Ο μηχανισμός του αντισημιτικού μίσους στη Ρουμανία σε ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα

Μετωπικά στον μηχανισμό του μίσους

Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης*

efsyn.gr 

8–10 λεπτά

---

Λιονέλ Ντιρουά

Οι Ρουμάνοι, που είναι τόσο περήφανοι, γιατί μισούν τους Εβραίους; Τι είναι αυτό το οδυνηρό στις καρδιές τους;

Η «Ευγενία» του Λιονέλ Ντιρουά είναι βιβλίο που πραγματεύεται την πολιτική και κοινωνική κατάσταση στη Ρουμανία πριν και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μας πληροφορεί για όσα συνέβησαν τότε στους Εβραίους και τα οποία βρίσκονται έξω από τα συνήθη σχολικά εγχειρίδια Ιστορίας.

Παρακολουθούμε μια θλιβερή ιστορία δολοφονίας των Εβραίων από το Ιάσιο μέχρι και το Βουκουρέστι. Τους Ρουμάνους, που ήταν κακοί ή μερικές φορές χειρότεροι από τους ναζί, γιατί αν οι τελευταίοι σκότωναν για το ιδανικό καθαρής φυλής, εκείνοι παραφέρονταν θεωρώντας ότι οι Ρουμάνοι Εβραίοι τούς πήραν κάτι που τους ανήκε.

Ταυτόχρονα αφορά την ιστορία ενός γενναίου κοριτσιού που αψήφησε τους περιρρέοντες κοινωνικούς κανόνες, μιας γυναίκας για την οποία έχουν γραφτεί ελάχιστα και πάντα στη σκιά του συγγραφέα Μιχαήλ Σεμπαστιάν.

Μια ιστορία από την οποία μαθαίνουμε, παρ’ όλο που στην ουσία είναι απλώς μυθιστόρημα που βασίζεται όμως σε πραγματικά γεγονότα.

Ένα ειδύλλιο του οποίου η δράση διαδραματίζεται στο Βουκουρέστι και το Ιάσιο στον τελευταίο μεγάλο πόλεμο. Στοχαστικό και ιστορικό, συνάμα, αφού αφορά τη Ρουμανία από το 1935 έως το 1945, και παράλληλα ενοχλητικό γιατί συνοδεύεται από σκληρές και επώδυνες αλήθειες για τις οποίες πρέπει να είσαι προετοιμασμένος να επαναφέρεις στο μυαλό σου ή να προσθέσεις στις γνώσεις σου.

Ο συγγραφέας μπαίνει στη θέση της Ευγενίας που, όταν τη συναντάμε, το 1945, προσπαθεί να ανακαλέσει γραπτώς τα δέκα χρόνια που πέρασε με τον άνδρα που αγαπούσε, τον Ρουμανοεβραίο συγγραφέα Μιχαήλ Σεμπαστιάν, ο οποίος μόλις πέθανε, θύμα συνήθους τροχαίου συμβάντος. Είναι ειρωνεία ότι μόλις γλίτωσε από τον πόλεμο και παράλληλα ξέφυγε από τον αμείλικτο διωγμό των Εβραίων στη Ρουμανία, όπου ο αντισημιτισμός ήταν σχεδόν γραμμένος στα γονίδια των περισσότερων κατοίκων.

Η Ευγενία μεγάλωσε σε μια οικογένεια όπου οι εθνικιστικές ιδέες ήταν συνήθεις. Μέχρι το 1935, όταν ήταν μαθήτρια λυκείου, άρχισε να κάνει πολλαπλές ερωτήσεις στους άλλους και στον εαυτό της. Πρώτα, υπό την επιρροή της καθηγήτριας της λογοτεχνίας, η οποία έφτασε στο σημείο να καλέσει τον Μιχαήλ Σεμπαστιάν να συναντήσει τους μαθητές της, παρ’ όλο που τα μέτρα κατά των Εβραίων ήταν ήδη αντίθετα σε τέτοιου είδους πρωτοβουλίες, και ύστερα, υπερασπίζοντας αυθόρμητα τον συγγραφέα απέναντι στους εθνικιστές φοιτητές που ήρθαν να του επιτεθούν στην αίθουσα διδασκαλίας.Ρουμάνοι φασίστες, φορώντας ναζιστικά εμβλήματα παρουσιάζονται να παρελαύνουν στο Βουκουρέστι, 8 Νοεμβρίου 1936. (AP Photo)

Μεταξύ 1935 και 1945, γινόμαστε μάρτυρες της αφύπνισης της συνείδησης της Ευγενίας και των φρικαλεοτήτων που συνταράσσουν τη χώρα υπό την επιρροή των εθνικιστών και οδηγούνται στην εξουσία από καιροσκόπους στρατηγούς του Χίτλερ. Η Ευγενία εγκαταλείπει την πόλη της, το Ιάσιο, γίνεται δημοσιογράφος στο Βουκουρέστι, πριν βρει τρόπο να ενταχθεί στον ένοπλο αγώνα.

Από εκεί και πέρα, αυτό που χτίζει ο Ντιρουά είναι αξιοσημείωτο. Ξεκινώντας από το ημερολόγιο του Μιχαήλ Σεμπαστιάν, καταφέρνει να αναστήσει κάποιες λεπτομέρειες από την κοινωνική και πνευματική ζωή του Βουκουρεστίου στα προπολεμικά χρόνια, δείχνοντας παράλληλα τον συμβιβασμό των περισσότερων Ρουμάνων διανοουμένων, οπαδών ή συμπαθούντων εθνικιστικών και κυρίως των αντισημιτικών θέσεών τους. Παλινδρομεί και εντοπίζει τα κυριότερα γεγονότα, προσπαθώντας να βρει απαντήσεις σε αμείλικτα ερωτήματα.

Οι Ρουμάνοι, ας πούμε, που είναι τόσο περήφανοι, γιατί μισούν τους Εβραίους; Τι είναι αυτό το οδυνηρό στις καρδιές τους; Οι ιδέες αυτές είναι τόσο βαθιά ριζωμένες που κανείς δεν θα μπορέσει να αντιταχθεί στο φρικτό πογκρόμ στο Ιάσιο, το οποίο παρακολουθούμε μέσα από τα μάτια της Ευγενίας, η οποία είναι συντετριμμένη από τη συμπεριφορά των γειτόνων, των φίλων και φυσικά της οικογένειάς της.

Ο Ντιρουά θέτει το ερώτημα του ρόλου του συγγραφέα συγκρίνοντάς τον με εκείνον του δημοσιογράφου. Από τον Σεμπαστιάν, που αγωνίζεται και δημιουργεί, μέχρι τον Κούρτσιο Μαλαπάρτε, που ταξιδεύει σε όλη την Ευρώπη με την κάλυψη της ιδιότητας του δημοσιογράφου συγκεντρώνοντας υλικό για το μελλοντικό του μυθιστόρημα. Αλλά ίσως το πιο σημαντικό σημείο που θίγει ο συγγραφέας είναι εκείνο της οπτικής γωνίας που επιλέγει για να αφηγηθεί, ουσιαστικό στοιχείο στη διαδρομή της Ευγενίας, η οποία αρχικά είναι επιφυλακτική και απρόθυμη να δεχτεί τη θεωρία που υποστηρίζει ο Μιχαήλ, ο οποίος τονίζει τη σημασία του να ακούει κανείς τους εχθρούς του χωρίς να εξεγείρεται.

Με αυτό το μυθιστόρημα μπαίνουμε μετωπικά στον μηχανισμό του μίσους, που δεν είναι προνόμιο μερικών τεράτων, αλλά ανθρώπων που μας μοιάζουν, και στο πώς οι συνηθισμένοι άνθρωποι μετατρέπονται μερικές φορές σε δολοφόνους.

Ρουμάνοι στρατιώτες επιβλέπουν την απέλαση των Εβραίων από το Κισίνιεφ. Kishinev, Βεσσαραβία, Ρουμανία, 28 Οκτωβρίου 1941.

Κατά τη διάρκεια της απέλασης των επιζώντων από ένα πογκρόμ στο Ιάσιο στο Καλάρασι ή στο Ποντούλ Ιλοαέι, οι Ρουμάνοι σταματούν ένα τρένο για να πετάξουν τα πτώματα εκείνων που είχαν πεθάνει στο δρόμο. Ρουμανία, Ιούλιος 1941.

Ιστορικό αρχείο της πόλης της Κολωνίας

 

---

Ο στρατάρχης Ίον Αντονέσκου και οι ρουμανικές αρχές λέγεται ότι είναι άμεσα υπεύθυνοι για τους θανάτους 280.000 έως 380.000 Εβραίων και περίπου 11.000 Ρομά από το 1940 έως το 1944 στη Ρουμανία.

_______________________

Ο Λιονέλ Ντιρουά μάς κάνει να αισθανθούμε πόσο εύθραυστες είναι η δημοκρατία και η ειρήνη. Αν μαθαίνουμε πολλά για την ταραχώδη ιστορία της Ρουμανίας, αφορούν κυρίως την ανθρωπιά. Ευτυχώς, συναντάμε επίσης ενθουσιώδεις χαρακτήρες οι οποίοι μας προσφέρουν μια δήλωση αγάπης για τους Εβραίους λέγοντας πως ενσαρκώνουν την πολιτιστική ποικιλομορφία και την απεραντοσύνη του κόσμου, επειδή μακραίνουν τον ορίζοντα και χωρίς αυτούς φαντάζονται τον κόσμο σαν μωσαϊκό στενόμυαλων λαών, οχυρωμένων πίσω από τα σύνορά τους και απασχολούμενων σε πολέμους για μερικά επιπλέον στρέμματα. Η «Ευγενία» αποδεικνύεται ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα για εκείνη τη Ρουμανία και προειδοποίηση για επιστροφή των πιο σκοτεινών στιγμών της Ιστορίας!

*δ/ντης Χειρουργικής-Συγγραφέας

Γεώργιος Σχορετσανίτης - Βικιπαίδεια

---

Τη σελίδα αυτήν δεν τη φτιάχνουν επαγγελματίες κριτικοί βιβλίου. Γράφεται από αναγνώστες που απευθύνονται σε αναγνώστες για να τους μιλήσουν για κάποιο βιβλίο που τους συνεπήρε. Αν θέλετε να μοιραστείτε όσα νιώσατε διαβάζοντας ένα βιβλίο, στείλτε το κείμενό σας (το πολύ 700 λέξεις) στο smatzorou@efsyn.gr

 _______________________

Πηγές:

1.Mihail Sebastian(1907-1945) - Wikipedia

2. Romania - Holocaust Encyclopedia

3. Anti-Semitic Incidents Put Focus On Romania's Dark Role .