between frequency and rarity of occurrence. Having regard to the phenomena we are compelled to admit, I think it illogical to disbelieve anything we are unable to disprove."
"For my part," remarked MacShaughnassy, "I can believe in the ability of our spirit friends to give the quaint entertainments credited to them much easier than I can in their desire to do so."
"You mean," added Jephson, "that you cannot understand why a spirit, not compelled as we are by the exigencies of society, should care to spend its evenings carrying on a laboured and childish conversation with a room full of abnormally uninteresting people."
"That is precisely what I cannot understand," MacShaughnassy agreed.
"Nor I, either," said Jephson. "But I was thinking of something very different altogether. Suppose a man died with the dearest wish of his heart unfulfilled, do you believe that his spirit might have power to return to earth and complete the interrupted work?"
"Well," answered MacShaughnassy, "if one admits the possibility of spirits retaining any interest in the affairs of this world at all, it is certainly more reasonable to imagine them engaged upon a task such as you suggest, than to believe that they occupy themselves with the performance of mere drawing-room tricks. But what are you leading up to?"
"Why, to this," replied Jephson, seating himself straddle-legged across his chair, and leaning his arms upon the back. "I was told a story this morning at the hospital by an old French doctor. The actual facts are few and simple; all that is known can be read in the Paris police records of sixty-two years ago.
"The most important part of the case, however, is the part that is not known, and that never will be known.
"The story begins with a great wrong done by one man unto another man. What the wrong was I do not know. I am inclined to think, however, it was connected with a woman. I think that, because he who had been wronged hated him who had wronged him with a hate such as does not often burn in a man's brain, unless it be fanned by the memory of a woman's breath.
"Still that is only conjecture, and the point is immaterial. The man who had done the wrong fled, and the other man followed him. It became a point-to-point race, the first man having the advantage of a day's start. The course was the whole world, and the stakes were the first man's life.
"Travellers were few and far between in those days, and this made the trail easy to follow. The first man, never knowing how far or how near the other was behind him, and hoping now and again that he might have baffled him, would rest for a while. The second man, knowing always just how far the first one was before him, never paused, and thus each day the man who was spurred by Hate drew nearer to the man who was spurred by Fear.
"At this town the answer to the never-varied question would be:-
"'At seven o'clock last evening, M'sieur.'
"'Seven--ah; eighteen hours. Give me something to eat, quick, while the horses are being put to.'
"At the next the calculation would be sixteen hours.
"Passing a lonely chalet, Monsieur puts his head out of the window:-
"'How long since a carriage passed this way, with a tall, fair man inside?'
"'Such a one passed early this morning, M'sieur.'
"'Thanks, drive on, a hundred francs apiece if you are through the pass before daybreak.'
"'And what for dead horses, M'sieur?'
"'Twice their value when living.'
"One day the man who was ridden by Fear looked up, and saw before him the open door of a cathedral, and, passing in, knelt down and prayed. He prayed long and fervently, for men, when they are in sore straits, clutch eagerly at the straws of faith. He prayed that he might be forgiven his sin, and, more important still, that he might be pardoned the consequences of his sin, and be delivered from his adversary; and a few chairs from him, facing him, knelt his enemy, praying also.
"But the second man's prayer, being a thanksgiving merely, was short, so that when the first man raised his eyes, he saw the face of his enemy gazing at him across the chair-tops, with a mocking smile upon it.
"He made no attempt to rise, but remained kneeling, fascinated by the look of joy that shone out of the other man's eyes. And the other man moved the high-backed chairs one by one, and came towards him softly.
"Then, just as the man who had been wronged stood beside the man who had wronged him, full of gladness that his opportunity had come, there burst from the cathedral tower a sudden clash of bells, and the man, whose opportunity had come, broke his heart and fell back dead, with that mocking smile still playing round his mouth.
"And so he lay there.
'Then the man who had done the wrong rose up and passed out, praising God.
"What became of the body of the other man is not known. It was the body of a stranger who had died suddenly in the cathedral. There was none to identify it, none to claim it.
"Years passed away, and the survivor in the tragedy became a worthy and useful citizen, and a noted man of science.
"In his laboratory were many objects necessary to him in his researches, and, prominent among them, stood in a certain corner a human skeleton. It was a very old and much-mended skeleton, and one day the long-expected end arrived, and it tumbled to pieces.
"Thus it became necessary to purchase another.
"The man of science visited a dealer he well knew--a little parchment-faced old man who kept a dingy shop, where nothing was ever sold, within the shadow of the towers of Notre Dame.
"The little parchment-faced old man had just the very thing that Monsieur wanted--a singularly fine and well-proportioned 'study.' It should be sent round and set up in Monsieur's laboratory that very afternoon.
"The dealer was as good as his word. When Monsieur entered his laboratory that evening, the thing was in its place.
"Monsieur seated himself in his high-backed chair, and tried to collect his thoughts. But Monsieur's thoughts were unruly, and inclined to wander, and to wander always in one direction.
"Monsieur opened a large volume and commenced to read. He read of a man who had wronged another and fled from him, the other man following. Finding himself reading this, he closed the book angrily, and went and stood by the window and looked out. He saw before him the sun-pierced nave of a great cathedral, and on the stones lay a dead man with a mocking smile upon his face.
"Cursing himself for a fool, he turned away with a laugh. But his laugh was short-lived, for it seemed to him that something else in the room was laughing also. Struck suddenly still, with his feet glued to the ground, he stood listening for a while: then sought with starting eyes the corner from where the sound had seemed to come. But the white thing standing there was only grinning.
"Monsieur wiped the damp sweat from his head and hands, and stole out.
"For a couple of days he did not enter the room again. On the third, telling himself that his fears were those of a hysterical girl, he opened the door and went in. To shame himself, he took his lamp in his hand, and crossing over to the far corner where the skeleton stood, examined it. A set of bones bought for three hundred francs. Was he a child, to be scared by such a bogey!
"He held his lamp up in front of the thing's grinning head. The flame of the lamp flickered as though a faint breath had passed over it.
"The man explained this to himself by saying that the walls of the house were old and cracked, and that the wind might creep in anywhere. He repeated this explanation to himself as he recrossed the room, walking backwards, with his eyes fixed on the thing. When he reached his desk, he sat down and gripped the arms of his chair till his fingers turned white.
"He tried to work, but the empty sockets in that grinning head seemed to be drawing him towards them. He rose and battled with his inclination to fly screaming from the room. Glancing fearfully about him, his eye fell upon a high screen, standing before the door. He dragged it forward, and placed it between himself and the thing, so that he could not see it--nor it see him. Then he sat down again to his work. For a while he forced himself to look at the book in front of him, but at last, unable to control himself any longer, he suffered his eyes to follow their own bent.
"It may have been an hallucination. He may have accidentally placed the screen so as to favour such an illusion. But what he saw was a bony hand coming round the corner of the screen, and, with a cry, he fell to the floor in a swoon.
"The people of the house came running in, and lifting him up, carried him out, and laid him upon his bed. As soon as he recovered, his first question was, where had they found the thing-- where was it when they entered the room? And when they told him they had seen it standing where it always stood, and had gone down into the room to look again, because of his frenzied entreaties, and returned trying to hide their smiles, he listened to their talk about overwork, and the necessity for change and rest, and said they might do with him as they would.
"So for many months the laboratory door remained locked. Then there came a chill autumn evening when the man of science opened it again, and closed it behind him.
"He lighted his lamp, and gathered his instruments and books around him, and sat down before them in his high-backed chair. And the old terror returned to him.
"But this time he meant to conquer himself. His nerves were stronger now, and his brain clearer; he would fight his unreasoning fear. He crossed to the door and locked himself in, and flung the key to the other end of the room, where it fell among jars and bottles with an echoing clatter.
"Later on, his old housekeeper, going her final round, tapped at his door and wished him good-night, as was her custom. She received no response, at first, and, growing nervous, tapped louder and called again; and at length an answering 'good-night' came back to her.
"She thought little about it at the time, but afterwards she remembered that the voice that had replied to her had been strangely grating and mechanical. Trying to describe it, she likened it to such a voice as she would imagine coming from a statue.
"Next morning his door remained still locked. It was no unusual thing for him to work all night and far into the next day, so no one thought to be surprised. When, however, evening came, and yet he did not appear, his servants gathered outside the room and whispered, remembering what had happened once before.
"They listened, but could hear no sound. They shook the door and called to him, then beat with their fists upon the wooden panels. But still no sound came from the room.
"Becoming alarmed, they decided to burst open the door, and, after many blows, it gave way, and they crowded in.
He sat bolt upright in his high-backed chair. They thought at first he had died in his sleep. But when they drew nearer and the light fell upon him, they saw the livid marks of bony fingers round his throat; and in his eyes there was a terror such as is not often seen in human eyes."
Brown was the first to break the silence that followed. He asked me if I had any brandy on board. He said he felt he should like just a nip of brandy before going to bed. That is one of the chief charms of Jephson's stories: they always make you feel you want a little brandy.
__________________________________
Τζερόουμ Κ. ΤζερόουμΟ Άνθρωπος της Επιστήμης (1892)
Απόδοση: Βασίλης Κ. Μηλίτσης
Συνάντησα μια μέρα στο Στραντ κάποιον που ήξερα πολύ καλά – έτσι νόμιζα – αν και είχα να τον δω για χρόνια. Βαδίσαμε μαζί μέχρι το Τσέρινγκ Κρος, όπου δώσαμε τα χέρια και αποχαιρετιστήκαμε. Το επόμενο πρωί, μίλησα γι’ αυτή μας τη συνάντηση σ’ έναν κοινό μας φίλο, και τότε έμαθα για πρώτη φορά πως ο άνθρωπός μου είχε πεθάνει πριν από έξι μήνες.
Το φυσικό συμπέρασμα ήταν πως τον είχα περάσει για κάποιον άλλο, ένα λάθος που, μη έχοντας καλή μνήμη να συγκρατώ πρόσωπα, συχνά κάνω. Αυτό, όμως, που ήταν αξιοσημείωτο σχετικά με το ζήτημα ήταν ότι κατά τη διάρκεια του περιπάτου μας συζητούσα με τον άνθρωπο νομίζοντας πως ήταν εκείνος ο άλλος που είχε πεθάνει και, είτε κατά σύμπτωση ή όχι, οι απαντήσεις του ούτε για μια στιγμή δεν έδειξαν το λάθος μου.
Μόλις τελείωσα, ο Τζέφσον, ο οποίος μ’ άκουγε πολύ σκεπτικός, με ρώτησε αν πίστευα στον πνευματισμό «στο έπακρον».
«Αυτό είναι μεγάλο θέμα», απάντησα. «Τι θέλεις να πεις με την έκφραση ‘πνευματισμό στο έπακρον;’
«Να, πιστεύεις πως τα πνεύματα των νεκρών όχι μόνο έχουν τη δύναμη να επισκέπτονται ξανά τη γη κατά βούληση, αλλά και ότι, όταν βρεθούν εδώ, έχουν τη δύναμη να δρουν, ή μάλλον, να προκαλούν δράση; Να σου πω μια συγκεκριμένη περίπτωση: Ένας πνευματιστής φίλος μου, ένας λογικός και καθόλου ευφάνταστος άνθρωπος, μου είπε κάποτε πως ένα τραπέζι, μέσω του οποίου το πνεύμα ενός φίλου συνήθιζε να επικοινωνεί μαζί του, τον πλησίασε μια νύχτα αργά από την άλλη άκρη του δωματίου, χωρίς να το καλέσουν, και τον στρίμωξε πάνω στον τοίχο. Τώρα μπορεί κανείς να το πιστέψει ή δεν μπορεί;»
«Εγώ θα μπορούσα», ο Μπράουν ανέλαβε ν’ απαντήσει. «Αλλά, πριν προχωρήσω, θα επιθυμούσα να πω μερικά λόγια για φίλο που σας είπε την ιστορία. Μιλώντας γενικά», συνέχισε, «μου φαίνεται ότι η διαφορά μεταξύ του φυσικού και του υπερφυσικού, όπως συνηθίζουμε να λέμε, είναι απλώς η διαφορά μεταξύ της συχνότητας και της σπανιότητας του φαινομένου. Έχοντας μια θεώρηση των φαινομένων που αναγκαζόμαστε να παραδεχτούμε, νομίζω πως είναι παράλογο να αμφιβάλλουμε για κάτι που δεν μπορούμε να διαψεύσουμε».
«Όσο για μένα», παρατήρησε ο Μακσόνασι, «δεν πιστεύω ότι τα φιλικά μας πνεύματα μπορούν, όπως τους αποδίδεται, πολύ ευκολότερα να μας διασκεδάζουν απ’ όσο μπορώ να πιστέψω στην επιθυμία τους να το κάνουν».
«Δηλαδή», πρόσθεσε ο Τζέφσον, «δεν μπορείς να κατανοήσεις γιατί ένα πνεύμα, που δεν περιορίζεται όπως εμείς από κοινωνικές δεσμεύσεις, θα πρέπει να νοιάζεται να περνάει τα βράδια του με το να διεξάγει επίπονες και παιδαριώδεις συνομιλίες σ’ ένα δωμάτιο γεμάτο αφύσικα ανιαρούς ανθρώπους;»
«Ακριβώς αυτό είναι που δεν μπορώ να καταλάβω», συμφώνησε ο Μακσόνασι.
«Ούτε κι εγώ», είπε ο Τζέφσον. «Αλλά σκεφτόμουν κάτι εντελώς διαφορετικό. Ας υποθέσουμε πως κάποιος πεθαίνει με ανεκπλήρωτο τον πιο διακαή πόθο της καρδιάς του· πιστεύεις ότι το πνεύμα του θα είχε τη δύναμη να επιστρέψει στη γη και να περατώσει το έργο που διακόπηκε;»
«Να σου πω», απάντησε ο Μακσόνασι, «αν παραδεχτούμε τη δυνατότητα ότι τα πνεύματα ενδιαφέρονται κατά κάποιο τρόπο για τις υποθέσεις αυτού του κόσμου, είναι βέβαιο πως είναι πιο λογικό να φανταστούμε ότι ασχολούνται με ένα τέτοιο έργο όπως το υπονοείς από το να πιστέψουμε πως ασχολούνται με το να εκτελούν φτηνές ταχυδακτυλουργίες του σαλονιού. Αλλά εσύ πού το πας;»
«Μα, σ’ αυτό», αποκρίθηκε ο Τζέφσον, έχοντας καβαλήσει την καρέκλα του και στηρίζοντας τα χέρια του στη πλάτη της. «Ένας ηλικιωμένος Γάλλος γιατρός μου αφηγήθηκε μια ιστορία σήμερα το πρωί στο νοσοκομείο. Τα πραγματικά γεγονότα είναι λίγα και απλά: όλα όσα είναι γνωστά μπορεί κανείς να τα διαβάσει στα αρχεία της αστυνομίας του Παρισιού, όπως αυτά τα γεγονότα διαδραματίστηκαν πριν από εξήντα δύο χρόνια.
»Το πιο σημαντικό μέρος της υπόθεσης, όμως, είναι εκείνο που δεν το γνωρίζουμε και ποτέ δε θα το μάθουμε.
»Η ιστορία αρχίζει με μια μεγάλη αδικία που έγινε από κάποιον σε κάποιον άλλο. Ποια ήταν αύτη η αδικία, δεν ξέρω. Όμως τείνω να πιστέψω πως είχε να κάνει με γυναίκα. Νομίζω πως αυτός που αδικήθηκε μίσησε εκείνον που τον αδίκησε με τέτοια ένταση που συχνά δεν καταλαμβάνει τον νου ενός ανθρώπου, εκτός κι αν μετριασθεί από την ανάμνηση μιας γυναικείας πνοής.
»Υποστηρίζω πως αυτό είναι απλά μια εικασία, και το θέμα δεν έχει σημασία. Ο άντρας που έκανε την αδικία έτρεξε να εξαφανιστεί και ο αδικημένος τον κυνήγησε. Ήταν ένα κυνηγητό κατά πόδας, μόνο που ο καταδιωκόμενος είχε το πλεονέκτημα να είναι μια μέρα μπροστά. Ο στίβος αυτού του αγώνα ήταν ολόκληρος ο κόσμος και το διακύβευμα ήταν η ζωή του πρώτου.
»Εκείνες τις μέρες λίγοι ήταν εκείνοι που έκαναν μακρινά ταξίδια, πράγμα που διευκόλυνε τον έναν να βρει τα ίχνη του άλλου. Ο πρώτος ποτέ δεν ήξερε πόσο κοντά ή μακριά ήταν ο άλλος πίσω του, και ελπίζοντας ότι μπορεί να του είχε ξεφύγει, καθόταν να ξεκουραστεί για λίγο. Ο δεύτερος, γνωρίζοντας πάντα πόσο μακριά ο πρώτος προηγούνταν, δε σταματούσε ποτέ, κι έτσι κάθε μέρα ο άντρας που τον παρακινούσε το Μίσος πλησίαζε όλο και πιο κοντά στον άντρα που τον παρακινούσε ο Φόβος.
»Και στην εκάστοτε πόλη η απάντηση στην ίδια ερώτηση ήταν: ‘Στις εφτά η ώρα χθες το βράδυ, Μεσιέ’. ‘Α, στις εφτά. Δώσε μου κάτι να φάω, γρήγορα, ενώ θα φροντίζουν τα άλογα’.
»Στον επόμενο υπολογισμό θα έμεναν δεκαέξι ώρες.
»Περνώντας από ένα μοναχικό σαλέ, ο Μεσιέ βγάζει το κεφάλι του από το παράθυρο και ρωτάει: ‘Πριν πόση ώρα πέρασε μια άμαξα από εδώ μ’ έναν ψηλό, ξανθό άντρα μέσα;’ ‘Μια τέτοια άμαξα πέρασε νωρίς το πρωί, Μεσιέ’. ‘Ευχαριστώ, συνέχισε, αμαξά, και θα έχετε ο καθένας εκατό φράγκα αν βγάλετε το πέρασμα πριν το χάραμα’. ‘Κι αν τα άλογα ψοφήσουν, Μεσιέ;’ ‘Δυο φορές την αξία τους σαν ζωντανά’.
Μια μέρα ο άντρας που τον εξουσίαζε ο Φόβος κοίταξε και είδε την ανοιχτή πόρτα ενός καθεδρικού ναού και μπαίνοντας μέσα, γονάτισε να προσευχηθεί. Προσευχήθηκε θερμά αρκετή ώρα, διότι οι άνθρωποι όταν βρίσκονται σε δύσκολη θέση, κρέμονται και από την τελευταία κλωστή της πίστης. Ζήτησε συγχώρηση για την αμαρτία του, και, το πιο σημαντικό, προσευχήθηκε για την άφεση των συνεπειών του αμαρτήματός του και για να γλιτώσει από τον διώκτη του. Λίγα στασίδια πιο πέρα, απέναντί του, ήταν γονατιστός κι ο εχθρός του που προσευχόταν κι αυτός.
»Αλλά η προσευχή του δεύτερου, επειδή ήταν απλά μια ευχαριστήρια προσευχή, ήταν σύντομη, κι έτσι όταν ο πρώτος σήκωσε το βλέμμα του, αντίκρισε το πρόσωπο του εχθρού του να τον κοιτάζει επίμονα πάνω από τις πλάτες των στασιδιών μ’ ένα ειρωνικό χαμόγελο.
»Δεν έκανε καμιά προσπάθεια να σηκωθεί, αλλά παρέμεινε γονατιστός, υπνωτισμένος από το βλέμμα χαράς που έλαμπε στα μάτια του πρώτου. Τότε ο αδικήσας άρχισε να προσπερνά ένα – ένα τα ψηλά στασίδια και να πλησιάζει τον άλλον διστακτικά.
»Τότε, ακριβώς καθώς ο αδικημένος στάθηκε δίπλα στον αδικήσαντα, καταχαρούμενος για την ευκαιρία που του παρουσιάστηκε να πάρει το δίκιο του πίσω, άρχισαν ξαφνικά να χτυπούν οι καμπάνες του ναού, και ο άντρας με την αναπάντεχη ευκαιρία εκδίκησης, έμεινε στον τόπο από καρδιακή προσβολή, νεκρός στο δάπεδο της εκκλησίας, με το ειρωνικό χαμόγελο ζωγραφισμένο ακόμη στα χείλη του.
»Τότε ο αδικήσας σηκώθηκε από τη θέση του και βγήκε ευχαριστώντας τον Θεό.
»Τι απέγινε η σορός του άλλου δεν είναι γνωστό. Ήταν το σώμα ενός ξένου που πέθανε ξαφνικά μέσα στον καθεδρικό ναό. Κανείς δεν υπήρχε να τον αναγνωρίσει ούτε και να τον αναζητήσει.
»Τα χρόνια πέρασαν και ο επιζήσας της τραγωδίας έγινε ένας άξιος και χρήσιμος πολίτης, καθώς επίσης ονομαστός επιστήμονας.
»Στο εργαστήριό του υπήρχαν πολλά αντικείμενα αναγκαία για την έρευνά του, και ανάμεσά τους δέσποζε σε μια γωνία ένας ανθρώπινος σκελετός. Ήταν πολύ παλιός και πολύ επισκευασμένος, και γι’ αυτό μια μέρα ήρθε το αναμενόμενο τέλος του: σωριάστηκε και έγινε κομμάτια.
»Κι έτσι αναγκάστηκε να αγοράσει έναν καινούργιο σκελετό.
»Ο άνθρωπος της επιστήμης επισκέφθηκε έναν έμπορο που γνώριζε καλά – έναν μικρόσωμο ξερακιανό γέρο που διατηρούσε ένα βρόμικο μαγαζί, όπου τίποτε ποτέ δεν πουλούσε, μέσα στη σκιά των καμπαναριών της Παναγίας των Παρισίων.
»Ο μικρόσωμος ξερακιανός γέρος είχε ακριβώς αυτό που ήθελε ο Μεσιέ – ένα ασυνήθιστα ωραίο και με καλές αναλογίες ‘αντικείμενο μελέτης’. Έδωσε εντολή να σταλεί και να συναρμολογηθεί στο εργαστήριο του Μεσιέ το ίδιο απόγευμα.
»Ο έμπορος τήρησε πιστά τον λόγο του. Όταν ο Μεσιέ μπήκε στο εργαστήριό του εκείνο το βράδυ, το ‘αντικείμενο’ ήταν στη θέση του.
»Ο Μεσιέ κάθισε στην καρέκλα με την ψηλή πλάτη και προσπάθησε να βάλει σε μια σειρά τις σκέψεις του. Αυτές όμως ήταν απείθαρχες και είχαν την τάση να περιπλανώνται, πάντα όμως σε μια κατεύθυνση.
»Ο Μεσιέ άνοιξε έναν μεγάλο τόμο και άρχισε να διαβάζει. Διάβαζε για κάποιον που είχε αδικήσει έναν άλλο και το έσκασε, αλλά ο άλλος τον καταδίωξε. Συνειδητοποιώντας το τι διάβαζε , έκλεισε το βιβλίο θυμωμένος, και πήγε και στάθηκε κοντά στο παράθυρο κοιτάζοντας προς τα έξω. Είδε μπροστά του την εικόνα ενός ηλιόλουστου κλίτους ενός καθεδρικού ναού, και πάνω στις πλάκες του δαπέδου να κείτεται ένας άντρας μ’ ένα σαρκαστικό χαμόγελο στο πρόσωπό του.
»Αναθεματίζοντας τον εαυτόν του για το πόσο ανόητος είναι, απομακρύνθηκε γελώντας. Αλλά του κόπηκε το γέλιο, γιατί του φάνηκε πως και κάτι άλλο γελούσε μέσα στο δωμάτιο. Σαν να τον χτύπησε κεραυνός, κοκάλωσε με τα πόδια κολλημένα στο δάπεδο και αφουγκράστηκε για λίγο: κατόπιν έστρεψε τα μάτια του ανήσυχος προς τη γωνία απ’ όπου φάνηκε να προήλθε το γέλιο. Αλλά το άσπρο πράγμα που απλά στεκόταν εκεί μειδιούσε σαρδόνια.
»Ο Μεσιέ σκούπισε τον κρύο ιδρώτα από το κεφάλι του και τα χέρια και βγήκε αθόρυβα.
»Για δυο μέρες δεν ξαναπάτησε στο δωμάτιο. Την τρίτη, λέγοντας τον εαυτόν του ότι οι φόβοι του ήταν τέτοιοι όπως ενός υστερικού κοριτσιού, άνοιξε την πόρτα και μπήκε. Προς ντροπή του, πήρε μαζί του μια λάμπα, και διασχίζοντας το δωμάτιο προς την απέναντι γωνία, όπου στεκόταν ο σκελετός, βάλθηκε να τον εξετάζει. Ένα σύνολο οστών που αγόρασε για τριακόσια φράγκα. Παιδί ήταν να φοβηθεί από ένα τέτοιο ‘στοιχειό?!’
»Σήκωσε τη λάμπα μπροστά στο κεφάλι του πράγματος που φαινόταν να μειδιά σαρκαστικά. Η φλόγα της λάμπας τρεμόπαιξε λες και πέρασε μια ανεπαίσθητη ανάσα από πάνω της.
»Ο ίδιος το εξήγησε λέγοντας στον εαυτόν του πως οι τοίχοι του σπιτιού ήταν παλιοί και ραγισμένοι, και ότι ρεύμα αέρος θα μπορούσε να εισβάλει από παντού. Το επανέλαβε ξανά στον εαυτόν του καθώς ξαναδιέσχιζε το δωμάτιο βαδίζοντας προς τα πίσω με τα μάτια καρφωμένα στο ‘πράγμα’. Φθάνοντας στο γραφείο του, κάθισε και έσφιξε τα μπράτσα του καθίσματός του μέχρι που τα δάχτυλά του έγιναν άσπρα.
»Προσπάθησε να δουλέψει αλλά οι άδειες κόγχες κι εκείνο το μειδίαμα της νεκροκεφαλής φαίνονταν να τον έλκουν προς το μέρος τους. Σηκώθηκε και πάλεψε με τον πειρασμό να φύγει από το δωμάτιο ουρλιάζοντας. Ρίχνοντας φοβισμένες ματιές τριγύρω του, το μάτι του έπεσε σ’ ένα ψηλό παραπέτασμα που βρισκόταν μπροστά από την πόρτα. Το έσυρε προς τα μπρος και το τοποθέτησε μεταξύ του και του ‘πράγματος’ έτσι που να μη το βλέπει – ούτε κι αυτό να τον βλέπει. Κατόπιν κάθισε και στρώθηκε στη δουλειά. Για ένα διάστημα ανάγκασε τον εαυτόν του να κοιτάξει στο βιβλίο που ήταν μπροστά του. Όμως μη μπορώντας τελικά να ελέγξει άλλο τον εαυτόν του, άφησε τα μάτια του να πάνε εκεί που αυτά ήθελαν.
»Μπορεί να ήταν μια παραίσθηση. Μπορεί τυχαία να τοποθέτησε το παραπέτασμα έτσι ώστε να ευνοεί τη δημιουργία μιας τέτοιας παραίσθησης. Αλλά αυτό που είδε ήταν ένα κοκαλιάρικο χέρι να βγαίνει από τη γωνία του παραπετάσματος, και μ’ ένα ουρλιαχτό ο άντρας έπεσε στο πάτωμα λιπόθυμος.
»Το υπηρετικό προσωπικό έσπευσε και, σηκώνοντάς τον, τον έβγαλε από το δωμάτιο και τον ξάπλωσε στο κρεβάτι του. Μόλις συνήλθε, το πρώτο που ρώτησε ήταν πού είχαν βρει το ‘πράγμα’ – πού ήταν αυτό όταν μπήκαν στο δωμάτιο. Όταν του απάντησαν ότι αυτό έστεκε στη συνηθισμένη του θέση, κι όταν πήγαν να ξανακοιτάξουν στο δωμάτιο, μετά από τις αγωνιώδεις του παρακλήσεις, και επέστρεψαν πασχίζοντας να κρύψουν τα χαμόγελά τους, άκουσε να μιλούν για υπερκόπωση και την ανάγκη αλλαγής περιβάλλοντος και ανάπαυσης. Τους είπε, όσο αφορά τον ίδιο, να κάνουν όπως καταλαβαίνουν.
»Έτσι για πολλούς μήνες η πόρτα του εργαστηρίου παρέμεινε κλειδωμένη. Κατόπιν μια ψυχρή φθινοπωρινή βραδιά, ο άνθρωπος της επιστήμης την ξανάνοιξε και μπήκε στο εργαστήριο κλείνοντάς την πίσω του.
»Άναψε τη λάμπα του και μάζεψε γύρω του τα όργανα και τα βιβλία του, και κάθισε στην καρέκλα με την ψηλή πλάτη. Και τότε ήρθε ξανά ο παλιός τρόμος.
»Αλλά τη φορά αυτή ήταν αποφασισμένος να νικήσει τον εαυτόν του. Τα νεύρα του είχαν τώρα δυναμώσει και το μυαλό του ήταν πιο καθαρό για να καταπολεμήσει τον παράλογο φόβο του. Κατευθύνθηκε προς την πόρτα, κλειδώθηκε στο δωμάτιο και πέταξε το κλειδί στην άλλη άκρη του δωματίου, όπου έπεσε ανάμεσα στα βάζα και στα φιαλίδια με έναν κροτάλισμα.
»Αργότερα η οικονόμος του, κάνοντας την τελευταία της επιθεώρηση, χτύπησε την πόρτα του και τον καληνύχτισε, κατά το συνήθειο της. Μη λαμβάνοντας αρχικά καμιά απόκριση και ανησυχώντας, χτύπησε δυνατότερα και ξανακάλεσε. Τελικά ακούστηκε μια φωνή λέγοντας ‘καλή νύχτα’.
»Σκέφτηκε για λίγο τότε, αλλά μετά θυμήθηκε ότι η φωνή που της αποκρίθηκε ακούστηκε παράξενα τραχιά και μηχανική. Προσπαθώντας να την περιγράψει, την παρομοίωσε σαν μια φωνή που μπορούσε ν’ αρθρώσει ένα άγαλμα.
»Το επόμενο πρωί η πόρτα του εργαστηρίου ήταν ακόμη κλειδωμένη. Δεν ήταν ασυνήθιστο ο επιστήμονας να εργάζεται όλη νύχτα και αργά την επόμενη μέρα. Κι έτσι κανείς δεν εξεπλάγη. Όταν όμως έφτασε το βράδυ κι αυτός ακόμη να φανεί, το υπηρετικό προσωπικό μαζεύτηκε έξω από το δωμάτιο και ψιθυρίζοντας θυμήθηκαν τι είχε συμβεί ξανά πριν.
»Έστησαν αυτί ν’ ακούσουν, αλλά κανείς ήχος δεν έβγαινε. Κούνησαν δυνατά την πόρτα και του φώναξαν, και κατόπιν άρχισαν να χτυπούν με τις γροθιές τους τα ξύλινα φύλλα της. Όμως, ούτε κιχ δεν ακουγόταν από το δωμάτιο.
»Αναστατωμένοι, αποφάσισαν να σπάσουν την πόρτα και μετά από πολλές προσπάθειες, αυτή ενέδωσε και όρμησαν μέσα στο δωμάτιο.
»Τον βρήκαν ανακαθισμένο κατακόρυφα στην καρέκλα του σαν κεραυνοβολημένο. Στην αρχή πίστεψαν πως είχε πεθάνει στον ύπνο του. Αλλά όταν τον πλησίασαν και το φως έπεσε πάνω του, είδαν τα μπλάβα σημάδια από κοκαλιάρικα δάχτυλα γύρω από τον λαιμό του, και στα μάτια του ήταν ζωγραφισμένος ο τρόμος που συχνά δεν βλέπεις σε ανθρώπινα μάτια».
Ο Μπράουν ήταν ο πρώτος που έσπασε τη σιωπή που είχε ακολουθήσει. Με ρώτησε αν είχα καθόλου μπράντι στον μπουφέ. Είπε πως ένιωθε την ανάγκη να πιει μόνο μια μικρή γουλιά πριν πάει για ύπνο. Αυτή είναι η κύρια γοητεία των ιστοριών που αφηγείται ο Τζέφσον: πάντα σε κάνουν να θέλεις λίγο μπράντι.
Ο συγγραφέας γεννήθηκε το 1859 στο Στράφορντσαρ της Αγγλία και πέθανε το 1927 στο Νορθάμπτον. Υπήρξε ηθοποιός, θεατρικός συγγραφέας και εκδότης. Ασχολήθηκε κυρίως με το χιουμοριστικό είδος γραφής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου