Πανδημία και βιοπολιτική
Της Αλεξάνδρας Δεληγιώργη
Το 2018, η ασυνήθιστα συγχρονισμένη ανταγωνιστικότητα των ισχυρών χωρών, υποσχόμενη παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη, ευνόησε την επεκτατική πολιτική των κεντρικών τραπεζών. Το 2019, καθώς ο κύκλος ανταγωνιστικότητας-ανάπτυξης-ανισότητας φάνηκε να κλείνει υπέρ της Κίνας, το σκηνικό άλλαξε και τη συγχρονισμένη επιτάχυνση διαδέχθηκε μια συγχρονισμένη επιβράδυνσή της, με συνέπεια μια ξέφρενη ανισότητα, και το ξέσπασμα πολιτικών αντιδράσεων, σε αποδυναμωμένες, μη ανταγωνιστικές χώρες, χωρίς κοινωνική πολιτική στο εσωτερικό τους. Παγκόσμιοι οργανισμοί όπως το ΔΝΤ και ο ΟΟΣΑ τόνισαν, τότε, την ανάγκη διόρθωσης των πρακτικών ανισότητας που προκαλούσε ο καθ’ υπερβολήν ανταγωνισμός.
Ελάχιστους μήνες μετά, ξεσπά η Covid-19 στις υπερβιομηχανοποιημένες περιοχές του πλανήτη, ως ένα ακόμη εμπόδιο στις προσπάθειες εξισορρόπησης ανάπτυξης και εξαθλίωσης. Και επειδή παραμένουν άγνωστες οι εξελίξεις της πανδημίας, το μόνο βέβαιο είναι η αύξηση της παγκόσμιας ύφεσης και της ανεργίας σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Αυτή την αρνητική τροπή καλείται να διαχειριστεί η παγκοσμιοποιημένη νεοφιλελεύθερη οικονομία και αδυνατώντας να προβλέψει τις αντιδράσεις εργαζομένων και ανέργων παγκοσμίως, αποφασίζει σταδιακά μέτρα και πρακτικές. Είναι, όμως, γνωστό ότι, από την πρώτη ακόμη βιομηχανική επανάσταση, πάγιος στόχος της αγοράς είναι η μείωση του κόστους εργασίας και η αύξηση του πλούτου των κατόχων ατομικής ιδιοκτησίας, αργότερα των μονοπωλίων και βαθμιαία των υπερεθνικών επιχειρηματικών και τραπεζικών κολοσσών.
Η νεοφιλελεύθερη οικονομία της αγοράς της Σχολής του Φράιμπουργκ, που μετά τον Β’ Π.Π. υιοθέτησε η Γερμανία, με τη συναίνεση των σοσιαλδημοκρατών στην Ευρώπη, ενισχύθηκε με την είσοδο της Ε.Ε. στην παγκόσμια αγορά αυξάνοντας την ανταγωνιστικότητα και την ανισότητα Βορρά-Νότου. Με αποτέλεσμα υπερχρεωμένες περιφερειακές χώρες-μέλη της Ε.Ε. να υποστούν τη μνημονιακή πολιτική αποστέρησης, σε καιρό ειρήνης, με εξιλαστήριο θύμα την Ελλάδα.
Οι συνέπειες της πανδημίας στην Ευρώπη αρχικά φάνηκαν να μην αφήνουν περιθώρια στην Ε.Ε. να ασκήσει πολιτική εξόντωσης υπερχρεωμένων χωρών, καθώς το όριο άντλησης οφέλους των δανειστών από την πολιτική υπερχρέωσης συμπιέστηκε. Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι βέβαιο τι ακριβώς πρόκειται να γίνει. Και καθώς οι συνέπειες της παγκόσμιας ύφεσης και της πανδημίας προοιωνίζονται, παγκοσμίως, άσχημες μέρες, είναι πολιτικά κρίσιμη η εξέταση των στρατηγικών διαχείρισης του ισχυρού σοκ που υφίστανται οι χώρες, στο πλαίσιο του νεοφιλελεύθερου κοσμοσυστήματος. Γιατί, για να σκεφτούμε τις συνέπειες που ενδέχεται να προκύψουν από την άρνηση εργαζομένων και ανέργων να υποστούν ολόκληρο το βάρος της οικονομικής καθίζησης, χρειάζεται να γνωρίζουμε από ποιους δρόμους και κάτω από ποιες συνθήκες προέκυψε η νεοφιλελεύθερη λογική της αγοράς. Μια και το τι θέλουν οι εξαθλιωμένες μάζες ανέργων και υποαπασχολουμένων εξαρτάται από το τι μπορούν να θέλουν. Πράγμα που εξαρτάται από τους μηχανισμούς χρηματιστηριακής ασυδοσίας που οδήγησε στην παρούσα κατάσταση.
Απ’ αυτή την άποψη, ο μόνος τρόπος αποφυγής της αυθαίρετης συνωμοσιολογίας γύρω από την πανδημία είναι η γνώση του παρελθόντος, που μας βοηθά να καταλάβουμε τα δεδομένα από τη νέα ανισορροπία μεταξύ υπερπλουτισμού των ελάχιστων και εξαθλίωσης μέχρι θανάτου των πλείστων από τους πολλούς.
Τη συνωμοσιολογία, που την αποφυγή της δικαίως συνέστησε ο φιλόσοφος Alain Badiou, ενεργοποιεί η άγνοια ή η ημιμάθεια που μεγιστοποιούν τον φόβο και την αδράνεια. Πράγματι, όταν η γνώση πραγμάτων και λόγου είναι ελλιπής, οδηγεί αναπόφευκτα σε συζητήσιμες ή λανθασμένες υποθέσεις. Συζητήσιμη είναι η υπόθεση του Badiou ότι οι επιδημίες δεν έχουν πολιτικούς επικαθορισμούς. Γιατί έχουν, παρ’ όλα αυτά, οικολογικούς και βιοψυχικούς επικαθορισμούς, μια και μεταξύ των παραγόντων μόλυνσης από τον κορονoϊό είναι η εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος ανθρώπινων βιοψυχικών όντων που προξενούν η μόλυνση του περιβάλλοντος σε υπερβιομηχανοποιημένες περιοχές του πλανήτη, η συνεχώς μειούμενη διατροφική αξία των βιομηχανοποιημένων τροφίμων και η εντατική κατανάλωσή τους, λόγω της έλλειψης φυσικών διατροφικών πόρων.
Για τους παραπάνω λόγους, το νεοφιλελεύθερο χρηματιστηριακό κοσμοσύστημα θεώρησε αναγκαία και τεχνικά δυνατή την άσκηση της βιοπολιτικής (Vitalpolitik), στη γέννηση της οποίας έχουμε τις ακαδημαϊκές παραδόσεις του Μ.Φουκό, (1978-1979). Ετσι, ασκεί όντως βιοπολιτική εξουσία, όσο διαχειρίζεται, με τους δικούς του όρους, τις νέες ανάγκες υγειονομικής φύσεως που υπονομεύουν τα εθνικά συστήματα υγείας και με διαδικτυακούς τρόπους επιχειρείν που μειώνουν τη μεταδοτικότητα του ιού, αλλά και το κόστος παραγωγής και διακίνησης των αγαθών, με τη διεύρυνση τηλε-εργασίας, τηλε-εκπαίδευσης, τηλε-αγοράς, τηλε-ενημέρωσης και την ανάπτυξη της ρομποτικής.
Με αυτούς τους όρους, η λήψη μέτρων καταστολής και τιμωρίας των ανεμβολίαστων ίσως αποδειχθεί ο πλέον απρόσφορος τρόπος για την αύξηση του αριθμού των εμβολιασμένων. Και καθώς η μη ελέγξιμη οικονομική και πανδημική κρίση δεν φαίνεται να ανακόπτει το κυνήγι του αλόγιστου κέρδους, το ερώτημα, στη φάση συνεχών μεταλλάξεων του αρχι-ιού και των αλλεπάλληλων αναγκαίων εμβολιασμών προκειμένου να αντιμετωπιστεί το κύμα εκατοντάδων χιλιάδων θανάτων, είναι μήπως η βιοπολιτική αποδειχθεί ένα ακόμη προπύργιο της αβυθομέτρητης απληστίας, που κρατά κλειστές τις πατέντες εμβολίων/φαρμάκων, ασκώντας απροκάλυπτα πλέον το δικαίωμα ζωής και θανάτου του παγκόσμιου πληθυσμού.
* ομότιμη καθηγήτρια φιλοσοφίας, συγγραφέας
Πρώτη δημοσίευση ΕΦΣΥΝ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου