Σάββατο, Δεκεμβρίου 25, 2021

Ένα βιβλίο για τη μουσική παραγωγή της "μυθικής" εποχής του ΄60

ΘΕΜΑ - Τα 30 καλύτερα ψυχεδελικά τραγούδια των 60s- Mic.gr

«Κάθε τρίτη ή τέταρτη γενιά είναι γενιά ριζοσπαστών, επαναστατών. Εμείς, φίλοι μου, είμαστε αυτοί που σπάνε τα λυχνάρια. Απελευθερώνουμε τα τζίνι. Αφηνιάζουμε, τρώμε σφαίρες, εισχωρεί στις τάξεις μας ο εχθρός, μας εξαγοράζουν. Πεθαίνουμε, φαλιρίζουμε, ξεπουλιόμαστε στην εξουσία. Όπως σε βλέπω και με βλέπεις. Τα τζίνι όμως που αφήσαμε λάσκα μένουν λάσκα. Στ’ αυτιά των νέων τα τζίνι ψιθυρίζουν αυτό που δεν λέγεται. “Έι, παιδιά – δεν είναι κακό αν είστε γκέι”. Ή “Κι αν ο πόλεμος δεν είναι δοκιμασία πατριωτισμού, αλλά μια γαμημένη βλακεία;”. Ή “Γιατί τόσο λίγοι να έχουν τόσο πολλά, γαμώτο;”. Βραχυπρόθεσμα, δεν φαίνεται ν’ αλλάζουν και πολλά. Αυτά τα παιδιά απέχουν πολύ απ’ τους μοχλούς της εξουσίας. Για την ώρα. Μακροπρόθεσμα όμως; Αυτοί οι ψίθυροι είναι τα προσχέδια του μέλλοντος».

Utopia avenue - metaixmio.gr Αυτά λέει ο Jerry Garcia των Grateful Dead στους λίγους κι εκλεκτούς που τζαμάρουν μαζί του σε μία από τις 712 σελίδες της ελληνικής έκδοσης του bestseller Utopia Avenue (μτφρ. Μαρία Ξυλούρη, εκδ. Μεταίχμιο), λίγο πριν κάνει μία πολύ κρίσιμη ερώτηση: «Ποιος έχει όρεξη για άσιντ;».

Είναι λόγια που -συγγραφική αδεία- βάζει στο στόμα του ο δημιουργός του πολυσυζητημένου βιβλίου, David Mitchell, όπως κάνει και με μερικά ακόμη icons της εποχής, από τον David Bowie και τον Syd Barrett ως τη Janis Joplin και τον Leonard Cohen, όλοι τους σε cameo εμφανίσεις που αλλάζουν, όπως λέει ο συγγραφέας στο OneMan, την ενέργεια και την κατεύθυνση μιας σκηνής, όχι όμως του εκάστοτε κεφαλαίου και σίγουρα όχι της συνολικής πλοκής.

Στο επίκεντρο είναι τα τέσσερα μέλη και ο μάνατζερ μιας πολλά υποσχόμενης μπάντας των λονδρέζικων late 60s για την οποία το Melody Maker «έγραψε» τα εξής: «Τι παίρνεις αν διασταυρώσεις έναν Θυμωμένο Νεαρό Μπασίστα, μία μεγάλη κυρία της φολκ σκηνής, έναν ημίθεο της Stratocaster και έναν τζαζ ντράμερ; Απάντηση: τους Utopia Avenue, μία μπάντα που όμοια της δεν υπάρχει».

Μία μπάντα που δημιουργήθηκε το 1967 στο Soho και μέσα σε ένα χρόνο βρέθηκε να ζει το όνειρο στην Καλιφόρνια, λίγο πριν ξεθωριάσουν τα καλειδοσκοπικά απόνερα που άφησε πίσω του το «καλοκαίρι της αγάπης», λίγο πριν αναδυθούν στην επιφάνεια της πραγματικότητας οι ζαλισμένοι χίπηδες που είχαν ατελέσφορα βουτήξει στον πυθμένα της φαντασίας.

«Σπουδαίο βιβλίο» (Brian Eno), «Ένα επικό ερωτικό γράμμα στην καλύτερη μουσική που φτιάχτηκε ποτέ» (Tony Parsons), «Τοιχογραφία μιας εποχής όπου οι δαιμονισμένοι με τις φαζαρισμένες κιθάρες, το στακάτο μπάσο, τα καταιγιστικά ντραμς και τη μαινόμενη farfisa πίστευαν ακράδαντα ότι η μουσική μπορεί να αλλάξει τον κόσμο» (Δημήτρης Αναστασόπουλος, The Magazine, NEWS247), το Utopia Avenue κυκλοφορεί δεκαεπτά χρόνια μετά το αριστουργηματικό Cloud Atlas (Ο άτλας του ουρανού), δεκατέσσερα μετά την ανάδειξη του συγγραφέα ανάμεσα στους 100 πιο επιδραστικούς ανθρώπους στον κόσμο σύμφωνα με το περιοδικό TIME, και με το The Matrix: Resurrections, του οποίου το σενάριο συνέγραψε, προ των κινηματογραφικών πυλών.

Ο διακεκριμένος και, όπως θα διαπιστώσετε, ιδιαιτέρως ταπεινόφρων David Mitchell μίλησε στο OneMan για το πώς είναι να γράφεις, αντιστρέφοντας όμως τα κλισέ, ένα αριστοτεχνικά δομημένο bestseller που δεν αναλώνεται στο χιλιοειπωμένο τρίπτυχο “sex, drugs και rock ’n’ roll”, για μία δεκαετία που όλοι γνωρίζουν, ή νομίζουν ότι γνωρίζουν, σε πολύ, πάρα πολύ μεγάλο βάθος.

Γράφοντας για κάτι που δεν έζησε

«Το Soho της εφηβείας μου, φυσικά και των 60s, δεν υπάρχει πια. Είναι γεμάτο με μπουτίκ Luis Vuitton και ακριβά κορεάτικα εστιατόρια.»

Υποθέτω ότι ξέρεις τι λένε για τα 60s: Αν τα θυμάσαι, δεν ήσουν εκεί. Για σένα που όντως δεν τα έζησες, δεδομένου ότι γεννήθηκες το 1969, δύο χρόνια μετά το «καλοκαίρι της αγάπης», τι σε δυσκόλεψε περισσότερο καθώς έγραφες ένα βιβλίο που διαδραματίζεται σε αυτή τη δεκαετία;

Μου αρέσει ο τρόπος που το θέτεις. Δεν ρωτάς συγκεκριμένα για τη μουσική αλλά γενικά για τη δεκαετία, για την οποία, σε αντίθεση με τα 50s και τα 70s, έχει παγιωθεί στη συνείδηση του κόσμου ένα πολύ ισχυρό πλέγμα στερεοτύπων και εικόνων. Είναι μάλλον η πιο εκμεταλλεύσιμη, σε επίπεδο ποπ κουλτούρας, δεκαετία μέχρι σήμερα. Ο καθένας έχει μια ξεκάθαρη θεώρηση για τα 60s, ειδικά για το δεύτερο μισό τους. Υποθέτω ότι το πιο δύσκολο για μένα ήταν να σκάψω κάτω και πέρα από όλα όσα μπορεί να γνωρίζει ή νομίζει ότι γνωρίζει ο καθένας, για να ανακαλύψω κάτι φρέσκο, αυθεντικό και παγκόσμιο.

Τα 60s υπήρχαν ήδη στο μυαλό των ανθρώπων, οπότε ο καμβάς μου δεν ήταν λευκός, έπρεπε να δουλέψω με ό,τι υπήρχε ήδη εκεί, να το αλλάξω κατά βούληση και ενδεχομένως να συγκρουστώ με την παγιωμένη ιδέα που έχει ο καθένας στο μυαλό του για τα 60s γενικά, και πιο συγκεκριμένα για τα 60s στο Λονδίνο και τα 60s στην Καλιφόρνια. Δεν μπορώ να ξέρω αν τα κατάφερα ή όχι, γιατί δεν μπορώ να διαβάσω τα βιβλία μου ως μη συγγραφέας, ως απλός αναγνώστης. Οπότε δεν έχω κανένα τρόπο να μετρήσω την επιτυχία του βιβλίου, πέρα από το αν θα μου πει κάποιος ότι όντως «λειτουργεί».

Μεγαλώνοντας τι σου άρεσε περισσότερο; Να διαβάζεις βιβλία ή να ακούς μουσική;

Ειλικρινά ήμουν πωρωμένος και με τα δύο εξίσου. Άκουγα συνέχεια ραδιόφωνο, ηχογραφούσα τραγούδια κι εκπομπές. Είχα ένα μαγνητόφωνο σε μέγεθος κουτιού παπουτσιών, έβαζα το μικρόφωνο δίπλα στο ηχείο του ραδιοφώνου και πατούσα το REC με προσοχή όποτε μου άρεσαν οι πρώτες νότες ενός τραγουδιού. Και φυσικά με το χαρτζιλίκι μου έκανα κάτι με τόσο μεγάλο ρίσκο όσο ήταν η αγορά βινυλίου στη δεκαετία του ’80.

Ξέρεις, δεν υπήρχε internet, ούτε Spotify για να ακούσεις κάτι και να δεις αν σου αρέσει πριν το αγοράσεις, έπρεπε να τζογάρεις. Είχα και ένα δίκτυο φίλων, ανταλλάζαμε βινύλια, κάποιους μπορούσες να τους εμπιστευτείς, κάποιους άλλους όχι. Έγραφε ο ένας μας σε κασέτες τους δίσκους των άλλων. Προς το τέλος της εφηβείας μου απέκτησα μια part-time δουλειά και μπορούσα να επεκτείνω λίγο τη δισκοθήκη μου. Υπήρχα λοιπόν μέσα στη μουσική ως έφηβος.

Υπήρχα όμως μέσα και στα βιβλία. Δεν είναι ζηλόφθονες εραστές, τα βιβλία και η μουσική. Μπορείς να υπάρξεις σε ένα ευτυχισμένο ménage à trois και με τα δύο. Θέλω να πω ότι αυτές οι αγαπημένες μου τέχνες συνυπήρχαν εν ειρήνη και αρκετές φορές η μία ενδυνάμωνε την άλλη. Για παράδειγμα, κάποτε λάτρευα τους Rush, μία πολύ λογοτεχνική μπάντα, με υψηλών προδιαγραφών λεξιλόγιο. Επίσης κάποια στιγμή συνειδητοποίησα ότι μπορεί να υπάρξει μουσικότητα και στη λογοτεχνία. Προφανώς υπάρχει έντονη μουσικότητα στην ποίηση. Το σίγουρο είναι ότι και οι δύο αυτές τέχνες μπορούν να είναι εκστατικές. Ίσως η μουσική πιο εύκολα. Αλλά και ο γραπτός λόγος μπορεί να είναι εκστατικός. Είναι πανέμορφο όταν συμβαίνει. Κοιτάς τη σελίδα ενός βιβλίου και αναρωτιέσαι: Πώς το κάνεις αυτό; Πώς αλλάζεις τόσο ριζικά τη συναισθηματική μου κατάσταση;

Σου έρχονται στο μυαλό κάποια βιβλία στα οποία να σε παρέπεμψε ένας δίσκος ή το αντίστροφο;

Σίγουρα έμαθα για τον Θερβάντες από τους Rush. Στο απόγειο -ή λίγο μετά- του progressive rock, το 1977, έβγαλαν το Farewell to Kings, ένα δίσκο στον οποίο υπάρχει ένα τραγούδι για ένα ταξίδι με διαστημόπλοιο μέσα σε μια μαύρη τρύπα. Με συγχωρείς που γελάω…

Ελεύθερα…όμως γιατί;

Δεν ακούγεται πολύ αστείο έτσι όπως το λέω; Πάντως το τραγούδι είναι πολύ καλό και το παίξιμο της μπάντας απίστευτο. Το διαστημόπλοιο λεγόταν Rocinante. Ρώτησα τη μαμά μου τι σημαίνει αυτή η περίεργη λέξη και μου είπε ότι είναι το ψωράλογο του Δον Κιχώτη. Δεν μπορώ να πω ότι την επόμενη μέρα αγόρασα και διάβασα το βιβλίο και άλλαξε αμέσως η ζωή μου. Ήμουν ακόμη 10 ετών. Ο Neil Peart, ο ντράμερ των Rush, είναι ένας πολύ λογοτεχνικός τύπος.

Στις τάξεις των fans της μπάντας είναι γνωστός ως «ο Καθηγητής» γιατί ανέκαθεν διάβαζε πολύ και μπόλιαζε τους στίχους του με πολλές αναφορές από βιβλία. Δεν λέω ότι εξαιτίας του έπεσα στα βαθιά της λογοτεχνίας. Απέκτησα όμως την επίγνωση ορισμένων πολύ σημαντικών σημείων στο χάρτη της λογοτεχνίας, τα οποία θα αναγνώριζα για τα καλά αργότερα.

Το γεγονός ότι δυσκολεύομαι να σκεφτώ άλλα παραδείγματα, αν και ξέρω ότι υπάρχουν, μου φαίνεται πολύ ενδιαφέρον. Είναι, πάντως, πολύ πιο εύκολο να συμβεί αυτή η αλληλεπίδραση μεταξύ κινηματογράφου και μουσικής. Οι ταινίες προβάλλονται και ακούγονται. Δεν θα ξεχάσω ότι η ταινία Amadeus με εισήγαγε στον μαγικό κόσμο του Μότσαρτ, με βοήθησε να κατανοήσω γιατί θεωρείται ιδιοφυΐα. Στην περίπτωσή μου ο κινηματογράφος είναι μάλλον η πιο σύνηθης πύλη σε άλλες μορφές τέχνης. Όλες, όμως, αλληλεπιδρούν μέσα μου. Έχω φίλους τραγουδοποιούς, κινηματογραφιστές, συγγραφείς, αρχιτέκτονες κλπ και κάθε συζήτησή μας για τις διαφορές και τις ομοιότητες της τέχνης που ο καθένας μας υπηρετεί είναι μία μεγάλη διανοητική απόλαυση.

Είσαι γεννημένος το ’69 οπότε μέχρι την εφηβεία σου στα 80s, ο ιδεαλισμός των παιδιών των λουλουδιών είχε προ πολλού αποκαθηλωθεί. Πότε σε συνεπήρε η μυθολογία των 60s;

Στην εφηβεία μου σίγουρα δεν έβρισκα συναρπαστική τη νεκρή κουλτούρα μιας δεκαετίας του παρελθόντος. Ο 21ος αιώνας με βρήκε να έχω κλείσει τα 30. Τότε άρχισα να καταλαβαίνω κάποια πράγματα για τα 60s. Καταλαβαίνω ακόμη περισσότερα τώρα που είμαι μεσήλικας. Τα 60s δεν άλλαξαν συνολικά τον κόσμο, τουλάχιστον όχι με τον ριζικό τρόπο που διακήρυτταν οι πιο επαναστατικοί κύκλοι. Παρ’ όλα αυτά, θεωρώ ότι είναι ψευδεπίγραφο κριτήριο το να χρησιμοποιείται αυτό ως μέτρο επιτυχίας. Πολλά από τα ουτοπικά οράματα των 60s επιβίωσαν από τα 70s ως σπόροι που γονιμοποιήθηκαν και αναμορφώσαν τη σύγχρονη κοινωνία μας προς το καλύτερο.

Για παράδειγμα, η αντιμετώπιση του εθισμού ως ένα κοινωνικό πρόβλημα και όχι ως έγκλημα. Η κατανόηση ότι με το να είναι όλες οι ουσίες παράνομες, ο μόνος που κερδίζει είναι η μαύρη αγορά. Η παραδοχή ότι δεν είναι ίδια όλα τα ναρκωτικά, ένα χαπάκι ecstacy δεν είναι ίδιο με την ηρωίνη, ένας μπάφος δεν είναι ίδιος με ένα τριπάκι, το οποίο με τη σειρά του δεν είναι ίδιο με… δεν ξέρω, οι γνώσεις μου επί του θέματος είναι περιορισμένες, καταλαβαίνεις όμως τι εννοώ. Όσοι πολεμούν την αποποινικοποίηση των ναρκωτικών, είναι οι καλύτεροι φίλοι των εμπόρων, ας το πω έτσι. Τι άλλο έχει μείνει από τα 60s; Τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+, ο φεμινισμός, η αντίθεση στον ρατσισμό και την ομοφοβία. Οι ίσες ευκαιρίες στο χώρο εργασίας. Η περιβαλλοντική επαγρύπνηση, η επίγνωση ότι το να καταστρέφεις ένα οικοσύστημα δεν είναι κάτι απλό, είναι έγκλημα και πρέπει να τιμωρείται.

Προφανώς όλα αυτά είναι μάχες που δεν έχουν κερδηθεί, αλλά σίγουρα θα προτιμούσα να είμαι γυναίκα ή gay ή μαύρος το 2021, αντί για το 1961 ή το 1981. Αυτό οφείλεται στον σπόρο που φυτεύτηκε στα 60s, από αυτούς τους παλαβούς, απελπιστικά ουτοπικούς ονειροπόλους που τότε γίνονταν περίγελος εξαιτίας των ρηξικέλευθων ιδεών τους, πολλές εκ των οποίων σήμερα είναι mainstream, επίσημες πολιτικές, μερικές φορές ακόμη και δεξιών κομμάτων. Πέτυχαν λοιπόν ή απέτυχαν τα 60s; Υπό το πρίσμα των 70s, ναι, μπορεί να πει κανείς ότι απέτυχαν. Αν όμως κοιτάξεις τη μεγαλύτερη εικόνα θα καταλάβεις ότι σε πολλά σημεία πέτυχαν. Άσε που άφησαν πίσω τους μερικούς γαμηστερούς δίσκους!