Οι επιπτώσεις της συντριβής του αμερικανικού ονείρου στον ψυχικό κόσμο των αστών και μεγαλοαστών του μεσοπολέμου σε δύο έργα του Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ

 

Οι εικόνες που συνοδεύουν το κείμενο της Κωστούλας Μάκη  προέρχονται από την έκθεση του Μιχάλη Μανουσάκη με τίτλο «Παίδων Μουσείο Ανοχύρωτο» που πραγματοποιείται στην γκαλερί Έκφραση - Γιάννα Γραμματοπούλου (Βαλαωρίτου 9α, Αθήνα). Στην έκθεση παρουσιάζεται μέρος της συλλογής του Μανουσάκη που περιλαμβάνει φωτογραφίες παιδιών και παιχνίδια από το διάστημα 1860-1930. Μέχρι 14/1.

1882-1930, Moritz Gottschalk, Ξύλινο κουκλόσπιτο με μπλε στέγη, Γερμανία

Κλασικά κείμενα

Της Κωστούλας Μάκη*

 

Κυριακάτικη Αυγή: ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ

avgi-anagnoseis.blogspot.com/

ΦΡΑΝΣΙΣ ΣΚΟΤ ΦΙΤΖΕΡΑΛΝΤ, Το κακοτράχαλο πέρασμα και άλλες ιστορίες, Μετάφραση: Ρ. Πέσσαχ, Εισαγωγή: Στ. Ροζάνης, εκδόσεις Ηριδανός, σελ. 198

ΦΡΑΝΣΙΣ ΣΚΟΤ ΦΙΤΖΕΡΑΛΝΤ, Έρωτας στη νύχτα, Μετάφραση - Επίμετρο: Σ. Γεροδήμου, εκδόσεις Ερατώ, σελ. 366

 

«Κάποτε στη μακριά, καλυμμένη προβλήτα, ήρθες σε μια χώρα που έμοιαζε φάντασμα το οποίο δεν ήταν πλέον Εδώ και δεν ήταν ακόμη Εκεί».

(Το κακοτράχαλο πέρασμα, σ. 11)

Οι «περιπατητικές» αναγνώσεις στα κλασικά κείμενα εμπεριέχουν πολυδαίδαλους δρόμους και κινδύνους. Ας πούμε πως ο κλασικισμός στο παλίμψηστο των μέχρι τώρα ερμηνειών μπορεί να αναπαράγει έναν πρωτόγονο βιογραφισμό ή παράλληλα να παραμείνει σε απλουστευτικές διαπιστώσεις, σχεδόν ισοπεδωτικές. Η αναγνωστική περιπλάνηση διατηρεί το περιεχόμενό της αν και εφόσον συνδέεται με ιστορικότητα που ανατέμνει σε επάλληλες συνομιλιακές επιστρώσεις το εδώ και τώρα των ημερών με τις εκτυλίξεις του παρελθόντος, θίγοντας μελλοντικές προοπτικές για τις κινήσεις του κόσμου, αισθητικά, προσωπικά, πολιτικά.

Στην περίπτωση του έργου του Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ αυτό που επανέρχεται ως μόνιμη επωδός είναι η περιγραφή της ανόδου και της πτώσης του αμερικάνικου ονείρου στον μεσοπόλεμο. Το κυνήγι ενός τεχνητού κόσμου, αστικού και μεγαλοαστικού βίου, με ξέφρενα πάρτυ, τζαζ μουσική, έρωτες, ποτό, την αποθέωση του σινεμά, οδηγεί σε απανωτές διαψεύσεις, και η κατάρρευση δεν είναι μόνο προσωπική αλλά σηματοδοτεί την αλλαγή των ιστορικών συνθηκών και τη λαίλαπα μιας αποσαρθρωμένης εποχής, στην οποία ανατρέπονται τα δίπολα της προόδου και της οπισθοδρόμησης, της ευτυχίας και της δυστυχίας, της κοινωνικότητας και της αποξένωσης. Όσο για τον ίδιο τον συγγραφέα, η καταξίωση και η παρακμή, η σχέση του με τη Ζέλντα Φιτζέραλντ, ο αλκοολισμός και ο θάνατος του στα σαράντα τέσσερα χρόνια του δρουν μυθοποιητικά και παραμένουν ενεργά στοιχεία που φτιάχνουν το προφίλ του μέχρι και σήμερα. Ωστόσο, τα έργα του συγγραφέα και ο ίδιος περιέχουν πολλά περισσότερα από τα παραπάνω αναγνωστικά κλισέ που περιορίζουν το εκτόπισμα του έργου και την επικαιρότητά του στο σήμερα. Οι δύο ανά χείρας προσεγμένες συλλογές διηγημάτων περιλαμβάνουν συνολικά δώδεκα διηγήματα του συγγραφέα (έξι η καθεμία και ανάμεσά τους ένα κοινό: το ο Μαγνητισμός) και είναι αφορμή για νέες κειμενικές οικειοποιήσεις.

Διαβάστε ολόκληρο το κείμενο »1900 – 1930: Σαν μια ψυχή, σαν άγγελος, το μικρό τουρκάκι στα βλέμματα των παιδιών, Ελλήνων και Τούρκων που αντάλλασαν τότε, ανιδιοτελώς πολιτισμό, όπως τ’ αδέλφια. Σήμερα τα εγγόνια των γειτόνων, σαν άλλοι Γολιάθ, αναθεωρούν τα ιερά συμφωνηθέντα των παππούδων τους1897, The New Pretty Village, Mc Louehl Bros New York

1880, Laterna Magica της εταιρίας Schoener 

Ο εικαστικός Μιχάλης Μανουσάκης επιχειρεί για τρίτη φορά (η πρώτη φορά το 2011 στο ΕΜΣΤ, Ένα μέτρο και η δεύτερη το 2016 στην ΑΣΚΤ, Ήρωες στα σκουπίδια) να προσεγγίσει με τρυφεράδα μια σημαντική ιστορική περίοδο της Ελλάδας. Όχι σαν ιστορικός, αλλά σαν άνθρωπος που διαβάζει τα ντοκουμέντα με διεισδυτικό τρόπο, κυρίως φωτογραφίες παιδιών και παιχνίδια, βάζει τον θεατή σε μηχανισμούς φαντασίας, επισημαίνοντας τη χαρά και τον πόνο, κάποιες φορές με γεγονότα και άλλες με μυθοπλαστικό λόγο. Αφορμή είναι οι χρονολογίες και οι αναφορές που είναι γραμμένες μπροστά ή πίσω από τις φωτογραφίες.

Οι σκέψεις του είναι στον ελληνισμό. Στον ελληνισμό που απλώνεται από την Αλεξάνδρεια, σε Σμύρνη, Κωνσταντινούπολη, Θράκη, Θεσσαλονίκη, Αθήνα, μέχρι τα Χανιά. Με αφετηρία την ιδιαίτερη ιστορία της μητέρας του και της οικογένειάς της που κυνηγήθηκε από τους Τσέτες το 1922 φτάνοντας στα Χανιά από τα Σώκια της Μικράς Ασίας (βίντεο).

Ο Μιχάλης Μανουσάκης μας ξεδιπλώνει το κουβάρι της ιστορίας με φωτογραφίες παιδιών και παιχνίδια από το διάστημα 1860-1930. Μια περίοδος που σημάδεψε το έθνος με την τραγική κατάληξη του 1922 και στη συνέχεια το απέλπιδο φευγιό των ανθρώπων από τον τόπο των προγόνων τους. Με ιστορίες ξεχωριστές για τον καθένα, έχοντας κοινή ρίζα το χαμό της ζωής τους, που ήταν οι άνθρωποί τους, το βιό τους, η πατρίδα τους, οι μνήμες τους. Ευτυχώς όμως αυτές δεν εξαντλούνται, δεν έχουν τη δύναμη να αφανίσουν ιστορία αιώνων. Τα ερείπια του χρόνου θα αναστηλώνονται κάθε φορά στο νου και θα γίνονται δομικά υλικά για το μέλλον.

Εγκαίνια: Τρίτη 13 Δεκεμβρίου 2022, 19:00
Διάρκεια έκθεσης: 13 Δεκεμβρίου 2022 – 14 Ιανουαρίου 2023

βαλαωρίτου 9α, αθήνα,10671, τηλ. 210-3607598, 3607546, www.ekfrasi-art.gr  ,info@ekfrasi-art.gr
Ώρες λειτουργίας: Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή: 12.00- 20.00, Τετάρτη:12.00-18.00, Σάββατο: 12.00 – 15.00 , Κυριακή και Δευτέρα κλειστά.