«Μικρή βαλκανική μουσική»
Τον Ιούλιο, όταν η Ελλάδα πνιγόταν στις πληροφορίες για τις υποκλοπές και το λογισμικό παρακολούθησης, ένας από τους πρωταγωνιστές της υπόθεσης αυτής αγωνιζόταν να προσεγγίσει έναν σέρβο επενδυτή: τον Ντράγκαν Σόλακ, που ξεκίνησε πουλώντας κασέτες στο Κραγκούγιεβατς, μία πόλη της νότιας Σερβίας, για να φτάσει να γίνει ένας από τους μεγαλύτερους ιδιοκτήτες μέσων ενημέρωσης στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Ο μεσάζων ήθελε να δείξει στον Σέρβο με το μαλτέζικο διαβατήριο πώς «ανοίγουν οι πόρτες στην Ελλάδα», αλλά εκείνος το γνώριζε ήδη καλά. Ο στόχος του, όπως και σε άλλες τοπικές αγορές, είναι να ενώσει κινητή τηλεφωνία, υπηρεσίες συνδρομητικής τηλεόρασης και ελεύθερη τηλεόραση. Ήδη στις στάσεις λεωφορείων της Αθήνας φιγουράρουν οι διαφημίσεις της συγχώνευσης της Wind με τη Nova (του ανήκουν και οι δύο). Οι αναλυτές παρατηρούν ότι επενδύει εξαιρετικά περιορισμένα κεφάλαια για μια τεχνολογία όπως αυτή, αλλά εκείνος διαβεβαιώνει ότι με τον όμιλό του, τη United (Junajted), θα επενδύσει 2 δισ. ευρώ σε οπτικές ίνες. Αλλά μπορεί;
Για τις οπτικές ίνες έχει εξασφαλισθεί χρηματοδότηση 100 εκατομμυρίων ευρώ από το RRF (Πρόγραμμα Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης) – το ένα εικοστό των χρημάτων που θα χρειαστούν. Ο όμιλος United, τον οποίον ο Σόλακ φαίνεται να ελέγχει, εμφανίζει έναν δανεισμό που φθάνει στα 4,88 δισ. και αντιστοιχεί σε 5,3 φορές το EBITDAEBITDA: Meaning, Formula, and History | Investopedia. Eπιπλέον δανεισμός καθώς τα επιτόκια καλπάζουν (ήδη η ΕΚΤ προσανατολίζεται σε νέα αύξηση) μοιάζει δύσκολος. Σε αντίθεση με τον κυρίαρχο παίκτη της αγοράς τηλεπικοινωνιών, τον όμιλο ΟΤΕ αλλά και την πολυεθνική Vodafone, που έχουν ρευστό να «κάψουν» (η οπτική ίνα στην Ελλάδα έχει μάλλον αναιμική ζήτηση), η United παρουσιάζει την τελευταία διετία αρνητικές χρηματορροές. Το ελληνικό «ταξίδι» του Ντράγκαν Σόλακ ίσως αποδειχθεί πιο σύντομο από ό,τι σε άλλες βαλκανικές χώρες, με δυσκολίες εντελώς διαφορετικές.
Ο Σόλακ βρέθηκε στην Ελλάδα επειδή διάφορες εξελίξεις τον σπρώχνουν «έξω» από την αγορά όπου ανδρώθηκε επιχειρηματικά, την πρώην Γιουγκοσλαβία. Σήμερα, μαζί με τον Ιβάν Σαββίδη και σαουδαραβικά κεφάλαια ελέγχουν ένα μεγάλο μέρος της ελεύθερης τηλεόρασης στην Ελλάδα. Μία εταιρεία που φαίνεται να ελέγχεται από τον Σόλακ αγόρασε το 2022 το 50% του Alpha, που είχε βρεθεί το 2008 στα χέρια του RTL, του μεγαλύτερου ομίλου μέσων ενημέρωσης στην Ευρώπη. Θα πει κανείς ότι «τα λεφτά δεν μυρίζουν», αλλά οι επενδυτές δεν έχουν ατζέντα; Βεβαίως ο Σόλακ, που έχει κάνει 100 αγοραπωλησίες επιχειρήσεων τα τελευταία 20 χρόνια και συμμετέχει στις ελληνικές αποκτήσεις του μέσω ενός fund (BC Partners, που αγόρασε το μερίδιο του προηγούμενου αμερικανού επενδυτή στη United), όταν βγάλει τα λεφτά του μπορεί να φύγει. Αλλά το πόσο γρήγορα θα τα βγάλει εξαρτάται και «από το πόσα θα βάλει σε μία μικρή αγορά ανώριμη για επενδύσεις υψηλής τεχνολογίας», όπως παρατηρεί στέλεχος μεγάλης συστημικής τράπεζας.
Προς το τέλος του 2022, τον περασμένο Νοέμβριο, η ΕΕ κοινοποίησε στην Ελλάδα την προθεσμία για να άρει την απαγόρευσή τηςΚαι… επίγεια τηλεόραση από τη United Group | typologies.gr (άρθρο 43 του ν. 4779/2021) σε ιδιοκτήτες συνδρομητικής τηλεόρασης που θέλουν να αποκτήσουν μερίδιο στην ελεύθερη τηλεόραση. Η διάταξη ήταν φωτογραφική για τον όμιλο του Ντράγκαν Σόλακ, που ζητούσε εκτός από το μερίδιό του στη Nova να αποκτήσει πρόσβαση στην ελεύθερη τηλεόραση. Το αντίστροφο επιτρέπεται: ιδιοκτήτες της ελεύθερης τηλεόρασης έχουν το δικαίωμα να αποκτούν μερίδιο στη συνδρομητική (περίπτωση Mega/Multichoice και Ant1/Ant1+).
O Σόλακ είχε ξεκινήσει με μία επιχείρηση που εμπορευόταν μουσικά δικαιώματα στο Κραγκούγιεβατς επί ενιαίας Γιουγκοσλαβίας και το 1990 χρηματοδότησε τη Vans, μία εταιρεία τηλεοπτικών παραγωγών και διανομών. Στο τέλος του 1992 και ενώ η Γιουγκοσλαβία διαλυόταν, πούλησε τις επιχειρήσεις του στο Βελιγράδι και αφού έζησε ένα διάστημα στη Λουμπλιάνα της Σλοβενίας, μετακόμισε στην Πράγα.
Η εταιρεία του SBB, με την οποία συγχώνευσε διάφορες άδειες μικρότερων «καλωδιακών παικτών», ιδρύθηκε στο Κραγκούγιεβατς το 2000 (επί Μιλόσεβιτς, αλλά ο Σόλακ ήταν τότε με την αντιπολίτευση), με την ονομασία KDS (Σύστημα Καλωδιακής Διανομής). Τέτοιες προσπάθειες καλωδιακής τηλεόρασης είχαν καταγραφεί δεκάδες στη Σερβία. Το 2002 ένα fund που διαχειριζόταν το ταμείο του Τζορτζ Σόρος (SPFM, Soros Private Funds Management) επένδυσε 10 εκατ. δολάρια στο KDS, μετονομάζοντάς το σε Serbia Broadband. Δύο χρόνια αργότερα η ευρωπαϊκή τράπεζα για την ανασυγκρότηση και την ανάπτυξη (EBRD) επένδυσε 15 εκατομμύρια ευρώ στο δίκτυο, που διευρύνθηκεWikileaks Diplomatic Cable: Serbia Broadband Operating in Hostile Environment αγοράζοντας 25 τοπικούς σταθμούς σε ολόκληρη τη Σερβία.
Το 2012 ο επιχειρηματίας από το Κραγκούγιεβατς κατάφερε να συγχωνεύσει τις επιχειρήσεις του στη United (Junajted), ένα εταιρικό μόρφωμα με έδρα αρχικά στο Λουξεμβούργο και αργότερα στην Ολλανδία (Άμστερνταμ). Η νέα εταιρεία άπλωσε τα πλοκάμια της παίρνοντας μια άδεια εθνικής εμβέλειας στην Κροατία (Nova TV), ενώ για μία πενταετία απέκτησε ως συνεταίρο την αμερικανική KKR, που αντιπροσώπευσε σε αυτό το deal ο πρώην διευθυντής της CIA στρατηγός Πετρέους. To 2018 η KKR πουλάει το μερίδιό της στην BC Partners, αποκομίζοντας κέρδος μισού δισ. ευρώ. Λίγο αργότερα και αφού η United αγοράζει τη Vivacom στη Βουλγαρία, ανακοινώνει αμέσως μετά τις εκλογές στην Ελλάδα την εξαγορά της Forthnet, μιας εταιρείας που δεν την ήθελε κανείς – ή μάλλον όσοι την ήθελαν ζητούσαν να την αγοράσουν δωρεάν.
Είναι η γρηγορότερα αναπτυσσόμενη επιχείρηση κινητής τηλεφωνίας στην γειτονική χώρα την τελευταία επταετία. Παράλληλα με τη Vivacom, η United εξαγόρασε τον όμιλο των μέσων ενημέρωσης του Βούλγαρου βουλευτή, ολιγάρχη και εκδότη Ντέλιαν Πέεβσκι. Ο Πέεβσκι, που κληρονόμησε την αυτοκρατορία του από την μαμά του, που διεύθυνε την βουλγαρική λοταρία,Bulgaria: Magnitsky sanctions against mogul Delyan Peevski shift media landscape | International Press Institute εμφανιζότανBulgaria: Magnitsky sanctions against mogul Delyan Peevski shift media landscape | International Press Institute ως το 2016 με βάση το «πόθεν έσχες» του με λίγα ακίνητα και ένα παλιό αυτοκίνητο.
Ξαφνικά τα τελευταία έξι χρόνια ο Πέεβσκι –κάποιες από τις εταιρείες του οποίου έχουν την έδρα τους στο Ντουμπάϊ– εμφανίζει εισοδήματα εκατομμυρίων ευρώ, χωρίς να είναι σαφές το είδος της δραστηριότητας αυτών των επιχειρήσεων. Ο ίδιος ο Πέεβσκι, που διόριζε και έπαυε εισαγγελείς, αστυνομικούς και τελωνειακούς,Bulgaria and the Pandora Case: nothing shocking in a country accustomed to corruption | Veridica φέρεται με βάση τα Pandora PapersBulgaria and the Pandora Case: nothing shocking in a country accustomed to corruption | Veridica να διαθέτει πολλές υπεράκτιες εταιρείες σε φορολογικούς παραδείσους, ενώ η δημοσιογραφική έρευνα έχει αποδείξει ότι κάποιες από τις εταιρείες του σχετίζονται με τον κολοσσό καπνικών Bulgartabac, που πουλήθηκε το 2017 στην ΒΑΤ (British American Tobacco). Η ιστορία του Πέεβσκι παραπέμπει κι αυτή σε μία μικρή βαλκανική μουσική, αν και αρκετά κακόηχη και πάντως διαφορετική από εκείνη του Σόλακ: εξελέγη με το κόμμα της τουρκικής μειονότητας, αν και δεν έχει τέτοια καταγωγή και αποτέλεσε τον γενικό μεσάζοντα του καθεστώτος για τις βρώμικες δουλειές ως το 2021, όταν οι Αμερικανοί του επέβαλαν κυρώσειςBulgarian Politics Shaken by Unprecedented US Sanctions | BalkanInsight και τον ανάγκασαν να «ξεφορτωθεί» περιουσιακά του στοιχεία.
O Πέεβσκι, σύμφωνα με τα στοιχεία των αμερικανικών υπηρεσιώνTreasury Sanctions Influential Bulgarian Individuals and Their Expansive Networks for Engaging in Corruption | Press Release, June 2, 2021, U.S. Department of the Treasury, παρείχε πολιτική προστασία σε διάφορους για να μπορεί ανεμπόδιστος να αναπτύσσει την εγκληματική του δραστηριότητα. Με την εξαγορά των μέσων του Πέεβσκι από τον Σόλακ σταματούν οι προσωπικές επιθέσεις από τις εφημερίδες του ομίλου σε αντιφρονούντες, χωρίς να εγκαταλειφθεί η πολιτική τους γραμμή.
Ο Σόλακ εκτός από τις εφημερίδες του Πέεβσκι αγόρασε και το κανάλι Nova από τον Κίριλ Ντομούσιεβ, έναν επιχειρηματία με εντελώς διαφορετικό προφίλ από εκείνο του Πέεβσκι. Επίσης αγόρασε εκείνη την περίοδο, το 2020, ένα σπίτι στο Σεν Τροπέ από έναν άλλο βούλγαρο ολιγάρχη, τον Κράσιμιρ ΓκέρκοφKrassimir Guergov, πρώην μέλος των μυστικών υπηρεσιών επί κουμμουνιστικού καθεστώτος, που έγινε ο βασιλιάς της διαφήμισης αφότου πέρασε από το CNN. Ο Γκέρκοφ είναι παλιός γνώριμος στη Σερβία, καθώς τον Απρίλιο του 2014 εμφανίζεται να αγοράζει την επιχείρηση Direct Media από τον πολιτικό της αντιπολίτευσης Ντράγκαν Τζίλας.
Στην αγορά της Direct Media παίζει ρόλο και ο ελβετός δικηγόρος Βόλφραμ Αντρέας Κουόνι, που είναι μέλος της διοίκησης της United αλλά έχει και άλλες ενδιαφέρουσες ιδιότητες, όπως π.χ. ότι μέχρι μερικές μέρες μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είναι μέλος της θυγατρικής τράπεζας της GazpromWolfram Kuoni legt sein Amt bei Gazprombank nieder | Inside Paradeplatz στην Ελβετία. Ο Κουόνι φαίνεται να παίζει κρίσιμο ρόλο σε εταιρείες που συνδέονται με απόκτηση περιουσιακών στοιχείων του Σόλακ και της συζύγου του. Ήταν ο Κουόνι άνθρωπος των Ρώσων; Δεν φαίνεται κάτι τέτοιο, παρά το γεγονός ότι παρέμεινε αντιπρόεδρος της τράπεζας της Gazprom και μετά την έναρξη ερευνών από την ελβετική εισαγγελία το 2014, μετά την εισβολή στην Κριμαία. Ο Κουόνι, που υπήρξε επί 10 χρόνια αντιπρόεδρος της ρωσικής τράπεζαςSVP-Staranwalt in Gazprom-Turbulenz | Inside Paradeplatz, αντιπροσώπευε συμφέροντα ενός ουκρανού ολιγάρχη και ενός ιρανού επιχειρηματία στο Λίχτενσταϊν και επιχείρησε να σώσει μια τράπεζα στο μικροσκοπικό κράτος με τη βοήθεια του χρηματιστηρίου κρυπτονομισμάτων στην Κίνα (κάτι με το οποίο οι αρχές του Λίχτενσταϊν διαφώνησαν).
Ο Σόλακ ζει στην Ελβετία –ο Κουόνι έχει παίξει ρόλο και στην αγορά του ακινήτου του εκεί– αλλά ένας από τους λόγους που ζει εκτός Σερβίας είναι ότι τον θεωρεί πολύ ενοχλητικό ο ισχυρός άνδρας της χώρας, πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς (ο Σόλακ έχει ισχυρή παρουσία στη Σλοβενία, την Κροατία, τη Βοσνία και το Μαυροβούνιο, όπου συχνά επίσης συγκρούεται με τη διοίκηση και την πολιτική, αλλά πουθενά η σχέση του με την εξουσία δεν είναι τόσο πολύπλοκη όσο στη Σερβία). Το 2018 ο Σόλακ έχασε τα δικαιώματα της Premier League, όταν ο κρατικός οργανισμός τηλεπικοινωνιών έδωσε ένα εξωφρενικό ποσό για να τα αγοράσει (750 εκατομμύρια ευρώ).
Από το 2018 και μετά και ειδικά μέσα στην πανδημία, η ελευθερία του τύπου στη ΣερβίαMedia freedom in Serbia περιορίζεται δραματικά. Το 40% των δημοσιογράφων είναι διατεθειμένοι να δουλέψουν με λιγότερα χρήματα, αρκεί να μην υπάρχουν τόσες παρεμβάσεις στο έργο τους από την εργοδοσία και την πολιτική. Σε αυτό το κλίμα, Βούτσιτς και μέσα του Σόλακ αλληλοκατηγορούνται για σχέσεις με τη μαφία και το οργανωμένο έγκλημα. Σε μία εκπομπή στην τηλεόραση Nova, ένας προσκεκλημένος κατηγόρησε μέλη της οικογένειας του προέδρουSerbian President Pledges to “Fight the Lies” About His Son | OCCRP για δεσμούς με μία από τις δύο μοντενεγρίνικες συμμορίεςSerbian Court Sentences Montenegro’s Mafia Clan Leader in Absentia | OCCRP που ελέγχουν τη διακίνηση ναρκωτικών στη χώρα και συνδέονται με δύο τουλάχιστον δολοφονίες και στη χώρα μαςΒάρη: Οι Μαυροβούνιοι μαφιόζοι κρύβονταν στην Ελλάδα 2 χρόνια | The TOC. Από την άλλη, τα μέσα που ελέγχει η σερβική κυβέρνηση κατηγορούν τον Σόλακ ότι δεν πληρώνει φόρους και δικαιώματα σε καλλιτέχνες. Ο ίδιος λέει ότι οι επιθέσεις αυτές είναι το κόστος των δημοσιογραφικών στάνταρ που τηρούν τα μέσα του. Παρόλα αυτά, ο συντάκτης μιας έκθεσης του 2018, που προκάλεσαν τα ίδια τα μέσα του Σόλακ, εξέφρασε αμφιβολίες για το αν τα στάνταρ αυτά τηρούνται.
Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η Ουάσιγκτον άρχισε να πιέζει τη Σερβία να «στρίψει» δυτικά. Παρά το γεγονός ότι ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς ουδέποτε στράφηκε ανοιχτά κατά της Ρωσίας, σηματοδότησε στους Αμερικανούς ότι θα ήταν έτοιμος να «γυρίσει δυτικότερα» και ως απόδειξη των προθέσεών του να εκχωρήσει ένα μειοψηφικό ποσοστό του κολοσσού Telecom Serbia σε δυτικά κεφάλαια. Αν και ο Βούτσιτς διαβεβαιώνει τους ρώσους συνομιλητές του ότι το παραμικρό δεν έχει αλλάξει στις σχέσεις της Σερβίας –τελευταίου συμμάχου της Ρωσίας στην Ευρώπη– με τη Ρωσία, δεν κουράζεται να επαναλαμβάνει στους Αμερικανούς και τους Βρετανούς ότι είναι έτοιμος για ένα προσεκτικό άνοιγμα στη Δύση (πριν από 23 χρόνια η Δύση είχε βομβαρδίσει τη Σερβία σε έναν πόλεμο που όλοι οι Σέρβοι θυμούνται). Η Δύση έχει κι άλλα «δώρα» στον Βούτσιτς αν δείξει συνέπεια στην επιλογή ενός πιο ευρωπαϊκού δρόμου: αγοράζει ένα μέρος του εξωτερικού του χρέουςSerbia wins $1 bln UAE loan amid headwinds over Russia | Alarabiya News, που βρίσκεται τώρα στα χέρια των Κινέζων, με τη βοήθεια των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. «Θα ζητήσει για όλα αυτά κάποιο αντάλλαγμα ή κάποια ανταλλάγματα και αυτά έχουν σχέση με το Κόσοβο, με την επιτάχυνση των συζητήσεων με την ΕΕ και τη δυνατότητά του να ελέγξει την εσωτερική πολιτική σκηνή, άρα και τα μέσα ενημέρωσης», είπε ευρωπαίος διπλωμάτης στο inside story. «Αν με αυτό εννοούν τον όμιλο του Σόλακ κάνουν λάθος», απαντάει πηγή της ΕΕ που βρίσκεται πολύ κοντά στις συνομιλίες με το Βελιγράδι. «Ο Σόλακ δεν επενδύει πλέον στη Σερβία και ο Βούτσιτς προσπαθεί να ελέγξει όλο και περισσότερο τα μέσα ενημέρωσης. Μετά από αυτό το όριο, η Σερβία δεν θα είναι ακριβώς το κράτος δικαίου που φανταζόμαστε στην Ευρώπη».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου