Ο Καζαντζάκης και ο σαρκικός έρωτας

 

Η χαμένη αίσθηση του ιερού

• Του ΒΑΓΓΕΛΗ ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΥ
•  
• H ΑΥΓΗ THΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ/avgi.gr
• 23 Απριλίου 2022

H ερωτική ζωή του Νίκου Καζαντζάκη μέσα από τα μάτια της πρώτης του γυναίκας αποτελεί το θέμα της «Ανέγγιχτης» (εκδ. Κέδρος) και ταυτόχρονα το βιβλίο συνιστά όχι μια αναζήτηση του Θεού, όπως το έθετε ο δημιουργός της «Ασκητικής», αλλά μια διερεύνηση της χαμένης σήμερα αίσθησης του ιερού

Θέμα της «Ανέγγιχτης» είναι η ερωτική ζωή του Νίκου Καζαντζάκη μέσα από τα μάτια της πρώτης του γυναίκας, που τον κατηγορούσε ότι ο γάμος τους ήταν λευκός. Η ερωτική ζωή τού περισσότερο μεταφρασμένου παγκοσμίως Νεοέλληνα συγγραφέα, ο οποίος πρέσβευε τον ερωτικό ασκητισμό, τουλάχιστον για ένα διάστημα της ζωής του.

Σκοπός του συγκεκριμένου ασκητισμού ήταν η «θέωση», μια στάση που συναντάται σε πολλές θρησκευτικές παραδόσεις. Για την ακρίβεια, ο ίδιος ο Καζαντζάκης μιλούσε για «εκούσια και προγραμματισμένη υπέρβαση του ερωτικού ενστίκτου, προκειμένου να εξυπηρετηθούν ανώτερες και πνευματικότερες ορμές και επιδιώξεις».

Κατά τα άλλα, τα ονόματα είναι παραλλαγμένα και οι τίτλοι των βιβλίων του Καζαντζάκη έχουν αντικατασταθεί με επινοημένους. Όχι, όμως, και το περιεχόμενο των έργων του, καθώς κι ένα σωρό άλλα πραγματολογικά στοιχεία. Με λίγα λόγια, παρά τις αλλοιώσεις και τις πλαστογραφήσεις, τα αληθινά γεγονότα καταλαμβάνουν το εκτενέστερο κομμάτι του συγκεκριμένου μυθιστορήματός μου.

Επίσης, έχω ενσωματώσει θραύσματα από βιβλία του Καζαντζάκη που θεώρησα σχετικά με το θέμα μου, τροποποιώντας τα γλωσσικά και αντικαθιστώντας τη χαρακτηριστική καζαντζακική ιδιόλεκτο με τη σημερινή καθομιλουμένη. Ή, αν θέλετε, χρησιμοποιώντας το δικό μου γλωσσικό εργαλείο. Για μένα, που ο Καζαντζάκης υπήρξε καθοριστικό πρότυπο στην εφηβεία μου και ήταν ο συγγραφέας που με ώθησε αποφασιστικά να γράψω λογοτεχνία, η διαδικασία αυτής της μεταγραφής μού προσέφερε βαθιά απόλαυση και αποδείχθηκε γι’ άλλη μια φορά πολύτιμο μάθημα και σχολείο. Σε κάθε περίπτωση, έχουμε σε μεγάλο βαθμό να κάνουμε με ένα έργο τεκμηριωτικής λογοτεχνίας, όπως ονομάζεται αλλιώς η λογοτεχνία - ντοκουμέντο. Τα επινοημένα μέρη σχετίζονται περισσότερο με την απάντηση στο (κατ’ ουσίαν αναπάντητο) ερώτημα κατά πόσο ο δημιουργός του «Ζορμπά» και του «Καπετάν Μιχάλη» ήταν ενεργός και δραστήριος ερωτικά ή όχι, είτε από φυσικού του είτε από επιλογή του. Στο βάθος, πρόκειται για μία ακόμη εξερεύνηση του προσφιλούς μου θέματος, που με απασχολεί εμμονικά εδώ και πολλά χρόνια σε μια σειρά από μυθοπλαστικά έργα μου, όχι μόνο σύγχρονα, αλλά και ιστορικά - θυμίζω το μυθιστόρημά μου «Η απίστευτη ιστορία της πάπισσας Ιωάννας». Το θέμα αυτό δεν είναι άλλο από τον παράδεισο και την κόλαση της λαγνείας.

Ταυτόχρονα, η «Ανέγγιχτη» συνιστά όχι μια αναζήτηση του Θεού, όπως το έθετε ο δημιουργός της «Ασκητικής», αλλά μια διερεύνηση ενός φαινομενικά αναχρονιστικού και κατά βάθος άκρως επίκαιρου και ζωτικού θέματος. Αν κρίνουμε από το πόσο απομαγεμένη είναι η σύγχρονη ζωή και πόσο στερημένη από πνευματικότητα, το θέμα αυτό είναι η χαμένη σήμερα πια αίσθηση του ιερού.

Τη λέξη «ιερό» θα πρέπει να την αντιληφθεί κανείς εδώ με την ευρύτερη δυνατή έννοια, όπου χωρούν όλα όσα ατροφούν όταν γίνονται αντικείμενο οικονομικής συναλλαγής. Από τον έρωτα, τη φιλία, τη δικαιοσύνη και την τέχνη μέχρι τη μητέρα φύση. Τη χαμένη αυτή αίσθηση του ιερού πιστεύω ότι είναι χρέος μας και επιτακτική ανάγκη να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να την ανακτήσουμε στις κοινωνίες και στις ζωές μας.