18 ΗΜΕΡΕΣ ΑΚΟΜΗ ΓΙΑ ΝΑ ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΥ ΡΩΣΟΥ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ ΙΒΑΝ ΚΛΙΟΥΝ ΣΤΗ ΜΟΝΗ ΛΑΖΑΡΙΣΤΩΝ

Ιβάν Κλιούν. Υπερβατικά τοπία. Ιπτάμενα γλυπτά. Φωτεινές σφαίρες

02/07/2021 - 29/04/2022 MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη

Έκθεση «Ιβάν Κλιούν. Υπερβατικά τοπία. Ιπτάμενα γλυπτά. Φωτεινές σφαίρες»

MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη

(Μονή Λαζαριστών, Θεσσαλονίκη)

2 Ιουλίου 2021 – 19 Σεπτεμβρίου 2021 | 2η ΠΑΡΑΤΑΣΗ έως 29 Απριλίου 2022

Συστήνοντας τον Ιβάν Κλιούν και τα ιπτάμενα γλυπτά του στον 21ο αιώνα

Ιωάννα Σωτήρχου

efsyn.gr 

7-9 λεπτά

---

Αριστερά: Ενα από τα ιπτάμενα γλυπτά του Ιβάν Κλιούν Δεξία: Χωρίς τίτλο,1919-20

Η έκθεση που θα φιλοξενείται έως και τις 29 Απριλίου στη Μονή Λαζαριστών είναι ένα ταξίδι στο έργο, τις ανακαλύψεις, την εξέλιξη αλλά και την επιλεγμένη οπισθοδρόμηση και τελικά στον ψυχισμό ενός από τους σημαντικούς καλλιτέχνες της Συλλογής Κωστάκη.

Ο Ιβάν Κλιούν ανήκε σε εκείνη τη δαιμονισμένη γενιά που πίστεψε στο όνειρο και το έκανε πράξη. Στη γενιά που με επίκεντρο τον άνθρωπο, αγκάλιασε την επιστήμη και βάλθηκε να πάει τον κόσμο μπροστά, κάνοντας την ανθρωπότητα να αναθαρρήσει. Στους καλλιτέχνες που υπερέβησαν κάθε όριο, διακήρυξαν «Ολη η τέχνη για όλο τον λαό» και υπηρέτησαν αυτό που πίστευαν. Στη γενιά που οραματίστηκε να «δώσει την αίσθηση της πτήσης στον άνθρωπο» και κατασκεύασε μια ατομική πτητική μηχανή, το Τετάτλιν, που κινούνταν μηχανικά, χωρίς καύσιμα. Υπήρχαν μάλιστα τα σχέδια να μπει και σε μαζική παραγωγή. Κι έπειτα ήρθε ο Στάλιν.

Μεγάλο μέρος της δημιουργίας αυτής της γενιάς, που βαπτίστηκε Ρωσική Πρωτοπορία, διέσωσε ως άλλος Νώε ο συλλέκτης Γιώργος Κωστάκης: από την «κιβωτό» του, τη συλλογή του που φυλάσσεται στη Μονή Λαζαριστών έχουμε κάθε τόσο τη δυνατότητα να βλέπουμε αυτά τα έργα που αποτελούν ένα σημαντικό κεφάλαιο στην παγκόσμια ιστορία. Τι κι αν οραματίστηκαν μια καλύτερη εποχή; Η ιστορία της ρωσικής πρωτοπορίας είναι μια ιστορία συντριβής. Τα έργα τους απαγορεύτηκαν, κάποιοι εξορίστηκαν, άλλοι εκτελέστηκαν.

Ο Ιβάν Κλιούν (1873-1943), οι δημιουργίες του οποίου εκτίθενται μέχρι τις 29 Απριλίου στη Μονή Λαζαριστών, ανήκε σε αυτή τη γενιά κι ας μην είναι ο κυριότερος εκπρόσωπός της. Και μπορεί να μην εξοντώθηκε ως ύπαρξη αλλά εκμηδενίστηκε ως καλλιτέχνης. Ομως, αν κάτι του οφείλεται, είναι ότι είναι ίσως ο πρώτος καλλιτέχνης στην ιστορία της τέχνης που δημιούργησε τη «ζωντανή» γλυπτική, τα ιπτάμενα γλυπτά: οι μελέτες του που υπάρχουν στο αρχείο Κωστάκη αποτέλεσαν τη βάση για την αποκατάσταση πολλών χαμένων έργων του, κυρίως γλυπτών και τρισδιάστατων κατασκευών που έφερε σε πέρας το Εργαστήριο Γλυπτικής του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του ΑΠΘ με επικεφαλής τον καθηγητή γλυπτικής Αρη Κατσιλάκη.

Ετσι, στην πρώτη διεθνή έκθεση έργων του σε τέτοιο μεγάλο σύνολο, σχεδόν έναν αιώνα μετά τη δημιουργία τους, έχει κανείς τη δυνατότητα να θαυμάσει, για πρώτη φορά στον αιώνα μας, το δάσος από τα ιπτάμενα γλυπτά του και να δει την εξέλιξη της ζωγραφικής που μετουσιώθηκε στο νέο, τότε, ρεύμα που καταργεί το αντικείμενο προς αναπαράσταση, υπερβαίνει τα δεσμά της φόρμας, ανοίγοντας δρόμο στη μη αντικειμενική ή μη παραστατική ζωγραφική.

Η έκθεση «Ιβάν Κλιούν. Υπερβατικά τοπία. Ιπτάμενα γλυπτά. Φωτεινές σφαίρες» σε επιμέλεια της Μαρίας Τσαντσάνογλου, διευθύντριας του Μουσείου και συνεπιμέλεια της Αγγελικής Χαριστού, μας επανασυστήνει έναν δάσκαλο που πέρασε από όλο το φάσμα των κινημάτων και μεθόδων, από τον νεο-ιμπρεσιονισμό και τον συμβολισμό ώς τον κυβοφουτουρισμό και τη μη αντικειμενική τέχνη, ασχολήθηκε με τη δημιουργία τρισδιάστατων μη αντικειμενικών κατασκευών ήδη από το 1914, υπήρξε μέλος της ομάδας Σουπρέμους του Καζιμίρ Μαλέβιτς και στην πορεία ανέπτυξε δική του εκδοχή για τον σουπρεματισμό.

Εναν αιώνα πριν, στις αρχές της δεκαετίας του 1920, οι μελέτες του για τα στοιχεία της φόρμας, του φωτός και του χρώματος τον οδηγούν στη δημιουργία μιας δικής του καλλιτεχνικής μεθόδου-πρότασης, από μη αντικειμενικά έργα. Παρουσιάζουν κυρίως σφαιρικές φόρμες, ακολουθώντας την προσωπική του θεωρία για το φως και την κίνηση στον χώρο αλλά και μια μακρά προσωπική επιστημονική έρευνα πάνω στις θεωρίες του χρώματος. Ο Κλιουν δίδαξε ακόμη στα Εργαστήρια Βχούτεμας για ένα σύντομο διάστημα.

Ο Ιβάν Κλιούν στις αρχές της δεκαετίας του 1930

Κι έπειτα ήρθε ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός, το 1934, ως η μοναδική επίσημη καλλιτεχνική κατεύθυνση για να τιμωρήσει την πρωτοπορία: στα κείμενα που συνοδεύουν την έκθεση διαβάζει κανείς τις κριτικές που ασκήθηκαν στο έργο του, τις σκέψεις του –«Έκανα ένα βήμα μπροστά από το σήμερα και πέρασα απευθείας στην εποχή της μελλοντικής μη ταξικής κοινωνίας»–, την αποξένωση που ένιωσε, επειδή οι περισσότεροι δεν κατανοούσαν τα έργα του, τη «μεταμέλειά» του: «Δεν υπήρχε πλέον χώρος για ελεύθερη τέχνη. Είναι ανάγκη να ζωγραφίζει κανείς μόνον αυτό που απαιτεί η σημερινή μέρα». Η αδυναμία να εργαστεί οδήγησε τον Κλιουν στην απόφαση να περάσει στο ρεαλισμό για να σταθεί στο ίδιο μήκος με τη σύγχρονη εποχή: «Για να το κάνω αυτό, έπρεπε κάτι να αφήσω πίσω ώστε να μπορώ να προσφέρω στον νέο θεατή την ιδέα μου σε κατανοητή γι’ αυτόν φόρμα. Για τον λόγο αυτό αποφάσισα να κάνω ένα βήμα πίσω στην τέχνη».

Δεν τον ωφέλησε: δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στους νέους επιβεβλημένους εικαστικούς κανόνες, θα έχει ελάχιστες καλλιτεχνικές αναθέσεις, θα διαγραφεί από την Πανρωσική Συνεταιριστική Ένωση Καλλιτεχνών.

Η ομαδοποιημένη παρουσίαση των έργων του είναι μια εκπληκτική εμπειρία: υπερβατικά, σχεδόν άτοπα τοπία, ιπτάμενα γλυπτά που αιωρούνται και μεταλλάσσονται στον χώρο, φωτεινές σφαίρες που δίνουν την αίσθηση του αυτόφωτου πίνακα καθώς εκπέμπουν εκτυφλωτικά και συγχρόνως οικεία χρώματα.

Παράλληλα, η έκθεση μας επιτρέπει να ανατρέξουμε στην εποχή και στη ζωή του καθώς αξιοποιεί μεγάλο μέρος της συλλογής Κωστάκη που περιλαμβάνει 383 έργα τέχνης, πίνακες και σχέδια, ένα μοναδικό αρχειακό υλικό – γράμματα, χειρόγραφα, λιθογραφικές εκτυπώσεις, διδακτικό υλικό κ.λπ. Μας επιτρέπει ακόμη να σταθούμε στις σχέσεις του, τις ομάδες στις οποίες εντάχθηκε, τη φιλία του με τον Μαλέβιτς που τον επισκίασε.

«Η τέχνη του κάνει τους ανθρώπους πιο αλληλέγγυους, ψυχολογικά πιο ανθεκτικούς και πιο χαρούμενους», όπως παρατηρεί η διευθύντρια του MOMus-Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη και επιμελήτρια της έκθεσης Μαρία Τσαντσάνογλου. Ίσως γι’ αυτούς τους λόγους την αγκάλιασε το κοινό και η έκθεση πήρε δύο παρατάσεις.

---

📌 INFO: Εκθεση «Ιβάν Κλιούν. Υπερβατικά τοπία. Ιπτάμενα γλυπτά. Φωτεινές σφαίρες», MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη, Κολοκοτρώνη 21, Μονή Λαζαριστών, Σταυρούπολη, Θεσσαλονίκη. Τρίτη, Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή 10.00-18.00, Πέμπτη 12.00-20.00. Μέχρι 29/4. Δηλώσεις συμμετοχής για τις ξεναγήσεις στο τηλ. 2310 589143.

______________________

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

1.Ιβάν Κλιούν. Υπερβατικά τοπία. Ιπτάμενα γλυπτά. Φωτεινές σφαίρες, MOMus: Μητροπολιτικός Οργανισμός Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης.

 

2. Αργυρώ Μποζώνη: «Ο εκτυφλωτικός κόσμος του Ιβάν Κλιούν, ενός μεγάλου της ρωσικής πρωτοπορίας» Lifo