Δευτέρα, Μαΐου 29, 2023

Κάτω από έναν άλλο ήλιο - The Manchurian Candidate (1962)

Ψυχροπολεμικό αριστούργημα του Τζον Φρανκενχάιμερ (ΗΠΑ, 1962, ασπρόμαυρη, 122.00΄). Παίζουν: Φρανκ Σινάτρα, Λόρενς Χάρβει, Άντζελα Λάνσμπουρι, Τζέιμς Γκρέγκορι, Τζάνετ Λι.

__________________

Ανάλυση του έργου από τον Κώστα Τσιναρίδη με θέμα : Οι διαφορές «ψυχροπολεμικής πορνογραφίας» ταινίας-σχολίου για τον Ψυχρό Πόλεμο:

Πηγή: Η Κινηματογραφική Λέσχη των εργαζομένων της ΕΡΤ-3 και το

Κέντρο Μελετών & Ερευνών για το Σινεμά

Η ανάλυση που θα διανεμηθεί είναι η ακόλουθη:

«Το Κάτω από έναν άλλο ήλιο είναι, αν όχι η καλύτερη, σίγουρα η πιο συνταρακτική δημιουργία του Τζον Φρανκενχάιμερ. Credit: Getty Images/Frederick M. Brown Με σενάριο βασισμένο σε μυθιστόρημα της λεγόμενης «ψυχροπολεμικής πορνογραφίας» (cold war pornography), καταφέρνει τελικά να υπερβεί την ψυχροπολεμική υστερία, αφού την ανατμήσει σχεδόν χειρουργικά.

Μια ομάδα Αμερικανών στρατιωτών του πολέμου της Κορέας επιστρέφει με τιμές στην πατρίδα. Τα μέλη της, όμως, αρχίζουν να βλέπουν παράξενους εφιάλτες, ενώ ξεκινούν και ανεξιχνίαστοι φόνοι. Η περιήγηση στην προσωπική ζωή του παρασημοφορημένου Ρέιμοντ Σο (Λόρενς Χάρβεϊ) από τον ανώτερό του αξιωματικό Μπένετ Μάρκο (Φρανκ Σινάτρα) αποκαλύπτει ένα αρρωστημένο, συμπλεγματικό σύμπαν.

Ο Φρανκενχάιμερ χρησιμοποιεί τις συμβάσεις του θρίλερ για να μιλήσει πάνω στα στερεότυπα του αμερικανικού ιδεολογικού μηχανισμού, που κατ’επέκταση διαμορφώνει έναν υστερικό ψυχισμό. Οι στρατιώτες κυριαρχούνται από μανία καταδίωξης απέναντι σε κάθε υποτιθέμενο εχθρό, εφευρίσκοντας τον ακόμα και όταν δεν υπάρχει (οι καλοκάγαθες κυρίες του εφιάλτη που μετατρέπονται σε Σοβιετικούς αξιωματούχους). Το βλέμμα τους έχει «φιλτραριστεί» ώστε να απορρίπτει καθετί διαφορετικό και να τους οδηγεί σε σπασμωδικές αντιδράσεις (η σκηνή της επικής πάλης του Σινάτρα με τον Κορεάτη υπηρέτη). Όσο για την προβολή τους μέσω της επίσημης προπαγάνδας, προβληματίζει ακόμα και τους ίδιους σχετικά με την πραγματική τους αξία.

Πέρα από την δυναμική σκηνοθετική διαχείριση, ο Φρανκενχάιμερ προχωρεί και σε αρκετές σινεφίλ αναφορές. Η σκηνή του υποτιθέμενου υπνωτισμού από Κινέζους και Βορειοκορεάτες ειδικούς παραπέμπει στην αντίστοιχη του Μάρτυρες της νίκης (1944) του Λούις Μάιλστοουν, όπου οι βασανιστές είναι Ιάπωνες (σχόλιο για τα διαχρονικά «αντικίτρινα» αμερικανικά στερεότυπα). Η δεύτερη αναφορά είναι η παρουσία της σταρ Τζάνετ Λι σε έναν φαινομενικά ασήμαντο ρόλο. Εδώ η παραπομπή γίνεται στον πλέον γνωστό της ρόλο στο Ψυχώ, όπου η υπόγεια ερωτική της επιθυμία ανακόπτεται από τον συμπλεγματικό Άντονι Πέρκινς, και τώρα από τον Σινάτρα. Αν όμως ο Πέρκινς ήταν θύμα του μητρικού προστατευτισμού, ο Σινάτρα είναι θύμα της αφομοιωμένης κυρίαρχης ιδεολογίας που εξελίσσεται σε νεύρωση.

Ο Φρανκενχάιμερ δέχτηκε τελικά τις υποδείξεις των παραγωγών και εισήγαγε έναν αρχικό πρόλογο πιστό στο μυθιστόρημα, αφενώς για να προσανατολίσει τους θεατές στην παρακολούθηση της πλοκής, αφετέρου για να μην ξεπεράσει τα πολιτικά όρια. Ωστόσο, η εισαγωγή έγινε πριν τους τίτλους αρχής και μπορεί κάλλιστα να παραβλεφθεί, αφήνοντας άθικτη την αριστουργηματική του γραφή.

Με αυτή του τη δημιουργία, ο Φρανκενχάιμερ αφήνει να διαφανεί η μεγάλη του φοβία για την αμερικανική ακροδεξιά, κάτι που θα φανεί ξεκάθαρα στις Επτά ημέρες του Μαΐου (1964). Όσο για τη Σατανική επιχείρηση (1966), την καλύτερη ταινία του, είναι ένα πικρό υπαρξιακό σχόλιο πάνω στον αμερικανικό τρόπο ζωής, που βασίζεται στο κυνήγι της οικονομικής ευημερίας. Δυστυχώς, το ριμέικ του Τζόναθαν Ντέμι Ο άνθρωπος της Μαντσουρίας (2004) δεν κατόρθωσε ούτε στο ελάχιστο να ανασυνθέσει τον διφορούμενο ποιητικό τρόμο του πρωτότυπου και συνίσταται στους σινεφίλ να το αποφύγουν.»

ΔΕΚΑ ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΧΑΣΕΤΕ ΤΟ «ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΑΛΛΟ ΗΛΙΟ»

Για την σκηνοθεσία του Τζον Φρανκενχάιμερ, που υιοθετεί ένα είδος «αντίστροφης ψυχολογίας» πάνω στην ψυχροπολεμική υστερία.
Για το σενάριο του Τζορτζ Άξελροντ, που δε διασκευάζει απλώς το πρωτότυπο μυθιστόρημα, αλλά το εμπλουτίζει σύμφωνα με το όραμα του σκηνοθέτη.
Για τις πολλές σινεφίλ αναφορές που κάνουν την ταινία ένα σχόλιο πάνω στον αμερικανικό ψυχισμό.
Για την σχεδόν παραισθησιακή σκηνή του υπνωτισμού, που χρειάστηκε μια βδομάδα για να γυριστεί.
Για τη σπουδαία ασπρόμαυρη φωτογραφία του Λάιονελ Λίντον, που χρησιμοποιεί ευρυγώνιους φακούς και συγγενεύει με τον εξπρεσιονισμό.
Για την εκπληκτική ερμηνεία του Φρανκ Σινάτρα, που φτιάχνει έναν εγκλωβισμένο ήρωα, συμπληρωματικό του επίσης εκπληκτικού Λόρενς Χάρβει.
Για τους δεύτερους ρόλους, της υστερικής μητέρας Άντζελα Λάνσμπουρι και του αγαπημένου καρατερίστα Τζέιμς Γκρέγκορι στο ρόλο του οιονεί γερουσιαστή Μακάρθι.
Για το εύρημα της τράπουλας, όπου η ντάμα μανουβράρει τον Χάρβεϊ.
Για τις εκπληκτικές ομοιότητες με την υπόθεση Όσβαλντ, που φερόταν να δολοφόνησε τον πρόεδρο Κένεντι ένα χρόνο μετά την ταινία.
Για την μετέπειτα τύχη της ταινίας μέσα στο χρόνο, η οποία παρερμηνεύτηκε από όλους τους θεατές ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης.

*************************