Κυριάκος Χαραλαμπίδης: Οι πνευματικοί άνθρωποι έχουν λόγο στην τραγικότητα που βιώνουμε
Ο μεγάλος ποιητής μίλησε στο ant1.com.cy για τη νέα του ποιητική συλλογή, την ελληνικότητα και την ποίηση που είναι «το ψωμί και το νερό» του.
«Πατρίδα μου, ελάφι τρομαγμένο,
απίστευτα χλομό.
Έπεσε φθόνος πάνω στο κεφάλι σου,
μαράθηκε η ψυχή σου. Άσκημο ουρλιαχτό.
Κάτω από τους τροχούς της προδοσίας
έγειρε το αίμα σου φευγάτο, εγκόσμιο».
Με αυτούς τους στίχους ο μεγάλος μας ποιητής περιέγραψε τη συγκλονιστική πραγματικότητα και την πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στο νησί μας μετά την τουρκική εισβολή του 1974 (ποίημα «Τομή Πατρίδας», από τη συλλογή Αχαιών Ακτή, 1977).
Ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης όλη του τη ζωή ανασαίνει μέσα από την ποίηση, πάλλεται από ευθύνη για τον κόσμο και αφορμάται από τα ερεθίσματα της βαθύτερης επιθυμίας του να ανταποκριθεί στον πραγματικό πνευματικό του ρόλο.
Ζει μέσα από την ανάγκη του για ποίηση και δημιουργία. Κάθε μέρα ξυπνάει από νωρίς, μελετά και γράφει αδιάκοπα μέχρι να βραδιάσει. Χωρίς την ποίηση δεν μπορεί να ζήσει, αφού, όπως λέει, «Η ποίηση είναι το ψωμί και το νερό μου».
Η δημιουργική του εργασία συνεχίζεται αδιάλειπτα. Ήδη ετοιμάζεται να κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Ίκαρος η νέα του ποιητική συλλογή, Η νύχτα των Κήπων, η οποία αποτελεί τη 15η στη σειρά.
*Φωτογραφίες του Ρήσσου Χαρίση
Σε μια εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη στο ant1.com.cy, ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης αποκάλυψε ποιο ήταν το ερέθισμα του για αυτή την ποιητική συλλογή, και μας μίλησε επίσης για την τραγικότητα της εποχής αλλά και για τον ρόλο που διαδραματίζουν σε αυτή οι πνευματικοί εργάτες. Για το πώς ο ίδιος αντιλαμβάνεται την έννοια της ελληνικότητας και πώς την «εξηγεί» στα νέα του ποιήματα αλλά και για την έννοια του παγκόσμιου πόνου που οφείλει να συλλάβει ο κάθε άνθρωπος.
Μια τυπική του ημέρα, αρχίζει, όπως ήδη αναφέραμε, νωρίς, όταν ανατέλλει ο ήλιος και τελειώνει όταν πέφτει το σούρουπο.«Σχεδόν κάθε μέρα κάτι γράφω, αν δεν είναι ένα ποίημα, σίγουρα κάποιους στίχους ή επεξεργασία άλλων ποιημάτων μου», αναφέρει χαρακτηριστικά ο ποιητής.
Η Νύχτα των Κήπων
Η Νύχτα των Κήπων, όπως είναι ο τίτλος της νέας ποιητικής συλλογής του, έχει ως δεσπόζουσα γραμμή την ελληνικότητα συνυφασμένη με τη συνείδηση της ύπαρξης μας.
«Είχα να επιλέξω συγκεκριμένα ποιήματα, γιατί με τον τρόπο που εργάζομαι η παραγωγή είναι πολύ μεγάλη. Νιώθω κάθε τόσο το χρέος να εμφανίσω υπό μορφή βιβλίου την ποιητική μου εργασία, αλλά επιλέγω πάντα εκείνα τα ποιήματα που να ανταποκρίνονται στη θεματική του. Αυτό σημαίνει ότι δεν αποκλείεται, θεωρητικά τουλάχιστον, ορισμένα ποιήματα που αφήνω πίσω να είναι καλύτερα από κάποια άλλα που δημοσιεύονται γιατί ολοκληρώνουν κι εξυπηρετούν τον στόχο του βιβλίου. Μια ποιητική συλλογή πρέπει νομίζω να αντιμετωπίζεται όπως ένα τοπίο. Εκείνο που φαντάζει «ωραίο» μπορεί να μην επενεργεί λειτουργικά στα μάτια του επισκέπτη».
Η ποίηση του αρνείται σχεδόν πεισματικά την αυτοαναφορικότητα και φτάνει στις ρίζες της ανθρώπινης ύπαρξης στην επώδυνη ιστορική πορεία της. «Ζοωγονεί την μαρασμένη και ασθενούσα νεοελληνική Ποίηση», είχε γράψει επιγραμματικά γι’ αυτόν οΤάκης Παπατσώνης.
Ο οικουμενικός Έλληνας
Σε αυτή την ποιητική συλλογή, όπως μας αναφέρει, ήθελε να κωδικοποιήσει θεματικά μοτίβα και εκφραστικά μέσα με κυρία γραμμή την έννοια της ελληνικότητας. Πάρα πολλά από τα ποιήματα αναφέρονται στη δική μας τραγωδία αλλά και σε γεγονότα που σχετίζονται με τον ελληνισμό γενικότερα.
«Η λέξη Έλληνας δεν έχει να κάνει με το γεωγραφικό σημείο γέννησης και το μητρώο καταγωγής μας. Η έννοια Έλληνας είναι οικουμενικότερη από την τοπική σημασία του Κύπριου. Ήθελα αυτό το στοιχείο της συνείδησης της ταυτότητας μας να φανεί πολύ έντονα. Ολοένα και περισσότερο οξύνεται μέσα μου αυτό όσο εργάζομαι. Ολοένα και περισσότερο νιώθω την ευθύνη και την ανάγκη να το δηλώσω, να το ξεκαθαρίσω και να το κάνω σαφές προς τους άλλους», τονίζει ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης.
Συνεχίζει λέγοντας πως για να γράψει αυτή την ποιητική συλλογή άντλησε από τα εθνικά μας δράματα, τις επιμέρους τραγωδίες, τα πάθια μας, τις ελεεινότητες που μας δέρνουν, τις προχειρολογίες, την ιδιοτέλεια, τον αριβισμό, το αβασάνιστο της κρίσης, και γενικότερα την ελληνοπάθειά μας.
«Ως Έλληνες έχουμε και εμείς τα κακά μας στοιχεία της κοινωνικής και της πολιτικής συμπεριφοράς. Όλα αυτά θέλω να τα μελετήσω, να κάνω μια διεμβολή της ιστορίας και να οικοδομήσω τη μυστική μου σχέση με την ίδια την ποίηση μέσα από το σκότος και την έξαρση της ζωής», επισημαίνει ο ποιητής.
Κινητήριος δύναμη του η ανάγκη να συλλάβει ορισμένα υποστασιακά στοιχεία, όχι μόνο του τόπου μας, αλλά και του έθνους μας στην πνευματική του διάσταση. Δηλαδή, όπως εξηγεί, «της έννοιας του έθνους ως αδιάσπαστης ενότητας που η ουσιαστική ολοκλήρωσή της εδράζεται στη διέκταση του ορίζοντα και την υπέρβαση κάποιων μονολιθικών εννοιών που έχουμε όλοι. Κολλάμε», συνεχίζει, «σε κάποιες έννοιες και μένουμε σε αυτές. Θέλω να βγούμε έξω και να διαπλατύνουμε την ενότητα του κόσμου. Να κάνω μια σύμμειξη ιστορίας και του μύθου, που να αποτελεί μια βάση για τη διεύρυνση και την εξήγηση, όχι μόνο της τοπικής ιστορίας και τους έθνους αλλά και την ίδια την εξήγηση του μυστηρίου της ζωής μέσα από την ελληνική εκδοχή του», σημειώνει.
Τα ερεθίσματα του ποιητή
Με τα χρόνια ο ποιητής έγινε μάστορας του λόγου, αφού έμαθε να γράφει απλά, απορρίπτοντας τα περιττά και κρατώντας τα ουσιώδη μέσα από μια βαθύτερη σοφία.
Τα ερεθίσματα του ποιητή προέρχονται από τον περίγυρο του, προσδιορίζοντας το ρόλο του ως εξής: «Εμπνέομαι δημιουργικά από τον περίγυρο μας, αλλά συγχρόνως θέλω να βγω έξω από το στενό περίβλημα του κυπριακού χώρου για να καταλάβω τη θέση και το ρόλο μου μέσα στον ευρύτερο ελληνισμό και στον κόσμο γενικότερα».
Εξέφρασε μάλιστα την άποψη ότι τότε μονάχα ο άνθρωπος αξίζει, όταν συλλάβει την έννοια του παγκόσμιου πόνου, την ευθύνη δηλαδή να ζει πέρα από τον ατομικό του προβληματισμό αλλά και να μετέχει του κόσμου ολόκληρου.
«Η ποίηση είναι το ψωμί και το νερό μου»
«Δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς την ποίηση,γιατί είναι το ψωμί και το νερό μου. Χωρίς αυτή δεν μπορώ να υπάρξω. Είναι η ανάσα μου. Η ποίηση είναι η ανάσα της ζωής. Καθημερινά ζω με αυτή και με παίρνει και την παίρνω από το χέρι και προχωράμε. Έχω την αίσθηση ότι εξελισσόμαστε και οι δυο μέσα από την εξέλιξη της ίδια της ποίησης. Είναι αμοιβαία αυτή η σχέση», υπογραμμίζει.
Σύμφωνα με τον ποιητή, η σύγχρονη εποχή έγινε τραγική με τους πολέμους που βιώνουμε και με την εισβολή που έχουμε περάσει ως Κύπριοι. Αυτό μας βοηθά να αντιληφθούμε την τραγικότητα της ύπαρξης και το χρέος να παραμένουμε βαθύτερα ανθρώπινοι, το χρέος δηλαδή να συλλάβουμε την ουσία της ζωής, το νόημα των πραγμάτων.
«Όταν συμπιέζεσαι, συλλαμβάνεις βαθύτερα την αίσθηση της τραγικότητας. Πρέπει να γίνουμε τραγικοί, οφείλουμε να νιώσουμε ότι ανά πάσα στιγμή θα πέσει ο ουρανός από πάνω μας και θα μας συντρίψει. Εάν δεν έχουμε αυτή την αίσθηση του κινδύνου, δεν μπορούμε να συλλάβουμε το δέος και τη σύλληψη της ουσίας», αναφέρει.
Μάλιστα, επικαλείται τον ορισμό του Αριστοτέλη για την τραγωδία, την «δι’ ελέου και φόβου περαίνουσα την των τοιούτων παθημάτων και κάθαρσιν». Εξηγεί πως είναι χρέος από τη φύση μας να νιώθουμε δέος μπροστά στο ανεξερεύνητο μυστήριο, στο χάος της γνώσης που οφείλουμε να κατανοήσουμε και που δεν έχουμε φυσικά τη δυνατότητα να το χωρέσουμε στο μικρό μας μυαλουδάκι.
Η δική μας εποχή, μέσα από τα μάτια του Κυριάκου Χαραλαμπίδη, καθίσταται ακριβώς ενδιαφέρουσα γιατί μας αποκαλύπτει μια άλλη όψη μυστηρίου των πραγμάτων.
Οι πνευματικοί άνθρωποι έχουν λόγο στην τραγικότητα που βιώνουμε
Μια «καλή» εποχή για γράψιμο χαρακτήρισε ο ποιητής την περίοδο που διανύουμε καθώς διεγείρει το πνεύμα και το καθιστά πιο υπεύθυνο απέναντι στα πράγματα.
«Οι πνευματικοί άνθρωποι έχουν λόγο στην τραγικότητα των πραγμάτων που βιώνουμε. Εκείνο που με σκανδαλίζει, είναι όταν βλέπω στα μέσα μαζικής επικοινωνίας να έχουν λόγο μόνο οι πολιτικοί και οι δημοσιογράφοι, όχι και οι καλλιτέχνες. Και όμως οι καλλιεργημένες φύσεις βαθαίνουν σκύβοντας διαρκώς πάνω από τα πράγματα και αντιλαμβάνονται στοιχεία για τα οποία οι άλλοι μιλούν μονάχα εξ επαγγέλματος, σχηματικά και τυποποιημένα, εγκλωβισμένοι στο πλαίσιο του περιγράμματος», τονίζει ο ποιητής.
Η αγωνία των δημιουργών είναι να συλλάβουν τα πράγματα στη πιο βαθιά σημασία τους, στην οντολογική και την εσχατολογική.
«Ο καθένας μιλά από την πλευρά του γιατί θέλει να φτιάξει τη φωλιά του και να διακηρύξει πως αυτός έχει δίκιο και οι άλλοι άδικο. Το ακούμε και στη Βουλή, όταν συζητούν: οι μισοί (οι υποστηρικτές, για παράδειγμα, της κυβέρνησης) έχουν δίκιο και οι άλλοι μισοί (τα μέλη της αντιπολίτευσης) άδικο. Και όταν οι δεύτεροι γίνουν Κυβέρνηση, τότε θα έχουν αυτοί το δίκιο και οι άλλοι το άδικο. Ποτέ δεν βρίσκεται ένας άνθρωπος ανεξάρτητος, μακριά από δεσίματα σε κομματικές αγκυλώσεις, ώστε να μπορεί να δει την αλήθεια κατά πρόσωπο, χωρίς να δεσμευτεί από ιδεολογικές εξαρτήσεις ή σκοπιμότητες», επισημαίνει.
Σε καλό δρόμο η ποίηση σε Ελλάδα και Κύπρο
Ερωτηθείς πως εξελίχθηκε η ποίηση στη σύγχρονη εποχή, απάντησε πως είναι ένα καίριο ερώτημα, τονίζοντας πως η ζωή περιβάλλεται από δυσκολίες.
«Η ποιητική δημιουργία σε Ελλάδα και Κύπρο είναι σε καλό δρόμο. Κάποιοι νέοι ξεβλασταίνουν και δίνουν καλά δείγματα με ένα μοντέρνο τρόπο. Η δύναμη της γλώσσας μας έχει γενάρχη πίσω της τον Όμηρο, τους αρχαίους τραγικούς και λυρικούς, τους κωμωδιογράφους, το Βυζάντιο με τον Ρωμανό, την Κρητική Σχολή με τον Βιτσέντζο Κορνάρο, το έξοχο Δημοτικό Τραγούδι και φυσικά τον Σολωμό και τον Παπαδιαμάντη. Περιορίζομαι χονδροειδώς στο γενικότερο διάγραμμα, θεωρώντας φυσικά τον πεζογράφο Παπαδιαμάντη ως ένα μέγιστο της γλώσσας ποιητή, όπως είναι με τον τρόπο του ποιητής ο Μακρυγιάννης και ο σπουδαίος μας χρονικογράφος Λεόντιος Μαχαιράς. Όλα αυτά μας κάνουν διάδοχους μια τεράστιας κληρονομίας που είναι θαυμαστή σε όλο τον κόσμο. Η ελληνική κληρονομιά γονιμοποίησε όλο τον κόσμο», δηλώνει ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης.
Συμβουλή στους νέους ποιητές
Απλός, λιτός μα περιεκτικός, ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης, συμβουλεύει τους νέους που θέλουν να ασχοληθούν με την ποίηση να μην επαναπαύονται, «να ταξιδεύουν, να παρατηρούν, να στοχάζονται, να εμπλέκονται στη ζωή, να παθιάζονται αλλά και να έχουν τη δύναμη να αναθεωρούν, και κυρίως να διαβάζουν, να διαβάζουν πολύ.» Σημειώνει μάλιστα πως υπάρχει χώρος για την εντόπια ανάπτυξή τους, αφού η χώρα μας έχει βαθιά και ανεξάντλητα πολιτισμικά στοιχεία. Στοιχεία, τα οποία, σύμφωνα με τον ίδιο, «δεν τα έχουμε εξαντλήσει, δεν τα έχουμε μελετήσει, δεν τα έχουμε σεβαστεί, μάλλον τα αποδιώξαμε από τον ορίζοντά μας. Αυτά τα στοιχεία θα μας κρατήσουν στο μέλλον. Η βαριά βιομηχανία μας είναι ο πολιτισμός μας, δεν έχουμε και τίποτα άλλο να προβάλουμε προς τα έξω. Αλλά αυτό τον πολιτισμό δεν τον προσέχουν και δεν τον φροντίζουν όσο θα έπρεπε οι θεσμοί του κράτους και όποιοι τυχόν κυβερνούν».
- 2. Ο ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ ΔΙΑΒΑΖΕΙ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟΥ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου